Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxix. Capittel.

Iacob nae by Haran zijnde, komt door eene wonderlicke schickinge Godes in kennisse met Rachel, Labans dochter, vers 1. etc. die het haren vader loopt seggen, 10. Laban loopt Iacob te gemoete, ende brengt hem in huys, hoort alles wat hem bejegent was, ende houdt hem by sich, 13. Sy verdragen t'samen, dat Iacob om Rachel seven jaren dienen sal, 15. maer, als hy Rachel meynt te trouwen, wort hem Lea, Rachels outste suster, bygeleyt, 21. bekomt nochtans oock Rachel, voor den dienst van noch seven andere jaren, 27. Rachel is lief, maer onvruchtbaer: Lea daerentegen baert Ruben, Simeon, Levi, ende Iuda. 31.

1

DOe ¹ hief Iacob sijne voeten op; ende ginck nae het lant ² der kinderen van 't Oosten.

1 Door dese maniere van spreken wort te kennen gegeven, dat Iacob door de voorgaende Goddelicke aensprake getroost ende versterckt zijnde, met lust ende vreugde sijnes weegs reysde.

2 D. des volcx dat tegen 't Oosten van Canaan woonachtich is. alsoo Iud. 6.33. 1.Reg. 4.30. Iob 1.3. Ier. 49.28.

2

Ende hy sach toe, ende siet, daer was een put in't velt; ende siet, daer waren drie cudden schapen nevens dien nederliggende; want uyt dien selven put drenckten sy de cudden: ende daer was een groote steen op den mont van dien put.

3

Ende derwaerts werden alle de cudden versamelt, ende sy wentelden den steen vanden mont des puts, ende drenckten de schapen: ende leyden den steen weder op den mont van dien put, op sijne plaetse.

4

Doe seyde Iacob tot hen; Mijne ³ broeders, van waer zijt ghy? ende sy seyden; Wy zijn van Haran.

3 Vergelijckt bov. 19. de aentekeninge op 't vers 7.

5

Ende hy seyde tot hen; Kent ghy Laban den ⁴ sone Nahors? ende sy seyden; Wy kennen [hem].

4 D. soons sone.

6

Voorder seyde hy tot hen; ⁵ Ist wel met hem? ende sy seyden; 'T is wel, ende siet Rachel sijne dochter, die komt met de schapen.

5 Hebr. is hem vrede? ofte, heeft hy vrede? alsoo bov. 27.23. 2.Sam. 18.32. 2.Reg. 4.26. etc. siet van het woordt vrede, onder 37. op het vers 14.

7

Ende hy seyde; Siet, ⁶ het is noch hooch dach, 't en is geen tijt dat het vee versamelt worde, drenckt de schapen, ende gaet henen, weydt [se].

6 Hebr. het is noch groot dach.

8

Doe seyden sy; ⁷ Wy en konnen niet, tot dat alle de cudden te samen sullen versamelt zijn, ende datmen den steen van den mont des puts afwentele; op dat wy de schapen drencken.

7 Hebr. Wy en sullen niet konnen. Te weten om de swaerheyt des steens, die wy met ons weynige niet en konnen afnemen, ende om de gewoonte die wy hebben nae malcanderen te wachten.

9

Als hy noch met hen sprack; so quam Rachel met de schapen die haren vader toebehoorden; want ⁸ sy was eene Herdersche.

8 Siet dergelijcke exempelen, Exod. 2.16. Cant. 1.7, 8.

10

Ende het geschiedde, als Iacob Rachel sach, de dochter van Laban sijnes moeders broeder, ende de schapen van Laban sijnes moeders broeder; dat Iacob toetradt, ende ⁹ wentelde den steen van den mont des puts, ende drenckte de schapen van Laban sijnes moeders broeder.

9 D. hy hielp de Herders den steen afwentelen in Rachels plaetse. want alleen en konde hy het niet doen. Siet vers 8.

11

Ende Iacob ¹⁰ kuste Rachel: ende hy hief sijne stemme op, ende ¹¹ weende.

10 Nae 't gebruyck van die landen, by maniere van groetenisse; so in het aenkomen, als hier vers 13; ende onder 33.4. Exod. 4.27. ende 18.7. als in't scheyden, Ruth. 1.14. ende 1.Sam. 20.41. ende 1.Reg. 19.20.

11 T.w. van blijtschap, om dat hy daer sijne nichte soo bequamelick ende tijdelick ontmoette. van dergelijck weenen siet oock onder cap. 33. op 't vers 4.

12

Ende Iacob gaf Rachel te kennen, dat hy hares vaders ¹² broeder was, ende dat hy de sone van Rebecca was: doe liep sy henen, ende gaf 't haren vader te kennen.

