Spektator. Jaargang 8

[p. 323]

Inleiding
Jan Koster

1. Wat is de EST?¹

De Extended Standard Theory (EST) is de laatste jaren uitgegroeid tot hèt kader waarbinnen syntaktisch onderzoek in Nederland zich beweegt. Het is daarom een theorie die waarschijnlijk niet al te veel introduktie behoeft.

De EST, ten onzent ook wel Uitgebreide Standaardtheorie genoemd, dankt zijn naam aan het feit dat er letterlijk gesproken kan worden van een uitbreiding van de zgn. Standaardtheorie, d.w.z. de theorie uiteengezet in Chomsky's bekende boek van 1965 (Aspects of the Theory of Syntax). In deze theorie vormt de syntaktische dieptestruktuur het enige aangrijpingspunt voor de semantische interpretatie, terwijl in de EST - door Chomsky en anderen ontwikkeld na 1965 - zowel de oppervlakte- als de dieptestruktuur bijdragen aan de semantische interpretatie van de zin. Het EST-standpunt over de semantische interpretatie werd door Chomsky in feite ook vóór Aspects ingenomen; men leze er Syntactic Structures maar op na.² En zelfs Aspects bevat een voetnoot waarin de semantische relevantie van de oppervlaktestruktuur wordt aangeroerd.³ Er is dus een opmerkelijke continuïteit in Chomsky's visie. Het Aspects-standpunt vormt slechts een tijdelijke onderbreking, en het is daarom allesbehalve gelukkig dat uitgerekend deze kortstondige afwijking het overigens toch al pompeuze predikaat ‘Standaardtheorie’ opgeplakt gekregen heeft. De terugkeer naar het (min of meer) oorspronkelijke standpunt is inderdaad een uitbreiding ten opzichte van de Standaardtheorie, maar gezien de voorgeschiedenis zou het eigenlijk juister geweest zijn om de Aspects-theorie een inkrimping te noemen. Maar goed, we hebben nu eenmaal de naam EST en iedereen weet wat ermee bedoeld wordt. Daar komt bij dat de EST een aantal elementen bevat die de theorie vóór 1965 niet kende. De EST werd aanvankelijk ontwikkeld als tegenhanger van de Generatieve Semantiek, en in het vuur van de strijd werden nieuwigheden opgenomen als de -theorie en de lexicalistische opvatting over derivationele morfologie.⁴

De huidige EST wordt niet alleen gekenmerkt door de genoemde vernieuwingen en door een bepaalde opvatting over waar de semantische interpretatie plaatsvindt. Zeker zo belangrijk is een bepaald methodologisch klimaat. Met andere varianten van de Generatieve Grammatica heeft de EST gemeen dat het streven naar verklaring (i.p.v. louter beschrijving) voorop staat. Wat de EST onderscheidt is de voorkeur voor een bepaald soort verklaringen, en een ver doorgevoerde vorm van interaktionisme.

Wat betreft de soort verklaringen die men voorstaat, bestaat er een uitgesproken voorkeur voor hypothesen in termen van struktuur (zoals gedefinieerd door de PS-regels). Zuiver strukturele concepten zoals -categorie, hoofd, cyclisch domein, commanderen, superioriteit, etc. hebben het grote voordeel van eenduidigheid en betrekkelijke eenvoud.⁵ Bovendien lijken deze strukturele noties het meeste perspektief te bieden voor aanwending van de wiskunde in de linguïstiek. Over het algemeen wordt binnen de EST een deductieve opbouw van de theorie nagestreefd;

1 Voor een uitvoeriger behandeling zij men verwezen naar Van Riemsdijk (1979).

2 Zie Chomsky 1957, 9.2.7., waar geconstateerd wordt dat de passieftransformatie de volgorde van kwantoren kan veranderen en daarmee de betekenis van de zin.

3 Cf. Chomsky 1965, p. 224, noot 9.

4 Cf. Chomsky 1970.

5 Zie Chomsky (1973) voor begrippen als ‘cyclisch domein’ en ‘superioriteit’. De notie ‘commanderen’ werd ingevoerd door Langacker (1969); zie ook Reinhart (1976).

