Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

Wederhalinge der tien geboden Godts, met eene voor-rede, vers 1, etc. van de verschrickinge ende het versoeck des volcx, dat sy de stemme Godes alsoo niet meer mochten hooren, maer dat Godt voor Mose met hen wilde spreken, 22. Sulcx de Heere toe staet, 30. vermaninge tot gehoorsaemheyt, 32.

1

ENde Mose riep het gantsche Israël, ende seyde tot hen: Hoort, Israël, de insettingen ende rechten, die ick heden voor uwe ooren spreke: dat ghyse leert, ende waerneemt, om deselve te doen.

2

De HEERE onse Godt heeft een ^a verbont met ons ¹ gemaeckt aen ²Horeb.

a Exod. 19.5.

1 Siet Genes. 15. op vers 18. alsoo bov. cap. 4.23.

2 Siet bov. cap. 1. op vers 2.

[fol. 85r]

3

Met ³ onse vaderen heeft de HEERE ⁴ dit verbont niet gemaeckt, maer met ons; wy, die wy hier heden alle levendich zijn.

3 T.w. Abraham, Isaac, Iacob, ende andere Godtsalige voorvaderen, die alle gestorven waren, als Godt dese gantsche wet, in de woestijne op den berch Sinai, ofte Horeb, aen Israël openbaerde. sommige verstaen dit van de vaderen, die in de woestijne waren omgekomen, het verbont Godts verbroken, ende sich dies onweerdich gemaeckt hadden.

4 Alsoo ’t met alle sijne omstandicheden ende particuliere wetten in forma (alsmen seyt) op den berch Sinai ofte Horeb aen Israël is geopenbaert. Want de substantie van de wet der zeden, ende der ceremonien hebben de geloovige voorvaders gehadt, ende daer nae door des HEEREN genade hare Godtsdiensticheyt gericht.

4

⁵ [Van] aengesicht tot aengesicht heeft de HEERE met u op den berch gesproken uyt het midden des vyers,

5 D. seer gemeensaemlick, als wanneer d’ eene vrient mont voor mont tot den anderen seer vryelick spreeckt. menschelicker wijse, ten aensien van Godt gesproken. Siet Exo. 33.11. Num 12.8. ende ond. c. 34.10. Verg. oock Num. 14.14.

5

(Ick stont te dier tijt tusschen den HEERE ende tusschen u, om u des HEEREN woort aen te seggen: want ghy ^b vreesdet voor het vyer ende en klomt niet op den berch) seggende:

b Exod. 19.16. ende 20.18.

6

^{6 c} Ick ben de HEERE uwe Godt die u uyt Egyptenlant uyt den ⁷ diensthuyse uytgeleydt hebbe.

6 Verg. dese wederhalinge der wet met de eerste publicatie. Exod. 20.2. etc. ende siet onder op vers 12.

c Exod. 20.2, etc. Psal. 81.11.

7 Hebr. uyt het huys der dienstknechten, ende alsoo doorgaens.

7

Ghy en sult geene andere Goden voor mijn aengesichte hebben.

8

^d Ghy en sult u geen gesneden beelt maken, [noch] eenige gelijckenisse, [van] dat boven inden hemel, ofte dat onder op der aerden is: ofte dat in ’t water onder de aerde is.

d Levit. 26.1.

9

Ghy en sult u voor die niet buygen, nochte haer dienen: want ick de HEERE, uwe Godt, ben een ^{e 8} yverich Godt, die de ⁹ misdaet der vaderen besoecke aende kinderen, ende ¹⁰ aen het derde, ende aen het vierde [lit] der gener die my haten;

e Exod. 20.5. ende 34.7, 14. Ierem. 32.18.

8 Siet bov. cap. 4. op vers 24.

9 Ofte, ongerechticheyt.

10 Hebr. aen de derde, ende aen de vierde

10

Ende ¹¹ doe barmherticheyt aen duysenden der gener die my lief hebben, ende mijne geboden onderhouden.

