Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xij. Capittel.

Iob berispt de grootsheyt, ende onbeleeftheyt sijner vrienden, vers 1, etc. toont dat de godloose hier meest welvaren, veel min altijt gestraft worden, 6. vermaent sijne vrienden tot opscherpinge hares verstants, ende oordeels, 11. hy bekent de algemeyne leere van Godts wijsheyt, voorsichticheyt, macht, ende rechtveerdicheyt, 13.

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde:

2

Trouwens, ¹ om dat ghy lieden het volck zijt; so sal de wijsheyt met u lieden sterven:

1 Hy spreeckt spotscher wijse, als of hy seyde, Ghy zijt de lieden, by de welcke de wijsheyt te vinden is: andere by u vergeleken, en zijn maer beesten, ende ick bysonderlick, gelijck ghy segt, en ben maer als een jonck wout-esel. boven 11.12. And. Om dat ghylieden een volck zijt. D. zijnde weynich menschen, houdt ghy u soo verstandich als of ghy een geheel volck waert.

3

² Ick hebbe oock een herte even als ghy lieden, ³ ick en swichte niet voor u: ende ⁴ by wien en zijn niet dergelijcke dingen?

2 Dat is, ick hebbe mede verstant, om tusschen de waerheyt, ende de valscheyt, tusschen het goede, ende het quade te onderscheyden. Herte, voor verstant. Siet bov. 9. op vers 4.

3 Hebr. Ick en valle niet voor u, ofte meer dan ghy: te weten, van den trap des verstants, ende der wijsheyt. D. aengaende het verstant, ick en behoeve my voor u lieden niet te schamen, zijnde daer in niet leeger nochte minder, dan ghy lieden zijt. Vallen, by den Hebreen is somwijlen kleyn, onweerdich, ende veracht te zijn. Vergel. Nehem. 6.16. ende ond. 13.2.

4 D. wie en weet die dingen niet, die ghy voortgebracht hebt, van Godes rechtveerdige regeringe, waer door hy de goede pleecht wel te doen, ende de quade te straffen? Daer en is niet bysonders in uwe propoosten, dat een yeder van de geringste niet en soude weten.

4

^a Ick ben't [die] sijnen vrient een ⁵ spot is, [maer] ⁶ roepende tot Godt, die hem verhoort: ^b de rechtveerdige, [ende] oprechte ⁷ is een spot.

a Iob 16.10. ende capit. 17.2. ende 21.3. ende 30.1.

5 Ofte, gelach, dat is, die om sijnen elendigen staet beschimpt wort, selfs van de gene, die met hem vrientschaps-halven mede-lijden moesten hebben, ende hem vertroosten.

6 Verstaet, dit roepen van den vrient, die bespot wort. Iob wil seggen, Ick ben nu wel van u lieden veracht, ende bespot, maer evenwel en ben ick niet sonder troost by Godt, om dat hy my verhoort, als ick hem aenroepe. Dit kan oock verstaen worden van den vrient, die sijnen naesten bespot. De sin soude zijn, dat hy met sijnen naesten niet alleene in sijnen tegenspoet en gabbert, maer oock hem selven wijs maeckt in Godes gunste te staen, ende van hem verhoort te zijn, om dat hy op sijn gemack in weelde, ende voorspoet leeft.

b Prov. 14.2.

7 T.w. den boosen, ende verkeerden, die door voorspoet verheven, ende dertel zijn geworden.

5

Hy is een ⁸ verachtte fackel, nae de meyninge des genen die ⁹ gerust is: hy is ¹⁰ gereet ¹¹ met de voet te struyckelen.

8 D. als een verachte fackel, die by-nae uyt is, ende afgebrandt, ende diemen pleecht wech te werpen, als onnut zijnde, om meer te lichten.

9 T.w. van alle vreese des quaets, als Prov. 1.33. dat is, die op sijn gemack is, ende in voorspoet sit, sonder eenige moeyte, ofte quellinge van yemant te lijden, ofte te verwachten.

10 D. die nae by den val schijnt te wesen, door het menigerley cruyce, ende verdriet dat hem over-gecomen is. Iob verstaet dit van hem selven. Vergel. Psal. 35.15. ende 38.18. Ier. 20.10.

