Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

Gemeyne wellust, ende groote boosheyt der menschen veroorsaken, na een respijt van 120 jaren, den Sundvloet, vers 2. Reusen, 4. Noach vindt genade by Godt, ende ontfangt bevel, ende voorschrift van het maken der Arke, 8, 14. Godts verbont met Noach, 18. bevel van allerley gedierte, ende voorraet van spijse te nemen inde Arke, 19.

1

ENde het geschiedde, als de menschen ¹ op den aerdbodem begonnen te vermenichvuldigen, ende hen dochters geboren werden;

1 Hebr. op het aengesicht des aerdrijcks, dat is, op het vlacke des aerdbodems.

2

Dat ² Godes sonen de dochteren der menschen aensagen, dat sy ³ schoon waren, ende sy namen hen wijven ⁴ uyt alle, die sy verkoren hadden.

2 D. de nakomelingen der geloovige voorvaderen, die de ware religie beleden, ende met hare huysgesinnen (als zijnde Godes Kercke) van het ongeloovich ende vleeschelick geslachte der Kainiten waren afgescheyden. Gelijck daer tegens door de dochteren der menschen meest verstaen worden de nakomelingen van Kain, plegende afgoderye, ende levende nae den vleesche. Siet Deut. 14.1. Iohan. 1.12. ende Luc. 17.27. Iudae vers 19.

3 Hebr. goet, dat is, schoon, alsoo ond. 24.16. ende 41.22. Exod. 2.2.

4 Alleenlijck siende op d'uyterlicke schoonheyt, ende wereltsche bevallicheyt: niet op de ware religie ende des HEEREN vreese, ofte harer vroomer ouderen wille. Siet. ond. cap. 26.34, 35. ende 28.8.

3

Doe seyde de HEERE; ⁵ Mijn Geest en sal niet ⁶ in eeuwicheyt twisten met den mensche, dewyle hy oock ⁷ vleesch is: ⁸ doch sijne dagen sullen zijn hondert ende twintich jaer.

5 D. mijn heylige Geest sal niet langer met dese hartneckige menschen stryden, te weten, door den mont der overige vroomen, ende bysonderlick door Noach. And. mijn gemoet (d. ick) en sal niet langer beraetslagen (menschelijcker wijse geseyt) wat ick met dit boose geslachte sal maken, alsose hen door geene vermaninge noch straffinge en willen beteren: siet 2.Pet. 2.5.

6 D. altoos.

7 D. verdorven: verstaet niet alleen de kinderen der menschen, maer oock de kinderen Godts. alsoo wort het woordeken vleesch, voor de verdorvene nature des menschen genomen, Iohan. 3.6. Rom. 4.18. ende 8.7.

8 Dat is: desen tijt sal ick hen noch toestaen tot beteringe, maer daer na mijne straffe niet langer uytstellen. Siet 1.Pet. 3.20.

4

In die dagen warender ⁹ Reusen op der aerde, ende oock daer na, als Godts sonen tot de dochteren der menschen ¹⁰ ingegaen waren, ¹¹ ende sich [kinderen] gewonnen hadden: dese zijn ¹² de geweldige, die ¹³ van outs geweest zijn ¹⁴ mannen van name.

9 Dat is, menschen van grooter stature, ende meerdere sterckte, als andere. Siet. Num. 13. vers 34. Het Hebreeusch woort komt van vallen, om dat sy, van Godt afvallich zijnde, de menschen met allen wrevel ende tyrannye overvielen, noch Godt noch menschen vreesende: waer door eenen yederen, diese sach, het herte als ontviel. Dit wort hier oock verhaelt, als eene bysondere oorsake van Godts toorn.

10 Ofte: gekomen, hier mede wort heuschelick, ende eerbaerlick bediedt de byslapinge van man ende vrouwe. Alsoo ond. 16.2. ende 30. etc.

11 Ofte: So hebbense hen (te weten, haren mannen) [kinderen] gebaert.

12 Ofte, machtige.

13 Hebr. van eeuwicheyt, Siet Ierem. 2. op vers 20.

14 D. vermaerde, beroemde mannen, die nae 't oordeel der werelt groote dingen hadden uytgericht: gelijck ter contrarie gesproken wort van menschen van geenen name. Iob 30.8.

5

¹⁵ Ende de HEERE sach, dat de boosheyt des menschen menichvuldich was op der aerde, ende ^a al het gedichtsel der gedachten sijnes herten t'allen dage alleenlick boos was.

