33
Want de Ga naar margenoot88 druckinge des melcks brengt boter voort; ende de Ga naar margenoot89 druckinge der neuse brengt bloet voort; ende de Ga naar margenoot90 druckinge des toorns brengt twist voort.
|
-
margenoot1
- Eenige verstaen door desen name Salomo selve, van wegen het vergaderen sijner spreucken. want de naem komt van een woort, ’twelck beteeckent vergaderen, ende t’samenbrengen: andere verstaen, dat Agur de naem is van een Propheet, die de spreucken deses Capittels gestelt, ende den tween persoonen hier by genaemt, toegeschreven heeft.
-
margenoot2
- D. de leeringe. Siet van het Hebr. woort, 2.Reg. 9. op vers 25. alwaer het beteeckent een prophetisch dreygement: maer hier ist genomen voor allerley goet onderwijs, daermede de mensche gesticht wort.
-
margenoot3
- Dit houden sommige voor namen ofte titulen onses Heeren Iesu Christi, van welcken gesproken wort vers 4. Ithiel is soo veel als, Godt is met my: komende ten naesten by over een met den naem Immanuel, Ies. 7.14. Uchal, D. ick sal vermogen, ofte, konnen. andere verstaen, dat het namen souden zijn van Agurs met-gesellen, ofte discipulen, ofte (gelijck eenige meynen) sonen, die de volgende spreucken van hem souden ontfangen hebben.
-
margenoot4
- De Propheet begint sijne spreucken met een voorrede vande kleynheyt, ende nieticheyt sijns verstants, soo wel om sich selven mate te stellen in’t ondersoecken van verborgene dingen, als oock om andere te vermanen, datse de hooge materien, die het verstant des menschen te boven gaen, niet en moesten curieuselick nasoecken, maer sich houden binnen de palen der nederige leersaemheyt.
-
margenoot5
- Agur door het kleyn gevoelen, dat hy van sich selven heeft, maeckt sich ten aensien van hooge, ende diepgrondige questien geringer dan eenich mensche.
-
margenoot6
- T.w. niet alsoo het nu is, maer alsoo het in Adam geschapen was.
-
margenoot7
- T.w. dat ick soo hooge dingen soude konnen begrijpen.
-
margenoot8
- Siet Iob 15.15. ende de aenteeck. And. soude ick dan de wetenschap der heyligen weten?
-
margenoot9
- ’T is soo veel als of hy seyde: wie is de wijsheyt Godts, ende de kracht Godts, als Godts eenich-geboren Sone, de Messias, in welcken alle schatten der wijsheyt ende kennisse verborgen zijn? Vergel. bov. 8. van vers 22 tot vers 32. toe. ende 1.Cor. 1.24. Col. 2.3. ende siet wijders dese selve woorden op den Heere Christum alleen geduydt, Ioh. 3.13. Eph. 4.9,10.
-
margenoot10
- Als Godt de Vader ende sijn eenich-geboren Soon, sonder uyt te sluyten den Heyligen Geest, die van haer beyden uytgaet, ende de geest des Vaders, ende des Soons is? Vergel. Ioh. 1.3. Hebr. 1.3, etc.
-
margenoot11
- Verst. de boven-wateren, dat is, de wolcken, die Godt alleen in de lucht houdt hangende, als ofse in een kleet beloten waren, het welcke hy los maeckt, ende ontvouwt nae sijn welbehagen.
-
margenoot12
- T.w. datse in’t midden der lucht op haer eygen gewichte gevesticht staen.
-
margenoot13
- T.w. Godts des Vaders, ende sijns eeuwigen Soons. (Vergel. Psal. 2.7. ende 80.16. Iesa. 9.5.) welcker naem, (D. eeuwich Godtlick wesen) geen creatuere en kan begrijpen. Siet Exod. 3.13,14. Iud. 13.17,18.
-
margenootb
- Psal. 12.7. ende 18.31. ende 19.9. ende 119.140.
-
margenoot14
- Verst. het woort Godts ons inde H. Schrifture geopenbaert, inhoudende de leere, diewygelooven, ende de geboden diewynakomen moeten, sonder ons al te seer te bekommeren met de verholentheden, die Godt voor sich selven behouden heeft, ende ons verstant te boven gaen. Deut. 29.29.
-
margenoot16
- Hy en verbiedt niet yets af te doen vande woorden Godts, niet om dat sulcx geoorlooft zy: want dat is mede verboden, Deut. 4.2. ende 12.32. Apoc. c. 22.19. maer om dat de menschen meest tot toedoen genegen zijn, ende dat onder den schijn van goede uytleggingen, ende uytgesonderde heylicheyt.
