Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel.

Godt beveelt den Overpriester in het Heylichdom te gaen, om eene algemeene versoeninge te doen, vers 1, etc. met een bericht wanneer, ende waer mede hy dat doen sal, 3. ende nae wat order in het offeren, ende het bedienen van andere Ceremonien, die hier in't lange beschreven worden, 6. Waer by dan comt een voorschrift vanden schuldigen plicht des geheelen volcx, 29. met deses capittels besluyt, 34.

1

ENde de HEERE sprack tot Mose, ^a na dat de ¹ twee sonen Aarons gestorven waren: als sy hen genaedert hadden voor het aengesicht des HEEREN, ende gestorven waren.

a Bov. 10.1, 2.

1 Namelick, Nadab, ende Abihu, die de Heere, om datse met vreemt vyer voor hem verscheenen, gedoodt hadde. Siet bov. 10.1, 2.

2

De HEERE dan seyde tot Mose; Spreeckt tot uwen broeder Aaron, ^b dat hy niet t' aller tijt en gae in het ² Heylige; binnen den ³ voorhanck, voor het ⁴ versoendecksel, dat op de Arke is, op dat hy niet en sterve; want ick in eene wolcke op het versoendecksel ⁵ verschijne.

b Exod. 30.10. Hebr. 9.7.

2 Hebr. heylicheyt, dat heylich is, heylige plaetse. Verstaet hier ende ond. vers 3, ende 17, 27. het Heylige der heyligen, de innerste plaetse des Tabernakels, onderscheyden van het voorste deel, dat gewoonlick het Heylige geheeten wort. siet Exod. 26.33, 34. Hebr. 9.2, 3.

3 Siet bov. 4. op 't vers 6.

4 Siet Exo. 25.17, 18, etc.

5 T.w. ordinaerlick, ende op eene sichtbare wijse; het welcke u tot eene heylige vreese, ende eerbiedinge moet verwecken. Verg. Exod. 3.5. ende 1.Reg. 8. vers 11, 12. ende de aent.

3

Hier mede sal Aaron in dat Heylige gaen; met ⁶ eenen varre, ⁷ eenen jongen runt ten sond-offer, ende eenen ram ten brand-offer.

6 Met het bloet van den geslachten varre, gelijck blijckt ond. uyt het vers 14.

7 Heb. den soon eens runts.

4

Hy sal den ⁸ heyligen linnen rock aen doen, ende een linnen onderbroeck sal aen sijnen vleesche zijn, ende met eenen linnen gordel sal hy hem gorden, ende met den linnen hoet bedecken: dit zijn ⁹ heylige kleederen, daerom sal hy zijn vleesch met water baden, als hyse sal aendoen.

8 Hebr. den linnen rock der heylicheyt: alsoo oock in 't volgende deses vers kleederen der heylicheyt, dat is, heylige kleederen, soo genoemt, om datse tot een heylich gebruyck behoorden. Alsoo oock Exod. 28.2. in welcken sin oock andere dingen heylich genoemt worden. Exo. 29.31. ende 30.25. ond. 22.4. 2.Chron. 5. vers 5.

9 Verstaet by dese, die hier genoemt worden, oock de andere, dewelcke in 't lange verhaelt staen, Exod. 28.4, etc. ende verg. vers 43.

5

Ende van de vergaderinge der kinderen Israëls sal hy nemen twee geyten bocken ten sond-offer: ende eenen ram ten brand-offer.

6

Daerna sal Aaron den varre des sond-offers, die voor hem sal zijn, offeren: ende sal ^c voor sich, ende voor sijn ¹⁰ huys versoeninge doen.

c Hebr. 7.27, 28.

10 D. Huysgesin. Siet Genes. 7. op 't vers 3.

7

Hy sal oock beyde de bocken nemen: ende hy sal die stellen voor het aengesicht des HEEREN, aen de deure der Tente der t' samen-komste.

8

Ende Aaron sal de loten over die twee bocken ¹¹ werpen: een lot voor den HEERE, ende een lot voor ¹² den wech-gaenden-bock.

