Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxij. Capittel.

Prophetie het Rijcke Christi aengaende, vers 1. ende verhael der weldaden die hy sijne kercke sal aenbrengen, 2, etc. Een dreygement over de sorgeloose wyven, 9. Ende over 't gantsche lant, 12. 't welck verwoest sal worden, 14. daerna spreeckt de Prophete weder van het Rijcke Christi, ende wijst aen wat hy in de herten der uytvercorenen te wege brengen soude door den H. Geest, 15, etc. Dreygementen over de godloose, 19. Aensprake aen de leeraers des nieuwen Testaments, 20.

1

SIet ¹ een ^a Coninck sal regeren in gerechticheyt: ende ² de Vorsten ³ sullen heerschen nae recht.

1 T.w. Christus Iesus. Doch eenige verstaen hier door desen Coninck, den Coninck Hizkiam, voor soo veel hy een voor-beelt op Christum geweest is.

a Psal. 45.7. Zach. 9.9.

2 D. De dienaers deses Conincks in sijn geestelick Rijck.

3 T.w. door het woort Godes.

2

Ende ⁴ [dien] man ⁵ sal zijn, ⁶ als een verberginge tegen ⁷ den wint, ende een schuyl-plaetse tegen den vloet: ⁸ als water-beken in een dorre plaetse, als de schaduwe eenes swaren rotzsteens in ⁹ een dorstich lant.

4 T.w. Iesus Christus.

5 T.w. den geloovigen.

6 D. als een plaetse daermen sich voor den wint verbergen kan. De sin is, De Messias sal zijn de rechte toe-vlucht aller uytverkorenen.

7 Verstaet hier den wint der geestelicker aenvechtinge, ende allerley vervolginge. Verg. Mat. 11.28.

8 D. hy sal den beangstichden eenen stercken troost aenbrengen door werckinge ende kracht des H. Geestes. Verg. dese woorden met Mat. 5.6. Ioh. 4.10, 14. ende 7.37, 38, 39.

9 Of, moede lant. T.w. mat en moede van dorste. siet Psal. 143.6. Prov. 25.25. Ies. 29.8.

3

Ende de ^b oogen ¹⁰ der gener die sien, en sullen ¹¹ niet te rugge sien, ende de ooren der gener die hooren, ¹² sullen op mercken.

b Ies. 29.18. ende 30.21.

10 D. der geloovigen, die alle van den Heere sullen verlicht zijn, Ies. 54.13. Siet oock bov. 29.18. ende 30.21.

11 D. niet elders henen sien, niet mis sien. verstaet hier by, maer sy sullen neerstelick op den Heere sien. And. niet bestreken zijn. ofte, niet schemeren, niet verduystert zijn.

12 T.w. op 't gene dat de Heere seyt. Siet Matt. 7.28. Luce 4.22.

4

Ende het herte ¹³ der onbedachtsamen sal de wetenschap verstaen: ende de tonge der stamelenden sal veerdich zijn, om ¹⁴ bescheydentlick te spreken.

13 Of, der onvoorsichtigen. Hebr. der gener die haer verhaesten, alsoo onder cap. 35. vers 4.

14 Hebr. nette T.w. woorden.

5

¹⁵ De dwaes en sal niet meer genoemt worden miltdadich: ende de gierige en sal niet [meer] ¹⁶ milde geheeten worden.

15 De sin is, de quade daden en sullen niet meer onder den name van de deuchden schuylen, maer sy sullen door de predicatie des H. Euangelii openbaer gemaeckt ende eernstlick bestraft worden, het quaet sal quaet, ende 't goede sal goet genoemt worden.