15 In dit vers is begrepen eene seer naeckte ende grondige beschryvinge vande Erfsonde, ende der selver vruchten.

a onder 8.21. Iob 15.16. Proverb. 6.14. Ierem. 17.9. Matth. 15.19. Rom. 3.10, 11, 12. ende 8.6.

6

Doe ¹⁶ berouwde het den HEERE, dat hy den mensche op der aerde gemaeckt hadde: ¹⁷ ende het smertede hem aen sijn herte.

16 Aldus wort menschelijcker wyse inde H. Schrift van Godt gesproken; om dat hy sijn werck ofte doen verandert, hoe wel hy in hem selven onveranderlick blijft; Siet het volgende vers, ende Num. 23.19. 1.Sam. 15.11, 29. 2.Sam. 24.16. Malach. 3.6. Iacob. 1.17. Actor. 15.18.

17 Dit is ooc menschelicker wijse van Godt gesproken, om ons te toonen, dat Godt een groot mishagen aen den mensche, uyt oorsake sijner boosheyt, hadde. Vergel. Iesai. 63.10. soo wort oock Gode droeffenisse toegeschreven, Ephes. 4.30.

7

Ende de HEERE seyde: Ick sal den mensche, dien ick geschapen hebbe, verdelgen ¹⁸ van den aerdbodem, van den mensche tot ¹⁹ het vee, tot ²⁰ het kruypende gedierte, ende tot het gevogelte des hemels toe: want het berouwt my, dat ickse gemaeckt hebbe.

18 Hebr. uytwisschen van op het aengesicht des aerdbodems.

19 Het Hebr. woort beteeckent hier niet alleen het tam, maer oock het wilt gedierte der aerde. alsoo ond. vers 20. siet bov. 1. op vers 26.

20 T.w. Dat op der aerde kruypt, ende in het water niet leven en kan. soo wort het Hebr. woort genomen bov. cap. 1. vers 24, 25, 26, 28, 30.

8

Maer Noach ²¹ vondt genade in d'oogen des HEEREN.

21 D. heeft hem uyt genade behaecht, niet uyt eygene weerdicheyt. Siet dese maniere van spreken, ond. 19.19. Exod. 33.13. etc.

9

Dit zijn de ²² Geboorten van Noach: Noach was een rechtveerdich ²³ oprecht man in sijne ²⁴ geslachten: ^b Noach ²⁵ wandelde met Godt.

22 D. geslacht ende geschiedenissen, ofte, 't gene Noach in sijn geslachte wedervaren is: want het Hebreeusch woort beteeckent niet alleen afcomste, ende nacomelingen, maer oock het gene de selve bejegent: dat is inder daet, eene historie ofte verhael van yemants saken. Vergel. ond. 25.19. ende 37.2. ende Num. 3.1.

23 D. die in den waren geloove, ende inde vroomicheyt des levens ongeveynst ende sonder valscheyt was. Siet ond. 17.1. ende 25.27. Iob 1.1.

24 D. onder de menschen die in sijne eeuwe leefden. alsoo ond. cap. 7.1.

b Gen. 5.22.

25 Siet bov. 5. op vers 22.

10

²⁶ Ende Noach gewan drie sonen, Sem, Cham, ende Iapheth.

26 Siet bov. 5.32.

11

Maer ²⁷ de aerde was verdorven ²⁸ voor Godes aengesicht: ende d' aerde was vervult met wrevel.

27 Verstaet de menschen, die op d'aerde woonden. siet ond. 41.57. 2.Sam. 15.23. 1.Reg. 10.24. Ezech. 14.13.

28 D. opentlijck, stoutelijck, vermetelijck sondigende niet alleen sonder schaemte voor de menschen, maer oock sonder vreese voor Godt. Siet ond. cap. 10. vers 9.

12

Doe sach Godt de aerde, ende siet, sy was verdorven: want ²⁹ al het vleesch hadde ³⁰ sijnen wech verdorven op der aerde.

29 D. alle menschen: alsoo moetmen het woort vleesch oock nemen, Ies. 40.6. Psa. 78.39. ende elders.

30 D. sijn voornemen, seden, leven, ende wandel. alsoo Iob 23.10. Psal. 1.1. Prov. 12.15. etc.

13

Daerom seyde Godt tot Noach: ³¹ Alles vleesches eynde is voor mijn aengesichte gekomen, want de aerde is ³² door hen vervult met wrevel: ende siet ick salse met de aerde verderven.