11 Hebr. tot de struyckelinge des voets, ofte [om te zijn] onder de struyckelende met den voet.

6

De tenten der verwoesters ^{c 12} hebben ruste, ende die Godt tergen hebben ¹³ versekertheden, om 'tgene dat Godt ¹⁴ met sijne hant ¹⁵ toebrengt:

c Iob 21.7. Psal. 73.11, 12. Ierem. 12.1. Hab. 1.3, 4.

12 Ofte zijn voorspoedich. Dit gaet tegens het gene dat de vrienden Iobs geleert, ende gedreven hadden van den tegenspoet, ende straffen der godtloosen. Siet bov. 4. vers 8, 9. ende 5. vers 3, 4. ende 8.13, 14, 15. ende 11. 11, 20.

13 Dat is, als vaste plaetsen, ende sterckten daer op sy hen verlaten.

14 Verstaet de hant Godts. And. voor [hem] dien Godt in sijne hant [alles] toebrengt.

15 Verstaet, allerley tijdelicke segeningen.

7

Ende waerlick ¹⁶ vraecht doch de beesten, ende ¹⁷ elck een van die ¹⁸ sal't u ¹⁹ leeren: ende het gevogelte des Hemels, dat sal't u te kennen geven.

16 D. aenmerckt het gedierte, ende versint hoe het door de voorsichticheyt Godes, den godtloosen tot vele bequame, ende profijtelicke gebruycken dienstelick is, ende den vroomen dicwils ondienstich, ende schadelick: ofte, slaet oock gade, hoe de kleyne gedierten van de groote, de tamme van de wilde, de domme van de listige verdrucket worden.

17 Hebr. het sal u leeren: dat is, elck een daer van sal u leeren. Siet Gen. 47. op vers 3.

18 T.w. dat het hier menichmael den goeden qualick, ende den quaden wel gaet.

19 T.w. niet met reden, ende sprake, diese niet en hebben, maer met haer doen, en 'tgene haer wedervaert. Alsoo in 't volgende.

8

Ofte spreeckt tot de aerde, ende sy sal't u leeren: oock sullen't u de visschen der zee vertellen.

9

Wie en weet niet uyt ²⁰ alle dese, dat de hant des HEEREN ²¹ dit doet?

20 T.w. schepselen: Hy wil seggen, datse alle getuygen zijn, dat Godt sijne weldaden, ende straffen vrywillichlick uytdeelt, sonder altijt op de hoedanicheyt der menschen acht te nemen.

21 T.w. dat den vroomen meest veelderley elende, ende den boosen allerley voorspoet overkomt.

10

In wiens ²² hant de ²³ ziele is van al dat leeft, ende ²⁴ de geest van alle ²⁵ vleesch ²⁶ des menschen.

22 D. macht, ende gebiedt. Siet Genes. 16. op vers 6.

23 Dit woort beteeckent hier het leven, ofte de gevoelende ziele, die in alle dieren is.

24 Dit woort siet op den mensche, die eene redelicke, ende onsterffelicke ziele heeft, die een Geest genaemt wort. Siet Num. 16.22. ende de aenteeck.

25 Verst. het menschelicke lichaem, daer in de redelicke ziele des menschen woont. Alsoo Genes. 17.13. Levit. 19.28. Ezech. 11.19.

26 Hebr. mans: welck woort dickwils niet alleen het mannelick, maer oock het vrouwelick geslachte, dat is, alle menschen beteeckent. Alsoo Exod. 19.13. ende 21.16. hier ond. 15.16. ende 34.11, etc.

11

^d Sal niet de ²⁷ oore de woorden proeven, gelijck het gehemelte voor sich de spijse smaeckt?

d Iob 6.30. ende 34.3.

27 D. het verstant, door middel van de ooren: De sin is, begrijpt het verstant niet de redenen, ende propoosten ofse valsch, ofte waer, redelick, ofte onredelick zijn? Iob geeft sijne vrienden te verstaen, dewijle sy hare uyterlicke sinnen wel wisten te gebruycken, datse oock wel behoorden haer verstant aen te leggen, om sijne redenen, ende uyt die de wonderbare regeringe Godts te begrijpen. ond. 34.3. is de selve gelijckenisse.

12

²⁸ In de stock-oude is de wijsheyt; ende in de lanckheyt der dagen het verstant.