11 Ofte, doe, bewijse weldadicheyt, goedertierenheyt, goetgunsticheyt.

11

Ghy en sult den ^f name des HEEREN uwes Godts niet ¹² ydelick ¹³ gebruycken: want de HEERE en sal niet onschuldich houden den genen, die sijnen naem ydelick gebruyckt.

f Levit. 19.12. Matth. 5.33.

12 And. valschelick.

13 Hebr. nemen, te weten, in den mont, als Psal. 50.16. ofte, opnemen.

12

Onderhoudt den ^g Sabbath-dach dat ghy dien heyliget: ¹⁴ gelijck als de HEERE uwe Godt u geboden heeft.

g Genes. 2.2. Exod. 23.12. ende 35.2. Levit. 23.2. Ezech. 20.12. Hebr. 4.4.

14 Dese woorden, als oock eenige andere vers 14, 15, 16. heeft Mose boven de woorden, die Exod. 20, staen, by maniere van verklaringe hier by gevoecht, gelijck hier oock eenige uytgelaten zijn, die in Exod. staen.

13

Ses dagen sult ghy arbeyden, ende al u werck doen.

14

Maer de sevende dach, is de Sabbath des HEEREN uwes Godts: [dan] en sult ghy geen werck doen, ghy, noch uw’ soon, noch uwe dochter, noch uw’ dienst-knecht, noch uwe dienstmaecht, noch uw’ os, noch u esel, noch eenich van u vee: noch de vreemdelinck, die in uwe poorten is, op dat uwe dienst-knecht ende uwe dienstmaecht ruste, gelijck als ghy.

15

Want ghy sult gedencken, dat ghy een dienstknecht in Egyptenlant geweest zijt, ende dat de HEERE, uwe Godt, u van daer heeft uytgeleydt door eene stercke hant, ende eenen uytgestreckten arm: daerom heeft u de HEERE uwe Godt geboden, dat ghy den Sabbathdach houden sult.

16

^h Eert uwen vader, ende uwe moeder, gelijck als de HEERE uwe Godt u geboden heeft, op dat uwe dagen ¹⁵ verlengt worden, ende op dat het u wel gae, inden lande, dat u de HEERE uwe Godt geven sal.

h Levit. 19.3. Matth. 15.4. Luc. 18.20. Ephes. 6.2, 3.

15 And. op dat sy uwe dagen verlengen: sy, t.w. vader ende moeder, door het gebedt, ofte segeninge.

17

ⁱ Ghy en sult niet dootslaen.

i Matth. 5.21. Luc. 18.20. Rom. 13.9.

18

^k Ende ghy en sult geen overspel doen.

k Luc. 18.20.

19

Ende ghy en sult niet stelen.

20

Ende ghy en sult geene valsche getuychenisse ¹⁶ spreken tegens uwen naesten.

16 And. antwoorden, getuygen.

21

Ende ghy en sult niet ^l begeeren uwes neasten ¹⁷ wijf: ende en sult u niet laten gelusten uwes naesten huys, sijns ackers, noch sijns dienstknechts, noch sijner dienst-maecht, sijns osses, noch sijns esels, noch yets, dat uwes naesten is.

l Rom. 7.7.

17 Exo. 20.17. wort het huys des naesten voor sijn wijf gestelt: tot een klaer bewijs dat dit maer een gebodt is.

22

Dese woorden sprack de HEERE tot uwe gantsche gemeynte, op den berch, uyt het midden des vyers, der wolcke, ende der donckerheyt, met grooter stemme, ende en ¹⁸ dede daer niets toe: ende hy schreefse op twee steenen tafelen, ende gafse my.

18 D. hy en sprack niet meer tot den gantschen volcke: maer de andere wetten ende insettingen sprack hy tot Mose in ’t bysonder.