31 D. de tijt hares ondergancks is voor handen. als Eze. 7.2, 3, 6. Amos 8.2.

32 Heb. van haer aengesichte, ende: met de aerde. and. van der aerden.

14

Maeckt u ³³ eene Arke van ³⁴ Gopher-hout, met ³⁵ kameren sult ghy dese Arke maken: ende ghy sultse bepecken, van binnen ende van buyten met ³⁶ peck.

33 Een houten overdeckt schip, schier inde gedaente van eene kiste, bequaem om te vloten op het water.

34 Wat Gopher voor een boom ofte hout geweest zy, is onseker.

35 Hebr. nesten.

36 Het Hebreeusch woort beteeckent eene seer taye, lijmachtige ende vasthoudende materie, onsen pecke niet ongelijck.

15

Ende aldus ist, dat ghyse maken sult: Drie hondert ³⁷ ellen zy de lengte der Arke, vijftich ellen hare breedte, ende dertich ellen hare hoochte.

37 Ofte, cubiten, ofte ellebogen. Veler gevoelen is, dat dese mate driederley geweest zy. De Gemeyne, de Heylige, ende de Geometrische: ende dat de Gemeyne soude geweest zijn van 5. palmen, houdende elcke palme de breedte van vier vingeren: De Heylige van 6, Ezech. 40,5. (hoewel eenige meynen dat de gemeyne geweest zy van 6. palmen, de heylige noch so groot) die gebruyckt wert inde heylige gebouwen, als des Tabernakels, ende des Tempels; maer dat de Geometrische sesmael langer dan de Gemeyne soude geweest zijn, ende dat Noach in't timmeren der Arke (soo eenige meynen) de laetste soude gevolcht hebben.

16

Ghy sult een ³⁸ venster aen de Arke maken, ende ³⁹ sultse volmaken ⁴⁰ tot eene elle van boven, ende de deure der Arke sult ghy in hare zyde setten: ghy sultse met d'onderste, tweede, ende derde [verdiepingen] maken.

38 And. klaer licht, het welcke door eene, ofte meer vensteren bequaemlick inde Arke verspreydt wert.

39 T.w. de Arke.

40 Sommige verstaen dit van het decksel der Arke, het welcke aen beyde zijden van boven af, de hoochte van eene elle soude afgaen, tot bequamen afloop des waters.

17

Want ick, siet ick brenge eenen ⁴¹ watervloet over de aerde, om alle

41 Hebr. mabbul, beteeckenende eenen vallenden ende nedervellenden vloet.

[fol. 4r]

⁴² vleesch, daer een ⁴³ geest des levens in is, van onder den hemel te verderven: al wat op de aerde is, sal ⁴⁴ den geest geven.

42 Der menschen ende gedierten, uytgenomen de visschen, ende al wat in de Arke was, als volgt.

43 And. levendige ziele. siet bov. cap. 1.20.

44 Hebr. uyt ademen.

18

Maer met u sal ick ⁴⁵ mijn Verbont oprichten: ende ^c ghy sult inde Arke gaen, ghy, ende uwe sonen, ende uwe huysvrouwe, ende de wyven uwer sonen met u.

45 Verstaet hier door, boven het gemeyn verbont, met alle geloovige gemaeckt, een bysonder verbont, van Noah te sullen behouden inde Arke: mits dat Noah Godt soude betrouwen, ende hem gehoorsamen.

c 1.Petr. 3.20. 2.Petr. 2.5.

19

Ende ghy sult ⁴⁶ van al wat leeft, van allen vleesche, twee van elcx doen inde Arke komen, om met u in't leven te behouden: manneken ende wijfken sullense zijn.

46 D. van allerley levendige aerdsche dieren.

20

Van het gevogelte nae sijnen aert, ende van het ⁴⁷ vee nae sijnen aert, van al het kruypende gedierte des aerdbodems nae sijnen aert, twee van elcx ⁴⁸ sullen tot u komen, om die in het leven te behouden.

47 Siet bov. op vers. 7.

48 Verstaet, door mijne dryvinge ende beschickinge, sonder uwe moeyte, ofte bekommernisse. Verg. dit met bov. 2.19.

21

Ende ghy, neemt voor u van ⁴⁹ alle spyse, die gegeten wort, ende versameltse tot u, op datse u, ende hen tot spyse zy.

49 Dat is, allerley. siet bov. 1.29, 30.

22

Ende Noach dede: ^{50 d} nae al, dat Godt hem geboden hadde, soo dede hy.

50 Noach dede alles, ende dat op sulcke wyse, als Godt bevolen hadde. Verg. Exod. 40.16.

d onder 7.5. Hebr. 11.7.