12 Siet boven cap. 13. vers 8.

13

Ende het geschiedde, ¹³ als Laban die tijdinge hoorde van Iacob, sijnes susters sone, so liep hy hem te gemoete, ende omhelsde hem, ende kuste hem, ende bracht hem tot sijn huys: ende hy vertelde Laban ¹⁴ alle dese dingen.

13 Hebr. als Laban de hooringe Iacobs hoorde.

14 T.w. de oorsake van sijne reyse, ende wat hem op den wech bejegent was, 'twelc alles Laban diende te weten, om voor te komen alle quaet vermoeden van so eene schielicke ende slechte aenkomste, in vergelijckinge van Eliëzers aenkomste bov. cap. 24.

14

Doe seyde hem Laban; Voorwaer ghy zijt ¹⁵ mijn gebeente, ende mijn vleesch: ende hy bleef by hem ¹⁶ eene volle maent.

15 Dat is mijn verwant, mijn maechschap. Siet gelijcke maniere van spreken, boven 2.23. ende Iud. 9.2. ende 2.Sam. 19.12, 13. ende 1.Chron. 11.1. als oock in 't geestelicke, Ephes. 5.30.

16 Hebr. een maent der dagen. dat is, eene volle maent, ofte, soo veel dagen alsser in een maent gaen. alsoo is een jaer der dagen, onder cap. 41. vers 1. te seggen, een geheel jaer.

15

Daer na seyde Laban tot Iacob; Omdat ghy mijn broeder zijt, soudt ghy my des halven om niet dienen? verklaert my, wat sal u loon zijn?

16

Ende Laban hadde twee dochters; de name der ¹⁷ grootste was, Lea; ende de name der ¹⁸ kleinste was, Rachel.

17 D. der outste.

18 D. der jonckste.

17

Doch Lea hadde ¹⁹ teedere oogen: maer Rachel was schoon van gedaente, ende schoon van aengesicht.

19 D. swacke ende gebreckelicke.

18

Ende Iacob hadde Rachel lief: ende hy seyde; ^a Ick sal u ²⁰ seven jaren dienen, om Rachel uwe kleynste dochter.

a Hos. 12.12.

20 Iacob biedt eenen langen tijt te dienen: so wel om dat de giericheyt van sijnen Oom hem niet onbekent en was; als om dat hy Rachel seer beminnende, begeerde aldus met eenen den bruytschat te betalen, die de bruydegommen in dien tijt geven moesten: gelijck blijckt uyt Exod. 22.17. ende 1.Sam. 18.25.

19

Doe seyde Laban; ²¹ Het is beter dat ickse u geve, dan dat ickse eenen anderen manne geve: blijft by my.

21 Eene twijfelachtige ende listige antwoorde, gelijc de uytkomste wel geleert heeft.

20

Also diende Iacob om Rachel seven jaren: ende die waren in sijne oogen ²² als eenige dagen, om dat hyse lief hadde.

22 Hebr. eene dagen. Siet dese maniere van spreken oock boven cap. 27. vers 44. de sin deser woorden is; dat Iacob dese tijt seer kort viel.

21

Doe seyde Iacob tot Laban; Geeft ²³ mijne huysvrouwe, want ²⁴ mijne dagen zijn vervult, ²⁵ dat ick tot haer ingae.

23 D. mijne ondertrowde vrouwe, uyt kracht van het verdrach des houwelicx. Siet dergelijcke maniere van spreken Matt. 1.18, 19. ende Luc. 2.5.

24 T.w. de besprokene jaren van mijnen dienst.

25 Siet bov. 6. op het 4. vers ende 16.2.

22

So versamelde Laban ²⁶ alle de mannen dier plaetse, ende maeckte eene maeltijt.

26 D. seer vele, te weten, alle sijne vrienden ende goede bekende, nagebueren, ende de aensienlickste der stadt, volgens de gewoonte; Siet Iud. 14.12. Iohan. 2.1., 2, etc. ende dese noodde hy in des te meerderen getale, op dat Iacob te min soude derven veranderen den snooden vont dien hy bedacht hadde, om hem te bedriegen.

23

Ende het geschiedde des avonts, dat hy sijne dochter Lea nam, ²⁷ ende brachtse tot hem: ende hy ginck tot haer in.

27 Het schijnt uyt dese plaetse dat het in die tijden gebruyckelick was, datmen de bruyt tot den bruydegom inde slaepkamer bracht, bedeckt zijnde met eenen doeck ofte sluyer, om harer beschaemtheyts wille: maer onder desen schijn is Iacob bedrogen.

24

Ende Laban gaf haer Zilpa sijne dienstmaecht, aen Lea sijne dochter ²⁸ [tot] eene dienstmaecht.