28 Als of hy seyde, Het is wel waer, dat de oude uyt oorsake van de ervarentheyt, die sy van vele dingen hebben, behoorden wijs te zijn, maer niet te min ick mercke datmen van Godt beter, dan van die oude onderwesen wort. And. Is in de stock-oude de wijsheyt? etc. waer mede Iob soude schijnen te willen voor-komen het gene hem bov. 8. vers 8, 9, 10. tegen-geworpen was: seggende: Ghy, mijne vrienden, behooret wel van wegen uwen ouderdom, ende ervarentheyt de order van Godes wijse regeringe te begrijpen, maer de rechte wijsheyt is by Godt, die ghy niet en kont vatten, en niet alleen dese, maer oock sijne sterckte, om krachtelick uyt te voeren alle het gene dat hy wijselick besloten heeft.

13

By ²⁹ hem is wijsheyt, ende macht: hy heeft raet, ende verstant.

29 N. by Godt. Van het onderscheyt des woordekens wijsheyt, ende wetenschap, ofte verstant, siet 1.Reg. 3. op vers 12.

14

Siet, hy ³⁰ breeckt af, ende 't en sal niet herbouwt worden: ^e hy ³¹ besluyt yemant, ende daer en sal niet open gedaen worden.

30 Te weten, huysen, palleysen, sterckten, steden, etc.

e Iob 9.12. ende 11.10. Apoc. 3.7.

31 Verst. dit in 't gemeyne van gevanckenissen, belegeringen, ende allerhande plagen, daer in men soo vast besloten licht, datmen geene openinge, ofte uytkomste en siet, om daer uyt te geraken. Vergel. Ies. 22.22. Apoc. 3.7.

15

Siet, ³² hy houdt de wateren op, ende sy droogen uyt: oock ³³ laet hyse uyt, ende sy keeren de aerde om.

32 Siet hier van exempelen, Genes. 8.2. 1.Reg. 17.1, 7.

33 Hier van is een exempel te sien, Gen. 7.11.

16

By hem is kracht, ende ³⁴ wijsheyt: ³⁵ sijne is de dwalende, ende die doet dwalen.

34 Ofte, het wesen, (der saken).

35 De sin is, dat sonder Godts voorsichticheyt niemant en kan dwalen, nochte een ander in dwalinge brengen: het welcke in 't gemeyne te verstaen is van de dwalinge, niet alleen des lichaems, maer oock des geestes: van de lichamelicke konnen wy sien Psal. 107.4. van de geestelicke, Deut. 13.1. 1.Reg. 22.20. Ezech. 14.9. 2.Thess. 2.11. alwaer sy Gode toe-geschreven worden; niet als een wercker der sonden, maer als een wijs ende heylich regeerder, ende rechtveerdich richter daer van.

17

^f Hy voert ³⁶ de Raets-heeren ³⁷ berooft wech: ^g ende ³⁸ de Richters maeckt hy uytsinnich.

f 2.Sam. 15.31. ende 17.14, 23. Iesa. 19.12. ende 25.19. 1.Corint. 1.19.

36 Verst. elck een der godtloose Raets-Heeren; dat is, wie, ofte hoe groot hy soude mogen zijn. Eene gelijcke maniere van spreken is boven vers 7. ende ond. vers 19.

37 T.w. van verstant, wijsheyt, ende oordeel.

g 2.Sam. 15.31.

38 Siet hier van exempelen, 2.Sam. 17.14, 23. Iesa. 19.12. 1.Cor. 1.19.

18

Den ³⁹ bant der Coningen maeckt hy los: ende hy ⁴⁰ bindt den gordel aen hare lendenen.

39 Verst. het jock der tyrannije, daer mede sy hare ondersaten t'onderhouden, ende verdrucken. Dese maeckt hy los, dat is, te niete.

40 D. hy en beneemt hen niet alleene hare macht, diese misbruyckten, maer alst hem belieft, hy steltse weder in de selve: want de gordel beteeckent hier haer volle macht, cieraet, ende heerlickheyt, die sy hebben in hare regeringe. Vergel. Iesa. 11.5. Ierem. 13.1, 2, etc. andere verstaen dat hy de Coningen als gevangene ende gebondene wech voert.