11 Hebr. geven. T.w. om te vernemen, welcken de Heere wilde geslacht hebben ten sond-offer, ende welckmen in de woestijne oft in 't velt soude uytlaten.

12 Hebr. Azazel. Dit woort komende (nae 't meeste gevoelen) van twee woorden, welcker een beteeckent eene geyte, het andere, wechgaen. het schijnt soo veel te bedieden als den levendigen bock, die los gelaten wiert, om wech te gaen, ofte de plaetse, daer henen hy wech gelaten wort. Siet dit woort oock ond. vers 10, ende 26.

9

Dan sal Aaron den bock, op den welcken het lot voor den HEERE sal gekomen zijn, toebrengen: ende sal hem ten sond-offer maken.

10

Maer den bock op den welcken het lot sal gekomen zijn, om eenen wech-gaenden-bock te zijn, sal levendich voor het aengesicht des HEEREN gestelt worden, om ¹³ door hem versoeninge te doen: op datmen hem ¹⁴ als eenen wech-gaenden-bock nae de woestijne uytlate.

13 Ofte, met hem, ofte, op hem.

14 Ofte, nae Azazel, D. tot de plaetse alsoo genaemt.

11

Aaron dan sal den varre des sond-offers, die voor hem selven sal zijn, toebrengen, ende voor hem selven, ende voor sijn huys versoeninge doen: ende sal den varre des sond-offers, die voor hem selven sal zijn, slachten.

12

Hy sal oock een wieroock vat ¹⁵ vol ¹⁶ vyerige kolen nemen van den altaer, van voor het aengesicht des HEEREN, ende sijne ¹⁷ handen vol ¹⁸ reuckwercks van welrieckende speceryen, kleyn gestooten: ende hy sal 't binnen den ¹⁹ voorhanck dragen.

15 Hebr. de volheyt des wieroock-vats. alsoo in 't volgende, de volheyt der handen, dat is, de handen vol. ende, de volheyt des huys, voor, het huys vol, Num. 22.18. Item, de volheyt van een schale, voor, een schale vol, Iud. 6.38.

16 Hebr. kolen des vyers. D. die vyerich, ontsteken, ende gloeyende zijn. Also 2.Sam. 22.13. Ezech. 1.13. Rom. 12.20.

17 Hebr. vuysten.

18 Siet de beschrijvinge van dit reuckwerck, Exod. 30.34, 35, 38.

19 Siet bov. op het vers 2.

13

Ende hy sal dat reuckwerck op het vyer leggen voor het aengesicht des HEEREN: op dat de ²⁰ nevel des reuckwercks het versoendecksel, het welcke is op het getuygenisse, ²¹ bedecke, ende dat hy niet en sterve.

20 Hebr. wolcke.

21 T.w. op dat alsoo de Priester verhindert worde het teecken der goddelicker tegenwoordicheyt te sien.

14

^d Ende hy sal vanden bloede des varren nemen, ende sal met sijnen vinger ²² op het versoendecksel oostwaert sprengen: ende voor dat versoendecksel sal hy seven-mael met sijnen vinger van dat bloet sprengen.

d Bov. 4.6. Hebr. 9.25. en de 10.4.

22 Hebr. op het aengesicht des versoen-decksels: alsoo in 't volgende van dit vers Dese besprenginge geschiedde maer eenmael doch de andere, die op de plaetse voor het versoen-decksel gedaen wert, geschiedde sevenmael. Siet bov. 4.6.

15

Daerna sal hy den bock des sond-offers, die voor het volck sal zijn, slachten, ende sal sijn bloet tot binnen inden voorhanck dragen: ende sal met sijn bloet doen, gelijck als hy met het bloet des varren gedaen heeft, ende sal dat sprengen, op het versoendecksel, ende voor het versoendecksel.