28 Dit woordeken wort hier in gevoegt uyt het volgende 29. vers het was in die tijden een gebruyck dat de Ouders hare dochteren ten houwelicke uytgevende, eene dienstmaecht ofte andere vrou-persoone mede gaven. Siet boven cap. 24. vers 59.

25

Ende het geschiedde des morgens, ende siet, het was Lea: daerom seyde hy tot Laban; Wat is dit [dat] ghy my gedaen hebt? heb' ick niet by u gedient om Rachel? waerom hebt ghy my dan bedrogen?

26

Ende Laban seyde; ²⁹ Men doet alsoo niet te deser onser plaetse, datmen ³⁰ de kleynste uytgeve voor de eerstgeborene.

29 In dien dit soo was, so behoorde Laban dit Iacob te vooren geseyt, ende hem so leelick niet bedrogen ofte uytgestreken te hebben.

30 Hebr. de kleyne, dat is, de jonckste.

27

³¹ Vervult de weke van dese; ³² dan sullen wy u oock die geven, voor den dienst die ghy noch andere seven jaren by my dienen sult.

31 D. hout dese seven dagen van het begonnen bruylofts feest met Lea uyt. Siet dergelicke exempel van seven dagige bruyloft. Iud. 14.12. ende 15.17. sommige nemen dese weke voor een jaerweke.

32 T.w. na het eynde deser weke, gelijck volgt vers 28.

28

Ende Iacob dede alsoo; ende hy vervulde de weke van dese: doe ³³ gaf hy hem Rachel sijne dochter, hem tot eene vrouwe.

33 Hoewel het schijnt dat dese vryheyt van twee susteren aen eenen man uyt te geven door menschelicke wetten noch niet verboden en was: nochtans street sy tegen de nature, ende de wet daerna door Mosen gegeven. Levit. 18.16.

29

Ende Laban gaf sijne dochter Rachel sijne dienstmaecht Bilha; haer tot eene dienstmaecht.

30

Ende ³⁴ hy ginck oock in tot Rachel; ende hadde oock Rachel liever dan Lea: ende hy diende by hem noch andere seven jaren.

34 Iacob laet sich overreden twee vrouwen seffens te nemen, het welcke wel was nae het gebruyck van dien tijt, maer niet nae de instellinge Godes. bov. 2.24. Mal. 2.15. Siet oock d'aenteeckeninge op cap. 4.19.

31

Doe nu de HEERE sach dat Lea ³⁵ gehaet was, ³⁶ opende hy hare baer-moeder: maer Rachel was onvruchtbaer.

35 D. dat sy haren man soo lief ende aengenaem niet en was als Rachel, siet bov. vers 20. Het woort haten wort somtijts gebruyckt voor minder liefhebben. Siet Deut. 21.15. Mat. 6.24. ende Luc. 14.26.

36 D. hy maecktese vruchtbaer. Siet boven 20. op het vers 18.

32

Ende Lea wert bevrucht, ende baerde eenen sone, ende sy noemde sijnen ^b name, ³⁷ Ruben: want sy seyde, Omdat de HEERE mijne verdruckinge heeft aengesien, daerom sal mijn man my nu ³⁸ liefhebben.

b b

37 D. Siet eenen sone, ofte een soon des aensiens. als of sy seyde: Siet hoe my nu Godt eenen sone gegeven heeft in mijne verdruckinge, want haren man haer so lief niet en hadde als hare suster.

38 D. liever als te vooren.

33

Ende sy wert weder bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Dewijle de HEERE gehoort heeft, dat ick gehaet was, so heeft hy my oock desen gegeven: ende sy noemde sijnen name, ³⁹ Simeon.

39 Hebr. Schimon. Dese name komt van een woort, 'twelck betekent hooren, ofte, verhooren, want Godt haer gebedt ende suchten verhoorde.

[fol. 15v]

34

Ende sy wert noch bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Nu sal hem ditmael mijn man by my voegen, dewijle ick hem drye sonen gebaert hebbe: daerom noemde ⁴⁰ hy sijnen name, ⁴¹ Levi.

40 T.w. Iacob.

41 D. toegevoecht, ofte, byvoeginge, ofte mijne byvoeginge. De oorsake deses naems staet in den text.

35

Ende sy wert weder bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Dit mael sal ick den HEERE ⁴² loven: daerom noemde sy sijnen name, ⁴³ Iuda: ende sy ⁴⁴ hieldt op van baren.

42 Hier van komt de name Iehudah, Dat is, lof, dancksegginge, belijdinge, bekentenisse,

43 Hebr. Iehudah.

44 Hebr. sy stont van baren, alsoo ond. 30.9.