-
margenoot18
- D. al eer ick scheyde uyt dit verganckelick leven: int welcke des menschen ziele den sondigen aert altijd onderworpen is, ende sijn lichaem den tijdelicken nootdurft behoeft.
-
margenoot19
- Verst. alle wangeloove, dwalinge, ende valscheyt inde leere. alsoo is het woort genomen, Thren. 2.14. Ezech. cap. 12.24. ende 13. versen 6, 7. Zach. 10.2.
-
margenoot20
- Verst. allerley valscheyt, huychelrije, bedroch, vleyinge, uytstrijckinge, snootheyt, ende verkeertheyt in’t leven. alsoo Psal. 4.3. ende 62.5. bov. 19.22. ende 23.3.
-
margenoot21
- T.w. door de verlichtinge, ende heylichmakinge uwes Geestes. Dit is het eerste dat hy begeert.
-
margenoot24
- D. vol zijnde vande besittinge grooter middelen, ende dertel van ’t overdadich misbruyck der selver. Vergel. Deut. 31.20. ende 32.15. Neh. 9.25, 26. ond. vers 22.
-
margenoot25
- T.w. door ydel misbruyck des selven, oft valsch eedtsweeren, om goet te vergaderen, ofte dieverye te loochenen; ofte door murmureringe tegen Godt, om dat hy my met armoede besoeckt.
-
margenoot26
- D. en bedraecht hem niet lichtveerdelick, ende buyten sijn schult. siet Ps. 101. op vers 5.
-
margenoot27
- D. wrake over u van Godt begeere, die de arme verdruckte menschen belooft heeft voor te staen, Exod. 22.23. maer de beschuldinge ten rechten gedaen zijnde, heeft hy niet te vreesen. bov. 26.2. maer oock segen te verwachten, 2.Sam. 16.12.
-
margenoot28
- D. niet alleen overtuycht van uwe sonde, maer oock daer over van Godt gestraft wort. Vergel. Gen. 41.21. Lev. 4.22. Num. 5.6, 7.
-
margenoot29
- De Prophete verhaelt hier, ende inde volgende 3 versen eenige soorten van sondaren, die seer grouwelick zijn voor Godt.
-
margenoot30
- D. een aert, ofte soorte van menschen: alsoo Deut. 1.35. ende 32.5. Psal. 14.5. ende hier in de volgende versen 12, 13, 14.
-
margenoot31
- D. oock sal vervloecken. Het selve dat verhaelt was, wort wederom vernieuwt met loocheninge van het tegendeel des genen, dat verhaelt was. alsoo Deut. 33.6. Ies. 38.1, etc.
-
margenoot32
- D. in sijn eygen gevoelen, ende oordeel. Vergel. Iob 18.3. ende siet d’aenteeck. Verst. hier de schijn-heylige, ende geveynsde, die sich gelaten suyver van sonden te zijn, ofte immers seer weynich daermede besmet, ten aensiene van andere.
-
margenoot33
- D. sonden, dewelcke hier genaemt worden met een woort het welcke beteeckent den mist, die door de kamerganck uytgeworpen wort. alsoo Ies. 4.4.
-
margenoot34
- Verst. hooveerdige menschen, die veel gevoelen van haer selven, een yeder verachten, ende over ’t hooft sien willen. siet bov. 6. op vers 17.
-
margenoot35
- Verst. in’t gemeyne, die geheel wreet, ende sonder medelyden zijnde, haer aensien ende vermogen misbruycken, om de kleyne te vernielen: als daer zijn de achter-klappers, faem-roovers, ende lasteraers: item, die met gewelt de elendige verdrucken; mitsgaders de gierigaerts, die haren naesten door bedriegelicken handel verdrucken, ofte door woecker uytsuypen.
-
margenoot38
- D. te verslinden, ende te vernielen. siet Exod. cap. 15.7. ende d’aenteeck. Deut. 32.42. 2.Sam. 2.26.
-
margenoot39
- Door gelijckenissen wort hier nu afgemaelt de onversadelicke begeerlickheyt der gener, die in’t voorgaende vers zijn voorgestelt geweest.
-
margenoot40
- Verst. eenen dicken water-worm, anders oock ecchel genaemt, die in poelen, ende morasschen is, hebbende een scherp tongsken in 2 tacken gekloven, waermede hy aen een lichaem gevoecht zijnde, des selven vel doornijpt, ende dan soo veel bloet intreckt, dat hy van selfs daer van afvalt, zijnde de lust wel niet versadicht, maer het lichaem soo opgevult, dattet niet meer en vermach. De gelijckenisse is wel te verstaen.
