Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het lv. Capittel.

Christus noodicht alle verslagene van herten tot de genietinge sijner weldaden, vers 1. Godt de Vader betuycht waer toe hy Christum gesonden hebbe, 4. namelick om de heydenen te roepen, 5. wat het ampt aller bekeerden zy, 6. Godt belooft dat hy den selven sijne genade ende segen rijckelick geven wil, 10. tot verheuginge aller creaturen, 12.

[fol. 28r]

1

¹ O ^{a 2} Alle ghy dorstige, comt ³ tot de wateren, ende ghy ⁴ die geen gelt en hebt, comt koopt ende ⁵ etet, ja ⁶ comt coopt sonder geldt, ende sonder prijs ⁷ wijn ende melck.

1 Het Hebr. woordeken hoi, 't welck elders so veel is als wee, is hier een woordeken van opweckinge.

a Ioh. 7.37, 38.

2 Ghy alle die nae de gerechticheyt seer verlangt, gevoelende uwe sonden ende elenden. Psal. 42.3. Mat. 5.6. Ioh. 7.37.

3 D. Tot my, of, tot de hemelsche goederen, die ick u door 't Euangelium aenbiede, namelick de vergevinge der sonden, ende de gerechticheyt die ons om niet, ende sonder eenige onse verdiensten van Godt in Christo gegeven worden. item de gaven des H. Geests, ende eyndelick het eeuwige leven: waer toe wy door het geloove moeten komen. Ioh. 7.37.

4 Hebr. die geen gelt en heeft. D. die in of by u selven geene weerdicheyt noch verdiensten en hebt.

5 D. genietet. alsoo oock vers 2. Eten, voor genieten, is seer gemeyn by de Hebreen. Siet Iob cap. 21. de aent. op vers 25.

6 D. ontfangt om niet.

7 Wijn en melck beteeckent hier 't selve dat stracx door water is te kennen gegeven, T.w. alles wat tot het geestelicke leven van nooden is.

2

⁸ Waerom weecht ghylieden gelt uyt ⁹ voor 't gene dat geen broot en is? ende ¹⁰ uwen arbeyt ¹¹ voor 'tgene dat niet versadigen en can? ¹² Hooret aendachtelick nae my, ende ¹³ etet het goede, ende laet uwe ziele in vetticheyt haer verlusten.

8 D. waerom doet ghy veel vergeefsche kosten ende moeyte, drijvende uwe afgoderye ende superstitie, daer doch door sulcke middelen geen leven, noch vasten troost te verkrygen en is?

9 Hebr. Voor niet broot. aldus noemt hy de valsche leere ende superstitien, die 't herte der menschen niet en kunnen spijsen noch versadigen. als daer was de leere der Schriftgeleerden ende der Pharizeen van eygene gerechticheyt, buyten Christum ende sijne gerechticheyt.

10 D. 't gelt dat ghylieden met uwen arbeyt gewonnen hebt.

11 Hebr. om niet ter versadinge.

12 Hebr. hoort hoorende. D. hoort aendachtelick, neerstelick, of eernstelick nae my.

13 Dit is oock al van een geestelick eten te verstaen, als oock datter volgt.

3

¹⁴ Neycht uw' oore, ende comt tot my, hoort, ende ¹⁵ uwe ziele sal leven: want ick sal met u een eeuwich verbont ¹⁶ maken, ¹⁷ [ende ^b u geven] de gewisse weldadicheden ¹⁸ Davids.

14 Dit spreeckt Godt de Vader.

15 D. sy sal troost ende vreucht hebben, alsse my hoort.

16 Siet Gen. 15. op vers 18. ende Ier. 34.18, 19.

17 Dese woorden zijn hier by gevoegt uyt de woorden Pauli Act. 13.34. daer aldus staet, Ick sal u lieden die heylige ende trouwe [beloften] Davids geven.

b Act. 13.34.

18 D. die ick David hebbe belooft. Siet 2.Sam. 7.13. ende Psal. 89.29. Tot voltreckinge deser weldadicheden was het van noode dat Christus van den dooden soude opstaen, ende alsoo tot sijn eeuwich Rijck in gaen. tot sulcken eynde verhaelt d'Apostel Paulus dese spreucke. Act. 13.34. om de opstandinge Christi te bewysen. Eenige verstaen hier door David, den Heere Christum, alsoo dat door de weldadicheden Davids te verstaen souden zijn, de weldadicheden, die Christus den volcke Godes verwerven ende geven soude. Alsoo oock Ier. 30.9. Ezec. 34.29. etc.

4

Siet, ¹⁹ ick hebbe ²⁰ hem ²¹ [tot] een getuyge der volcken gegeven, eenen Vorst, ende ²² gebieder der volcken.

19 T.w. Godt de Vader.

20 T.w. Christum, den sone Davids, die oock Davids Heere ende verlosser is.

21 D. Tot een Propheet ende Leeraer, die de hemelsche waerheyt betuyge: Of, die van mijnen wille getuygenisse geve.

22 Om te gebieden ende bevelen wat hem belieft.

5

Siet, ²³ ghy sult een volck roepen, ²⁴ dat ghy niet en kendet, ende ²⁵ het volck dat u niet en kende, ²⁶ sal tot u loopen, om des HEEREN uwes Godts wille, ende ²⁷ om des Heyligen Israёls wille, ²⁸ want hy heeft u verheerlickt.