23

Ende het geschiedde, als ghy die stemme uyt het midden der duysternisse hoordet, ende de berch van vyer brandde, so naederdet ghy tot my, alle hoofden uwer stammen, ende uwe Oudtsten,

24

Ende seydet; Siet, de HEERE, onse Godt, heeft ons sijne heerlickheyt ende sijne grootheyt laten sien, ende wy hebben sijne stemme gehoort uyt het midden der vyers: desen dach hebben wy gesien, dat Godt met den mensche spreeckt, ende dat ¹⁹ hy levendich blijft.

19 T.w. de mensche.

25

Maer nu, ²⁰ waerom souden wy sterven? want dit groote vyer soude ons verteeren; indien wy voortvoeren de stemme des HEEREN onses Godts langer te hooren, so souden wy sterven.

20 Sy willen seggen, dat het wel een groot mirakel is, dat sy levendich zijn gebleven: maer souden niet geerne dat perijckel weder uytstaen. Verg. Genes. 16. op vers 13. ende Iud. 6. op vers 22.

26

Want wie isser van allen ²¹ vleesche, die de stemme des levendigen Godts, sprekende uyt het midden des vyers, gehoort hebbe gelijck wy, ^m ende zy levendich gebleven?

21 D. wat mensch isser, siet Genes. 6. op vers 12.

m Bov. 4.33. Iud. 13.22.

27

Naedert ghy, ende hoort alles, wat de HEERE onse Godt seggen sal: ende ⁿ spreeckt ghy tot ons al wat de HEERE onse Godt tot u spreken sal, ende wy sullen ’t hooren ende doen.

n Exod. 20.19. Hebr 12.19.

28

Als nu de HEERE de stemme uwer woorden hoorde, doe ghy tot my spraeckt; so seyde de HEERE tot my; Ick hebbe gehoort de stemme der woorden deses volcks, die sy tot u gesproken hebben; ²² het is altemael goet, dat sy gesproken hebben.

22 Hebr. sy hebben wel gedaen, ofte, goet gemaeckt, alles dat sy gesproken hebben.

29

²³ Och dat sy een sulck herte hadden, om my te vreesen, ende alle mijne geboden ’t allen dagen te onderhouden: op dat het haer ende haren kinderen wel ginge in eeuwicheyt!

23 Hebr. wie sal geven, dat sy dit haer herte hebben, etc. een menschelicke maniere van wenschen als elders dickwijls, die van Godt gebruyct wort, om te toonen, dat sulcken hert hem aengenaem zy: gelijck menschen plegen te wenschen nae dingen die haer aengenaem zijn. Anders is Godt almachtich, doende wat hy wil, ende geene sulcke beweginge onderworpen. Vergel. Iud. 9.29. 2.Sam. 18.33. Iob. 6.8. ende 11.5. etc.

30

Gaet, segt hen: Keert weder nae uwe tenten.

31

Maer ghy, staet hier by my, dat ick tot u spreke alle de ²⁴ geboden, ende insettingen, ende rechten, die ghy hen leeren sult: dat syse doen inden lande, ’t welck ick haer geven sal, om dat te erven.

24 Van dese drie achter een volgende woorden, beteeckent het eerste (nae ’t meeste gevoelen) de wet der zeden, het tweede, de ceremoniale wetten, het derde, de politijcke ofte burgerlicke wetten ofte rechten.

32

Nemet dan waer, dat ghy doet, gelijck als de HEERE uwe Godt u geboden heeft: en wijckt niet af ²⁵ ter rechter, noch ter slincker hant.

25 D. in geene maniere, op geenerley wijse: als onder cap. 28.14.

33

In al den ²⁶ wech, dien de HEERE, uwe Godt, u gebiedt, sult ghy gaen: op dat ghy levet, ende dat het u wel gae, ende ghy de dagen verlenget in ’t lant, dat ghy erven sult.

26 Siet Gen. 18. op vers 19.