16 Of, milde gevende. Het Hebr. woort beteeckent oock somtijts Rijcke, als Iob 34.19.

6

Want ¹⁷ een dwaes spreeckt dwaesheyt, ende sijn herte doet ongerechticheyt, om huychelerye te plegen, ende om ¹⁸ dwalinge te spreken tegen den HEERE, ¹⁹ om de ziele des hongerigen ledich te laten, ende ²⁰ den dorstigen dranck te doen ontbreken:

17 And. Maer het sal een dwaes zijn die etc. ende soo in't volg.

18 D. valsche leere, die den mensche van den rechten wech der salicheyt afleydt, ende tot dwalinge brengt.

19 D. om de menschen te verhinderen tot de kennisse der waerheyt Godes te komen: Verstaende door de ziele des hongerigen, die alle gaer, die begeerte ende lust hebben, om de hemelsche ende salich-makende waerheyt te weten. Verg. Mat. 5.6. Ioh. 6.32. etc.

20 Hebr. des dorstigen dranck. D. den dranck diemen den dorstigen behoort te geven, of, dien de dorstige behoeft, of dien hy wenscht ende begeert.

7

Ende ²¹ eens gierigaerts gantsche ²² gereetschap is quaet: ²³ hy beraetslaecht schendelicke verdichtselen, om de elendige te bederven met valsche redenen, ende ²⁴ het recht, als de arme spreeckt.

21 Dit is de beschrijvinge van den gierigaert.

22 Of, werck-tuych is quaet. D. zijn raetslagen ende handelingen, gewichte, mate, etc. zijn al te mael schadelick. de giericheyt is een wortel van alle quaet. 1.Tim. 6.10.

23 Siet Iob 21. de aent. op vers 27.

24 De sin is, dat de gierigaert niet en past op de woorden die de arme tot haerder bescherminge ofte verschooninge by-brengen, maer dat hy even stoutelick het recht bederft, of verkeert. And. Ia oock wanneer de arme spreeckt wat recht is, D. of hy schoon recht heeft in't gene dat hy seyt. And. wanneer de nootdurftige met oordeel spreeckt, D. met goede redenen verstant.

8

Maer een ²⁵ miltdadige ²⁶ beraetslaecht miltdadicheden, ²⁷ ende staet ²⁸ op miltdadicheden.

25 Als bov. vers 5, 6.

26 Of, doet voor-slagen, of, neemt voor hem.

27 D. hy is neerstich om liefde ende weldadicheyt aen sijnen naesten te bewijsen.

28 Hebr. op liberalicheden.

9

²⁹ Staet op, ³⁰ ghy geruste wijven, hoort mijn stemme: ghy dochters die soo seker zijt, neemt mijne redenen ter oore.

29 T.w. ter eere van Godes woort. siet Gen. 49.33. ende Iud. 3.20. Of, staet op. T.w. uyt den slaep der sonde, namelick om voor te komen de sware plagen met de welcke Godt de Heere u is dreygende.

30 Of, Sorgeloose, sekere, verwaende wyven, die nu weeldich en dertel zijt, geen quaet of ongemack nu gevoelende noch vermoedende. Eenige verstaen hier door de wyven, de steden in het lant Iuda, ende door de dochters verstaen sy de dorpen, D. de inwoonders der selven.

10

³¹ [Veel] dagen over 'tjaer sult ³² ghy ³³ beroert zijn, ghy [dochters] die soo seker zijt: want ³⁴ de wijn-oogst ³⁵ sal uyt zijn, ³⁶ daer en sal geen insamelinge komen.

31 D. veel jaren achter een, T.w. tseventich jaren, want soo lange heeft de Babylonische gevanckenisse geduert: sommige strecken 't wijders uyt, tot de laetste verwoestinge der Ioden. Vergel. Hos. 3.4.

32 Of, ghylieden, T.w. die nu dus gerust ende sorgeloos zijt.

33 T.w. van wegen de schrickelicke plagen die Godt over u lieden sal senden.

34 Dit is 't gene dat Godt dreygt Levit. 26. versen 34. ende 43.

35 D. ophouden, niet zijn. Hebr. is uyt, D. hy sal sekerlick uyt zijn.

36 De sin is, het lant sal soo verwoest worden, datter niet van te halen sal zijn.

11

Bevet ³⁷ ghy geruste [wijven] weest beroert [dochters] die soo seker zijt, ³⁸ treckt u uyt, ende ontbloott u, ende gordet [sacken] om uwe lendenen.