[fol. 55r]

16

So sal hy voor ²³ het Heylige van wegen de onreynicheden der kinderen Israëls, ende van wegen hare overtredingen nae alle hare sonden versoeninge doen: ende alsoo sal hy doen aen de Tente der t' samen-komste, welcke met hen ²⁴ woont in 't midden harer onreynicheden.

23 Wat het zy, eenige plaetse te versoenen, wort hier, ende in 't volgende 19. vers aengewesen; namelick, die van de ceremoniale, ende morale onreynicheden, die daer aen, ofte daer in mochten zijn, ofte begaen zijn, door offerhanden reyn te maken, ende te ontsondigen. Verg. bov. cap. 8. vers 15. cap. 14. vers 49. 52, 53. ende hier ond. vers 19, 20.

24 D. is; ende blijft in't midden van hen, die vele onreynicheden hebben.

17

Ende geen mensche en sal inde Tente der t' samen-komste zijn, als ²⁵ hy sal ingaen, om in ²⁶ het Heylige versoeninge te doen, tot dat hy sal uytkomen: alsoo sal hy versoeninge doen voor hem selven, ende voor sijn huys, ende voor de geheele gemeynte Israëls.

25 T.w. de Hoogepriester.

26 Het heylige der heyligen, als bov. vers 2.

18

Daerna sal hy tot den ²⁷ altaer, die voor het aengesicht des HEEREN is, ²⁸ uytkomen, ende versoeninge voor den selven doen: ende hy sal van het bloet des varren, ende van het bloet des bocks nemen, ende ²⁹ doen 't rontom op de hoornen des altaers.

27 Verstaet den altaer des brand-offers, dewelcke voor het aengesicht des Heeren wort geseyt te zijn, om de reden bov. gemelt cap. 1. op het vers 3.

28 T.w. uyt het eerste ofte voorste deel des Tabernakels, gelijck dit af te nemen is uyt het naest voorgaende versken, alwaer gesproken wort van des Priesters uytkomste uyt het innerste deel des Tabernakels.

29 Hebr. sal geven.

19

Ende hy sal daer op van dat bloet met sijnen vinger seven-mael sprengen: ende hy sal ³⁰ dien reynigen, ende heyligen vande onreynicheden der kinderen Israëls.

30 Siet bov. op het vers 16. ende ond. vers 20.

20

Als hy nu sal geeyndicht hebben van het Heylige, ende de Tente der t'samen-komste, ende den Altaer te versoenen: so sal hy dien levendigen bock ³¹ toebrengen.

31 And. offeren.

21

Ende Aaron sal beyde sijne handen op het hooft des levendigen bocks ³² leggen, ende sal daer op alle de ongerechticheden der kinderen Israëls, ende alle hare overtredingen, nae alle hare sonden, belijden: ende hy sal die op het hooft des bocks leggen, ende sal [hem] door de hant eens mans ³³, die voor handen is, nae de woestijne uytlaten.

32 Hebr. steunen. siet bov. 1. op 't vers 4.

33 Hebr. eens getijdigen, dat is, sekeren, bequamen mans, die by de hant is, ofte den tijt heeft, ofte gewent is, daer toe gebruyckt te worden.

22

Also sal die bock op hem alle hare ongerechticheden in een ³⁴ afgesondert lant wechdragen: ende ³⁵ hy sal dien bock inde woestijne uytlaten.

34 Hebr. Lant der afsonderinge. Dat is, dat onbewoont is, ende van het geselschap, ende de verkeeringe der menschen afgesneden, ende verscheyden is.

35 T.w. die man, die voor handen was.

23

Daerna sal Aaron komen inde Tente der t' samen-komste, ende sal de linnen kleederen uytdoen die hy aengedaen hadde, als hy in het Heylige ginck: ende hy salse daer laten.

24

Ende hy sal sijn vleesch in de ³⁶ heylige plaetse met ³⁷ water baden, ende sijne kleederen aendoen: dan sal hy uytgaen, ende sijn brand-offer, ende het brand-offer des volcks bereyden, ende voor hem, ende voor het volck versoeninge doen.