-
margenoot41
- Het Hebr. woort beteeckent eygentlick dochters, maer het is oock voor tacken genomen, om datse als dochters zijn vande stam, daer uyt sy voortkomen, Gen. 49.22. Verstaet hier het gespletene tongsken, daer van inde voorgaende aenteeck. gemelt is.
-
margenoot42
- D. welcker elck een segt Geeft, ofte, Brengt, ofte, die beyde soo genaemt mogen worden, om hare onversadelickheyt daermede uyt te drucken.
-
margenoot45
- Hebr. de sluyt-moeder baer-moeder. D. de geslotene, ende onvruchtbare baer-moeder. siet Gen. 20. op vers 18. de Israelitische vrouwen waren in dien tijt over de mate begeerich, om kinderen te krijgen. siet Gen. 30.1, 23. met d’aenteeck.
-
margenoot46
- T.w. de dorre, ende sandige aerde. want hoewelse seer bevochticht wort, so wortse nochtans in korten tijt weder soo dorstich, datse niet en schijnt bewatert geweest te zijn.
-
margenoot47
- Dat nemmermeer moede is van branden, hoe veel brandelicke stoffen oock daer in geworpen wort.
-
margenoot49
- D’ooge wort voornemelick in dese straffe vermelt, om dat daer in meest haer openbaren de teeckenen van spot, spijt, verachtinge, ende quaetwillicheyt.
-
margenoot50
- D. die haer ontrent de beken, rivieren, ende water-stroomen houden, om aldaer te drincken, ofte haer aes te soecken vande doode lichamen, ende andere dingen, die daer dickwijls in drijven. And. de raven des dals, ofte, der valeye, hoedanich daerna was het dal Hinnoms, daer somtijts vele doode lichamen, ende andere vuylicheden lagen, 2.Reg. 23.10. De sin is, dat de moetwillige kinderen, die hare ouderen bespotten, eyndelick aen een galge geraken, ofte onbegraven den vogelen tot een aes plegen voorgeworpen te worden.
-
margenoot51
- D. de maniere van doen. siet bov. 6. op vers 6.
-
margenoot52
- Deses maniere van doen is wonderbaer, om dat hy t’samen seer snellick, ende hooge opvliecht. Anders, om dat hy met sijn vliegen de locht scheurende, ende doorsnijdende, nochtans daer in geene spore, nochte lijck-teecken na en laet.
-
margenoot53
- Die wonderlick is, om datse sonder voeten haestelick kruypt, ende klimt op glatte rotzen. And. om datse op de rotze, daer op sy kruypt, geene groeve en maeckt, nochte geen slijm achter haer en laet, gelijck de water-slangen, nochte pluymen, gelijck de vogels, nochte mist, gelijck meest alle andere gedierten.
-
margenoot54
- Die wonderlick is, om dat een schip in’t midden der zee, nu in eenen diepen afgront nederdaelt, ende daerna weder opklimt, sonder om te vallen, ende te versincken. And. om dat het wel in een stil water een streke achter hem nalaet, maer die haestelick verdwijnt, ende oock soo niet en kan gespeurt worden in het herte van de zee, uyt oorsake der groote baren, ende golven, die de schepen op, ende neder drijven.
-
margenoot55
- D. in’t midden der zee. Siet bov. 23. op vers 34.
-
margenoot56
- Die wonderbaer is, soo wel om de seltsame verbindinge sijns herten met de maecht: als oock om de wonderlicke middelen, die hy gebruyckt om haer te genieten.
-
margenoot57
- D. soo wonderbaer, ofte verborgen, als de vier voorverhaelde dingen. T.w. om de groote boosheyt, ende behendicheyt, diese weet te gebruycken, soo wel in’t plegen van hare onkuyscheyt, als in’t onschuldigen, ende bedecken der selver.
-
margenoot58
- Sy geniet de onkuysche byslapinge. Vergel. bov. 9.17. ende 20.17.
-
margenoot59
- D. sy gelaet haer van geen quaet te weten, als of sy eene vande alder eerbaerste ware.
-
margenoot61
- D. de inwoonderen der aerde. Vergel. Gen. 41.30. ende d’aenteeck.
-
margenoot62
- D. eenen aensienelicken staet, ende weerdich ampt bedient, waer door hy groote macht krijcht, dewelcke hy misbruyckt tot verdruckinge van andere, ende sijn eygen verderf.
-
margenoot65
- D. allerley goet, het welcke dient tot onderhoudinge deses tijdelicken levens. Siet bov. 4. op vers 17.