37 Als bov. vers 9.

38 Of, Treckt uwe kleederen uyt, T.w. uwe gewoonlicke cierlicke kleederen. als of hy seyde, de tijt is nu voor handen, dat ghy sult moeten uwe schoone cierlicke kleederen uyttrecken, ende in plaetse der selver, sult moeten sacken, of treur-kleederen aen doen. siet bov. cap. 3. vers 24.

12

Men sal rouw-klagen ³⁹ over de borsten, over de gewenschte ackers, over de vruchtbare wijn-stocken.

39 D. om dat de kinderen niet te suygen en hebben, de borsten der moeders, van wegen den grooten honger, verdroogt zijnde. Sommige meynen, dat hier door de borsten te verstaen zijn, de ackers ende wijnstocken (gelijcker in den text volcht) die als twee borsten zijn uyt de welcke men voetsel tot nootdurft is suygende, ende dan is dit de sin, Gelijck de kinderen geen melck hebben en sullen, alsoo en sullen de volwassene geen spyse nochte dranck hebben.

13

Op het lant mijnes volcx sal de doorn [ende] de distel opgaen: ja ⁴⁰ op alle

40 D. op alle plaetsen daer de huysen gestaen hebben, in de welcke men pleegt lustich ende vrolick te zijn: Want alle die huysen souden van de vyanden afgebrant ende vernielt worden. siet 2.Reg. 25.9. ende 2.Chron. 36.19.

[fol. 17r]

vreuchde-huysen, [in] ⁴¹ de vrolick-huppelende stadt.

41 D. Ierusalem, siet bov. cap. 22. vers 2.

14

Want ⁴² het palleys sal ⁴³ verlaten zijn, ⁴⁴ het gewoel der stadt sal ⁴⁵ ophouden, ⁴⁶ Ophel ende ⁴⁷ de wacht-torens sullen ⁴⁸ tot speloncken zijn, ⁴⁹ tot inder eeuwicheyt, ⁵⁰ een vreuchde der wout-eselen, een weyde der kudden.

42 T.w. des Conincks palleys.

43 Of, ledich staen.

44 Of, de menichte.

45 Of, nae-gelaten worden.

46 Siet 2.Chron. 27.3. ende de aent. aldaer. ende cap. 33. vers 14. ende Neh. 3.26. ende 11.21.

47 Hebr. wach-toren: genoemt Neh. 3.26. de uytstekende toren.

48 D. tot plaetsen daer geen menschen, maer slangen en padden in woonen sullen.

49 D. eenen langen tijt.

50 De sin is, De wout-esels, die geern in woeste plaetsen zijn, sullen aldaer goede weyde hebben.

15

Tot dat over ons ^{51 c} uytgegoten worde ⁵² de Geest ⁵³ uyt der hoochte: dan sal ⁵⁴ de ^d woestijne tot ⁵⁵ een vruchtbaer velt worden, ⁵⁶ ende het vruchtbaer velt sal voor een wout geacht worden.

51 Hebr. ontblootet worde. Om dat de bodem eens vats ontbloot wort, als het water daer uyt wort gegoten.

c Ioel 2.28. Ioh. 7.37, 38. Act. 2.17, 18.

52 T.w. deH. Geest, den welcken ons de Messias van den Vader senden sal. Siet Luc. 24.49. Ioh. 14.26.

53 D. uyt den hemel.

54 D. die van natueren onduchtich zijn tot het goede, die sullen duchtich gemaeckt worden, principalick de heydenen.

d Ies. 29.17.

55 Of, lant, of landouwe. Hebr. tot een Carmel, siet de aent. 2.Reg. 19.23. ende Ier. 2. op vers 7. ende Ies. 29.17.

56 D. het Ioodsche lant ende volck, 't welck hier genoemt wort het vruchtbare velt, om dat Godt het selve eer dan de heydenen geroepen, ende tot sijn volck uytverkoren ende aengenomen heeft, ende om dat Godes wet lange by haer geweest was. Dat sal als woest ende onvruchtbaer zijn.