19

Hy voert de ⁴¹ Overste berooft wech:

41 Verst. elck een der godloose Oversten, ofte Vorsten. Siet bov. op vers 17. ende van het hebreeusch woort, siet Genes. 41. op vers 45.

[fol. 236v]

ende de Machtige ⁴² keert hy om.

42 D. alle hare raetslagen, voornemen, middelen, ende bedrijf werpt hy om, ende stootse te gronde.

20

^h Hy beneemt ⁴³ den getrouwen de ⁴⁴ sprake: ende der Ouden ⁴⁵ oordeel neemt hy wech.

h Iob 32.9. Iesai. 3.2, 3.

43 Ofte, wel-sprekenden. Verst. de gene, de welcke beneven datse kloeck van verstande zijn, om goeden, ende getrouwen raet te konnen geven, oock gestadich zijn, om daer by te volherden, ende welsprekende, om den selven anderen vastelick aen te raden: onder dese zijn de getrouwe gesanten, van de welcke gesproken wort, Prov. 25.13.

44 Hebr. lippe. Siet Gen. 11. op vers 1. ende boven 2. op vers 10.

45 Hebr. Smaeck. maer by gelijckenisse wort het woort oock gebruyckt voor des menschen verstant, reden, ende oordeel, waer door hy het goede van het quade, ende het eerlicke van het oneerlicke onderscheydt. Alsoo Psal. 119.66. Prov. 11.22. ende smaken voor oordelen, Prov. 31.18.

21

ⁱ Hy giet verachtinge over de ⁴⁶ Princen uyt: ende hy ⁴⁷ verslapt den riem der geweldigen.

i Psal. 107.40.

46 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick die van selfs, ende vrywillichlick mildadich zijn, Exod. 35.5. Soo worden de Princen, Edele, ende Machtige genaemt, om datse met goet doen, eenen naem willen krijgen, ende beroemt worden. Vergel. Psal. 83.12. Prov. 19.6. ende Luc. 22.25.

47 D. hy verswackt de alderstercktste: want eene losse rieme maeckt den mensche slapper van leden: maer stijf aengebonden zijnde, maecktse hem vaster, ende wackerder.

22

Hy openbaert ⁴⁸ de diepten uyt de duysternisse, ende ⁴⁹ des doots schaduwe ^k brengt hy voort in't licht.

48 Dat is, de alderverborgenste saken. Dese worden oock elders diepten genaemt, als Eccles. 7.24. Dan. 2.22. 1.Corint. 2.10.

49 Verstaet het alderduysterste, dat niet en scheen emmermeer in 't licht te sullen komen. Alsoo ond. 34.22.

k Matt. 10.26. 1.Corint. 4.5.

23

^{l 50} Hy vermenichvuldicht de volckeren, ende verderftse: ⁵¹ hy breydt de volckeren uyt, ende ⁵² leydtse.

l Psal. 107.38.

50 Gelijck voor den Suntvloet. Genes. 5. ende 6.

51 Gelijck na den Suntvloet, Gen. 10. ende 11.

52 Dit verstaen sommige ten goede, als een segen, sommige ten quade als, eene straffe.

24

Hy neemt ⁵³ het herte ⁵⁴ van de Hoofden des volcks der aerde wech, ende ⁵⁵ doetse ^m dwalen in't woeste ⁵⁶ daer geen wech en is.

53 D. het verstant, ende oordeel. Alsoo boven vers 3.

54 Te weten, van de Regeerders, ende Overste der volckeren, ofte landen; de welcke aldus dickwijls genaemt worden. Siet Exod. 6.14. Num. 1.16. Deut. 1.13. Iud. 11.8, etc.

55 D. Leydtse met hare ondersaten door hare aenslagen in't verderf.

m Psal. 107.4, 40.

56 Zijnde sonder goet beleyt, ende regeringe.

25

Sy tasten in de ⁵⁷ duysternisse, daer geen licht en is: ende hy ⁵⁸ doetse dwalen, als eenen dronckaert.

57 Verst. de duysternisse des verstants. De sin is, datse door Godes rechtveerdich oordeel gantsch verblindt ende radeloos worden, sulcks datse geenen wech en weten in te gaen, om het verderf te ontkomen.

58 Vergel. Genes. 19.11. ende 2.Reg. 6.18.