-
margenoot66
- Verst. eene vrouwe, die van een yeder gehaet wort, ende weerdich is gehaet te worden, om hare quade manieren, ende boose conditien. want getrouwt zijnde, is sy ondverdragelick voor haren man, kinderen, dienst-volck, gebueren, etc. Sommige verstaen door dese gehatede, de vrouwe van een man, die haer onder andere vrouwen, dewelcke hy nae het gebruyck van dien tijd, seffens hadde, eerst minst, maer daerna meest beminde, waer door sy haren metgesellinnen onverdragelick wiert.
-
margenoot67
- D. als sy met haren Meester trouwt na het overlijden van hare vrouwe. Hebr. als sy hare vrouw erft. Vergel. Iud. 11.23, 24.
-
margenoot68
- D. zijn vernuftich, het welcke sy bewijsen door eenige wercken, die sy uyt nature doen, waer door de menschen behooren opgewecket te worden tot verscheydene deuchden.
-
margenoot69
- Hebr. wijse gemaeckt. D. met wijsheyt versien, ende begaeft. T.w. van Godt, die de selve door het werck der scheppinge in hare nature ingestort heeft.
-
margenoot70
- D. een soorte van onredelicke dieren. alsoo in’t volgende vers Aengaende de toe-eygeninge deses exempels gepast op de menschen, siet bov. 6.6, etc.
-
margenoot72
- Siet Levit. 11. op vers 5. ende van ’t selve gedierte, Deut. 14.7. ende Psal. 104.18. And. berg-muysen, ofte, beer-muysen: om dat het konijn hier te lande inde steenrotsen sijne holen niet en heeft.
-
margenoot73
- D. hol, ofte nest. Vergel. Iob 8.14. Psal. 84.4. ende 104. 17.
-
margenoot75
- D. gelijck in slachorder te velde treckende, op dat sy hare benden, ende kracht by een houdende, te vreeselicker zijn souden, ende van hare weyde niet afgedreven en worden. And. t’samen vergadert, ofte, in een versamelt; ofte, sy gaen alle schietende uyt, ofte, alle [gelijck] een pijl, ofte, alles doorsnijdende, D. vermalende, af-etende.
-
margenoot77
- Verst. hare pooten, diese gebruyckt niet alleen om daer op te gaen, maer oock om daer mede haer net te maken, ende daer in vliegen, ende muggen te vangen.
-
margenoot78
- T.w. alwaer haer meeste perijckel is, om verjaecht, ofte gedoot te worden, ende met meerdere vreese, om haer werck te doen.
-
margenoot79
- Na het verhael van vier kleyne, swacke, ende vreesachtige creatuerkens, worden hier nu voorgestelt vier groote, stercke, ende onvertsaechde schepselen, ons vermanende tot kloeckheyt in onse beroepinge.
-
margenoot80
- Vergelijckt dese maniere van spreken met Iob 5.19. ende de aenteeck.
-
margenoot81
- Het woort in den oorspronck beteeckent eygentlick eenen leeuw, die by den grooten ouderdom, oock groote moedicheyt heeft. Vergel. bov. 5. op vers 11.
-
margenoot82
- D. de geweldichste der gedierten. Alsoo Ios. 14.15. groot onder de Anakims. dat is, de grootste der Anakims. Item Cant. 1.8. Schoone onder de vrouwen. dat is, de schoonste der vrouwen.
-
margenoot83
- Hebr. van aller, ofte, van al aengesichte. D. voor niemant en sal wederkeeren, te weten, noch voor menschen, noch voor beesten, die hem tegen komen.
-
margenoot84
- Het woort heeft sijnen oorspronck van het Hebr. zarah, D. spreyden, ofte, als andere meynen, van’t Chaldeeusche zeraz, D. opschorten, opschicken: ende daerom wort daer by verstaen een dier, dat van hem selven moedich, wel in ’t lijf, ende op de beenen is, ende veerdich tot sijn werck, het welcke andere meynen op het peert wel te passen. Siet Iob 39.22. Andere vertalent eenen haen, ofte, luypaert van goede lendenen.
-
margenoot85
- Die seer trots, moedich, ende met een opgeheven hooft gaet voor sijne kudde. Het Griecksche Rijcke, ’twelck het Persische t’ondergebracht heeft, wort by eenen bock vergeleken, Dan. 8.3, etc.
-
margenoot86
- T.w. tot gramschap, daer van in’t volgende vers, het welcke aen dit vers hangt, gesproken wort.
-
margenoot87
- D. bedwingt u, ende wacht u te seggen, veel min te doen, het quaet dat ghy voor hadt, ende en onschuldigt uwen voorgaenden toorn niet. siet Iob 21. op vers 5.
-
margenoot90
- D. de ontsteeckinge des toorns, T.w. soo wel des genen, die yemant door toorn tot toorn verweckt, als des genen, die tot toorn verweckt wort.
|