16

Ende ⁵⁷ het recht sal in de woestijne woonen, ende de gerechticheyt sal ⁵⁸ op het vruchtbaer velt ⁵⁹ verblijven.

57 D. de heydenen, die te vooren als een woestijne waren, die sullen haer tot den Heere bekeeren, ende nae syne rechten ende geboden leven, zijnde gerechtveerdicht ende geheylicht.

58 D. op de Gemeynte der geloovige Ioden ende heydenen. Siet bov. 29. op vers 17.

59 Of, woonen, of, met de wooninge blijven.

17

Ende ⁶⁰ het werck der gerechticheyt sal ⁶¹ vrede zijn: ende ⁶² de werckinge der gerechticheyt, sal zijn gerusticheyt ende sekerheyt tot in eeuwicheyt.

60 Het werck, of, maecksel, dat is de vrucht. Siet Psal. 1.3.

61 T.w. vrede der conscientie. Rom. 5.1.

62 Of, de uytgewrochte vrucht der gerechticheyt.

18

Ende ⁶³ mijn volck sal in ^e eene woonplaetse ⁶⁴ des vredes woonen, ende in wel-versekerde wooningen, ende in ⁶⁵ stille geruste plaetsen.

63 De Prophete geeft in dit achtiende vers met andre woorden, te kennen, even het selve dat hy boven in het 15, 16. ende 17. versen geseyt heeft.

e Ier. 33.16.

64 Verstaet hier de vrede der conscientie, onder de bescherminge hares oppersten herders des Messiae.

65 Of, in stille ruste, of, in groote stillicheyt [ende] gerusticheyt.

19

Maer ⁶⁶ het sal hagelen ⁶⁷ daermen afgaet in 't wout, ende ⁶⁸ de stadt sal leege worden in de leechte.

66 D. Godt sal sijne straffen gaen laten over 't wout. D. over de wilde, woeste ongehoorsame menschen. Verg. Ios. 10.11. Ezech. 38.22. Apoc. 8.7. ende 16.21. Sommige nement aldus, Dat de hagel, D. de plage, soo weynich sal schaden, als of hy op het wout viele, daer hy weynich schade kan doen.

67 Andre aldus, het sal hagelen in den afganck, of, in het onderste des wouts. als of de Prophete woude seggen, daermen placht beschermt te zijn voor den hagel, daer sal hy (T.w. de hagel) even wel doordringen tot den gront, of tot het onderste toe. And. soo dat het wout nedervallen sal. Verg. Deut. 28.52.

68 D. het wederspannige Ierusalem, mitsgaders alle ongehoorsame ende ondanckbare, sullen vernedert worden. siet bov. vers 14. ende verg. Matt. 11.23.

20

⁶⁹ Wel gelucksalich zijt ghylieden, die aen alle wateren zaeyt: ⁷⁰ ghy die den voet des osses ende des esels [derwaerts] henen sendet.

69 Hier wendt sich de Prophete tot alle getrouwe leeraers, ende hy vergelijct de selve by de geluckige ackerlieden, die eenen waterigen of vruchtbaren acker bouwende, eenen goeden oogst verwachten: Als of hy seyde, Wel gelucksalich zijt ghylieden, die het woort Godes met vrucht predickt in de Gemeynte des Heeren, die ten tijde Christi over al sal versamelt worden, ende die vele vruchten dragen sal, als eenen acker die aen het water gelegen is: Verg. wijders Psal. 72. op vers 16. ende Luc. 8.11. Sommige verstaen door de wateren allerley volckeren (als elders meer geschiet) den welcken het Euangelium in den Nieuwen Testamente soude gepredickt worden.

70 D. ghylieden die dien vruchtbaren acker bouwt, dewijle ghy daer van grooten nut ende voordeel sult te verwachten hebben: want in het Ioodsche lant trocken de Ossen ende de Esels den ploech, ende deden het ackerwerck. Ende verstaet hier door den voet des esels ende des osses, den esel ende den osse selfs.