23 ô Iesu Christe.

24 D. nae de welcke ghy niet en vraegdet, maer lietse op hare wegen wandelen. siet Act. 14.16. Of, die ghy voor u volck niet en kendet.

25 Hebr. een volck die u niet en kenden, sullen tot u loopen. D. die nae u niet en vraegden, noch u voor haren salichmaker en kenden.

26 D. met grooten yver ende begeerte uwe leere aen-nemen.

27 Of, ende tot den Heyligen Israëls. Siet Psal. 71. op vers 22.

28 Of, Als hy u [ô Christe ] sal vereerlickt hebben. namelick door de opstandinge uyt den dooden, Rom. 1.4. Ende door de verhooginge aen sijne rechter-hant in de hemelen, van daer hy den H. Geest op de Apostelen senden soude, Act. 2. doende groote wonderen door de kracht des selven. Act. 3.13. ende 4.10.

6

Soeckt den HEERE ²⁹ terwijle hy te vinden is: roept hem aen terwijle dat hy nae by is.

29 D. terwyle hy sijne goedertierenheyt den armen sondaren aenbiedt, de selve tot boete ende bekeeringe noodigende. siet Psal. 32.6. 'T zijn de woorden des Propheten.

7

De godtloose verlate sijnen wech, ende de ³⁰ ongerechtige man sijne gedachten: ende hy bekeere sich tot den HEERE, so sal hy hem sijner ontfermen: ende tot onsen Godt, want hy ³¹ vergeeft menichvuldelick.

30 Hebr. de man der boosheyt of der ongerechticheyt.

31 Hebr. hy vermeerdert te vergeven, of, met vergeven.

8

³² Want mijne gedachten en zijn niet u lieder gedachten, ende uwe wegen en zijn niet mijne wegen, spreeckt de HEERE.

32 Hier spreeckt Godt de Heere wederom, ende 't is soo vele als of hy seyde, Ghy menschen zijt van sulcken aert, dat ghy 't niet lichtelick en vergeeft noch en vergetet, als uvertoornt heeft, insonderheyt als hy 't te grof maeckt: Maer ick vergeve haest allen den genen, die het leet is dat sy my vertoornt hebben, ende my om vergevinge bidden. Ick en ben oock niet wanckelmoedich, noch ongetrouwe, gelijck de menschen, maer al wat ick belove, dat doe ich gewisselick.

9

Want ³³ [gelijck] de hemelen hooger zijn als de aerde: alsoo zijn mijne wegen hooger als uwe wegen, ende mijne gedachten dan u lieder gedachten.

33 Ofte, [soo veel.] Vergel. hier mede Psal. 103. vers 11.

10

Want gelijck de regen ende de snee van den hemel nederdaelt, ende derwaerts niet weder en keert; maer doorvochticht de aerde, ende maeckt dat ³⁴ sy voortbrenge ende uytspruyte, ende zaet geve den zaeyer, ende broot den eter:

34 T.w. de aerde.

11

Alsoo sal ³⁵ mijn woort, dat uyt mijnen monde uytgaet, [oock] zijn, ten sal ³⁶ niet ledich tot my wederkeeren: maer het sal doen 'tgene dat my behaecht, ende 'tsal ³⁷ voorspoedich zijn ³⁸ [in] 't gene waer toe ick het sende.

35 D. het woort mijner belofte.

36 D. niet sonder yets uyt te richten.

37 Of, geluck hebben, wel gedyen.

38 Of, tot welck, of, werwaerts.

12

Want in blijtschap sult ghylieden ³⁹ uyttrecken, ende met vrede voortgeleydt worden: ⁴⁰ de bergen ende heuvelen sullen geschal maken [met] vrolick gesanck, voor u aengesichte, ende ^c alle boomen des velts sullen de handen t'samen klappen.

39 T.w. uyt de geestelicke gevanckenisse des duyvels, na dat ghy door Christum sult verlost zijn, waer van de Babylonische gevanckenisse een beelt was.

40 Siet Ies. 35.1. De sin is, dat alle creaturen, al ist datse ongevoelick zijn, nochtans het werck des Heeren met vreucht sullen helpen bevoorderen. Siet de aenteeck. Psal. 98. op vers 8.

c 1.Chron. 16.33.

13

⁴¹ Voor eenen doorn sal een denneboom opgaen; voor een distel sal een myrtenboom opgaen: ende ⁴² 'tsal den HEERE wesen tot eenen name, tot ⁴³ een eeuwich teecken, [dat] niet uytgeroeyt en sal worden.

41 Dat is, die te vooren als distelen en doornen waren, D. onvruchtbaer ende tot allen goede onbequaem, sullen vruchtbaer worden, ende als schoone boomen opwassen, na dat sy door den H. Geest sullen vernieuwt ende wedergeboren zijn. Siet dergelijcke manieren van spreken. Ies. 41.19.

42 De sin is, Door de verlossinge ende heyliginge der kercke, sal Godt sijne oneyndelicke goetheyt ende almogentheyt insonderheyt doen blijcken, daerom hy in der eeuwicheyt sal gelooft ende gepresen worden.

43 T.w. een gedenckteecken.