[p. 324]

d.w.z., men wil een maximum aan uitspraken over feiten en empirische generalisaties afleiden op basis van een minimum aan structurele principes. Net zoals in andere wetenschappen kunnen uitspraken over de feiten slechts afgeleid worden door introduktie van bepaalde hulphypothesen.⁶ Deze hulphypothesen zijn vaak minder puriteins strukturalistisch van inslag, d.w.z. zij zijn meer dan eens gebaseerd op niet-strukturele concepten zoals thematische relaties.⁷

Het interaktionisme van de EST is een kwestie van onderzoeksstrategie.⁸ Grondgedachte is dat de ogenschijnlijk ingewikkeldheid van de taal veroorzaakt wordt door interaktie van een (waarschijnlijk groot) aantal componenten die ieder afzonderlijk een eenvoudige struktuur hebben. Een voorbeeld is de autonomie-hypothese ten aanzien van de syntaxis: er is een duidelijk afgebakende syntaktische component met een eigen strukturele integriteit die onafhankelijk is van de semantische of fonologische interpretatie. Het onderwerp van studie, de taal, vormt niet zonder meer het empirisch domein van een autonoom opgevatte syntaxis. Veel taalfeiten liggen in het domein van een bredere theorie waarinde autonoom opgevatte syntaxis interakteert met de semantische component en wellicht de pragmatische component, die eveneens ieder hun eigen struktuur hebben. Dit is een van de redenen dat men op grond van bepaalde taalfeiten niet altijd zonder meer kan beslissen of een bepaalde syntaktische (of semantische) hypothese juist is. Men moet vaak nagaan, en bij wijze van hypothese, besluiten of bepaalde feiten wel in het domein liggen van de component waarvan men de struktuur onderzoekt.⁹

De autonomie-hypothese is overigens slechts een begin gebleken. Ook de autonoom opgevatte syntaxis zelf kan men ‘modulair’ benaderen.¹⁰ Het vergaande interaktionisme dat op dit moment de EST kenmerkt is vooral te danken aan de zgn. sporentheorie.¹¹ Volgens dit onderdeel van de EST laten verplaatste categorieën een spoor achter op hun oorspronkelijke plaats. Zo laat de vooropgeplaatste NP (John) een spoor (t van ‘trace’) achter op de plaats waar hij vandaan komt:

(1)	John1 is likely [t1 to love her]

Een ‘klassieke’ transformatie vertelt precies waar John vandaan komt en waar hij terecht komt. Volgens de huidige opvattingen is het niet nodig en niet gewenst om dergelijke gedetailleerde regels te formuleren. Waar John terecht kan komen is volledig bepaald door algemene condities die ook een rol blijken te spelen in andere ‘klassieke’ transformaties. In ons voorbeeld kan John bv. maar één kant uit als men de volgende dieptestruktuur aanneemt:

(2)	NP is likely [John to love her]

Er is een algemene eigenschap van regels, struktuurbehoudendheid genaamd, die inhoudt dat categorieën als NP's alleen verplaatst mogen worden naar lege posities die onafhankelijk door de basiscomponent gegenereerd zijn.¹² In het voorbeeld (2) houdt dat in dat John alleen op de plaats van de lege NP vooraan de zin terecht kan komen, wat de struktuur (1) oplevert. Bovendien is het nu zo dat John ten opzichte van zijn spoor (t₁ in (1)) een plaats inneemt die overeenkomt met de positie die antecedenten ten opzichte van gebonden anafora (zoals reflexieven) kunnen innemen. Deze overeenkomst wordt aangeduid met het begrip ‘c-commanderen’: een antecedent (of een verplaatste categorie) moet een anafoor (of een spoor) c-commanderen, d.w.z. de eerste vertakkende knoop die het antecedent domineert

6 Zie Putnam (1977) en Koster (1978), hfst. 1.

7 Zie Jackendoff (1972). Zie ook: Koster (1978), 1.4.2. en 3.2.2.

8 Omdat bij het taalgebruik syntaktische, semantische en pragmatische faktoren tegelijkertijd een rol spelen, zijn velen geneigd te denken dat ‘holistische’ theorieën de voorkeur verdienen. Deze voorkeur voor holistische theorieën is m.i. een van de grootste obstakels voor een vruchtbare wetenschappelijke ontwikkeling van de taalkunde. Holistische theorieën zijn niet a priori uit te sluiten, maar zijn tot dusver onvruchtbaar gebleken. De Generatieve Semantiek was holistischer dan de huidige EST. Ook Dik (1978) vertegenwoordigt een meer holistische opvatting.

9 Zie Koster (1978), 2.5.1. voor discussie.

10 De term ‘modulair’ is afkomstig uit de neurofysiologie. Volgens de modulaire benadering worden de diverse hersenfunkties door afzonderlijke componenten vervuld die ieder hun eigen struktuur hebben.