36 Siet bov. cap. 6. vers 16, ende 26. ende 10. op 't vers 13.

37 Siet bov. cap. 6. op 't vers 28.

25

Oock sal hy het vet des sond-offers op den ³⁸ altaer aensteken.

38 T.w. den Brant-offer-Altaer. Want op den Reuck-Altaer wast verboden sodanige offerhanden te doen, Exod. 30.9.

26

Ende die den bock ³⁹ welcke een wech-gaende-bock was, sal uytgelaten hebben, sal sijne kleederen wasschen, ende sijn vleesch met water baden: ende daerna sal hy in het leger komen.

39 Siet bov. op het vers 8.

27

Maer ^e den varre des sond-offers, ende den bock des sond-offers, welcker bloet ingebracht is, om versoeninge te doen ⁴⁰ in 't Heylige, salmen tot buyten den leger uytvoeren: doch hare vellen, haer vleesch, ende haer mist, sullense met vyer verbranden.

e Bov. 6.30. Hebr. 13.11.

40 Siet bov. op het vers 2.

28

Die nu de selve verbrandt, sal sijne kleederen wasschen, ende sijn vleesch met water baden: ende daerna sal hy in 't leger komen.

29

Ende [dit] sal voor u tot een ⁴¹ eeuwige insettinge zijn: ^f Ghy sult in de ⁴² sevende maent, op den tienden der maent ⁴³ uwe zielen ⁴⁴ verootmoedigen, ende geen werck doen, inboorlinck, noch vreemdelinck, die in 't midden van u als vreemdelinck verkeert.

41 Hebr. insettinge der eeuwicheyt, alsoo ond. vers 31. ende 34. siet Genes. 13. op vers 13.

f Ond. 23.27.

42 Genaemt 1.Reg. 8. vers 2. Ethanim. ende heden by den Ioden Tisri, sy komt meest over een met onse maent September.

43 D. lichamen: als Psal. 16.10. ofte uwe personen, dat is, lichamen ende zielen, als Gen. 12.5.

44 Ofte, bekommeren, ofte quellen: dat is, eernstelick vernederen voor den Heere, met bekentenisse van uwe sonden, met vasten, met bidden, met nalatinge van al het gene dat den lichame aengenaem, ende vermakelick is. Siet dese maniere van spreken oock ond. vers 31. Psal. 35.13. Ies. 58.3, 5. Dan. 20.12.

30

Want op dien dach sal ⁴⁵ hy voor u ⁴⁶ versoeninge doen, om u te reynigen: van alle uwe sonden sult ghy voor het aengesicht des HEEREN gereynigt worden.

45 T.w. de Hooge-Priester.

46 Siet bov. 1. op't vers 4.

31

Dat sal u een Sabbath der ruste zijn, op dat ghy uwe zielen verootmoediget: het is eene ⁴⁷ eeuwige insettinge.

47 Siet bov. op het vers 29.

32

Ende de ⁴⁸ Priester, diemen gesalft, ende ⁴⁹ wiens hant men gevult sal hebben, om voor sijnen vader het Priester-ampt te bedienen, sal de versoeninge doen: als hy de linne kleederen, de ⁵⁰ heylige kleederen, sal aengetrocken hebben:

48 D. de Hooge-Priester. Siet bov. cap. 4. op 't vers 3.

49 Siet bov. cap. 7. op 't vers 37.

50 Hebr. de kleederen der heylicheyt, alsoo bov. vers 4.

33

So sal hy het ⁵¹ heylige Heylichdom versoenen, ende de Tente der t' samenkomste, ende den Altaer sal hy versoenen: desgelijcks voor de Priesteren, ende voor al het volck der Gemeynte, sal hy versoeninge doen.

51 Hebr. het heylichdom der heylicheyt.

34

Ende dit sal u tot eene eeuwige insettinge zijn, om voor de kinderen Israëls van alle hare sonden ^g eenmael des jaers versoeninge te doen: ende men dede, gelijck als de HEERE Mose geboden hadde.

g Exod. 30.10. Hebr. 9.7.