11 Zie Chomsky (1973) en vooral Chomsky (1975, hfst. 3), Chomsky (1976, 1977, 1978).

12 Zie Emonds 1970 en 1976.

[p. 325]

moet ook de anafoor (of het spoor) domineren.¹³ Omdat verplaatsingsregels aan algemene condities als struktuurbehoudendheid en de c-commandeerrelatie voldoen, kan men de regels zelf tot het uiterste vereenvoudigen. Men kan volstaan met formuleringen als:¹⁴

(3)	‘verplaats NP’

Zoals gezegd is er in (2) maar één slot (NP vooraan de zin) waar de te verplaatsen NP (John) heen kan, dankzij de eis van struktuurbehoudendheid. Met andere woorden, de afleiding van (1) op grond van (2) geschiedt door interaktie van een zeer eenvoudige regel (4a) en een algemene conditie (4b):

(4)a	‘verplaats(te) NP’
b	struktuurbehoudendheid

Een dergelijke beregeling d.m.v. interaktie van eenvoudige regels en algemene principes is het meest opvallende kenmerk van de huidige EST. Een van de gevolgen is dat de traditionele transformaties bijna geheel verdwenen zijn. Deze worden als taal-specifieke, constructie-gebonden stipulaties gezien. Volgens de nieuwe benadering wordt vrijwel hetzelfde empirische resultaat bereikt door een netwerk van interakterende universele condities, terwijl taal-specifieke stipulaties - hier en daar nodig om een detail in te vullen - tot een minimum worden teruggebracht.

13 Cf. Reinhart (1976).

14 Cf. Chomsky (1975), hfst. 3 en Chomsky (1976).

2 Achtergrond van de huidige EST

De zojuist geschetste ontwikkeling van de theorie - ook wel REST genoemd van: Revised Extended Standard Theory - is vooral op gang gekomen na Chomsky's ‘Conditions on Transformations’ (1973). Dit compacte, hier en daar moeizaam geschreven artikel is m.i. het meest revolutionaire wat Chomsky het lichtheeft doen zien. Het artikel bevat een rijkdom aan ideeën die beslissend gebleken is voor de verdere ontwikkelingen binnen de EST. Wat vóór Conditions verschenen is ligt veel dichter bij de strukturalistische traditie dan wel eens beweerd wordt. Dit betekent natuurlijk niet dat Conditions uit de lucht is komen vallen. Het artikel bouwt voort op eerder werk van Chomsky zelf (cf. Chomsky 1964) en vooral op het terecht beroemde proefschrift van Ross (1967). De condities van Ross (zoals de Complex NP Constraint) hebben een tijdlang tot de vaste uitrusting van iedere generatieve linguïst behoord en zijn uiteindelijk de basis geworden voor de vruchtbare ontwikkelingen in het vak waarvan ik reeds het een en ander heb aangestipt.

Het moet me overigens van het hart dat Ross' werk ook wel aanleiding is geweest tot minder gunstige ontwikkelingen. Dit heeft te maken met Ross' empiristische instelling, die nogal extreem is. Volgens deze optiek zijn de feiten zoals men ze nu kent niet zo zeer theoretisch geladen, maar min of meer ‘hard’ en meteen beslissend voor het lot van een theorie. Zonder veel scrupules worden de fraaiste theoretische principes (zoals het A-boven-A-principe van Chomsky 1964) ingeruild voor minder fraaie waar de ‘feiten’ dit dikteren. Uiteindelijk leidt dit nergens toe, of hooguit tot een situatie waarin elke empirische eigenaardigheid door zijn eigen ‘constraint’ beschreven wordt.¹⁵ Het werk van Ross gaat, met andere woorden, mank aan een gebrek aan vormgevoel. De gang van het onderzoek wordt niet zozeer bepaald door wat Toulmin (1961) ‘ideals of natural order’ genoemd heeft, maar

15 Zie bijv. Kuno (1973).

[p. 326]

door een onafzienbare reeks van empirische curiosa. Ross is echter niet als enige verantwoordelijk voor de tendenzen die hij heeft helpen versterken. Het gaat in feite simpelweg om een voortzetting van het common sense empirisme en descriptivisme dat de taalkundige traditie zo ongunstig doet verschillen van de meer succesvolle natuurwetenschappen. Dit is echter een chapiter apart dat een uitvoeriger behandeling vraagt dan in dit kader mogelijk is.¹⁶

Het belang van Chomsky's Conditions is nu dat de aandacht niet in de eerste plaats naar de empirische juistheid van Ross' condities uitgaat maar naar hun mogelijke onderlinge samenhang. Chomsky's probleemstelling is ongeveer als volgt: kan ik abstraktere en relatief eenvoudigere principes vinden waarvan ik de empirische generalisaties van Ross kan afleiden? Afgezien van de vraag of Chomsky meteen in zijn opzet geslaagd is, is de genoemde probleemstelling de kern van het vak gaan uitmaken. De EST-taalkunde gaat voortaan niet alleen meer over de eigenschappen van zinnen, maar vooral ook over zulke empirische generalisaties als die in een eerder stadium door observationeel ingestelde taalkundigen als Postal en Ross gemaakt zijn.¹⁷ Bij het zoeken naar abstraktere principes waarvan men de bekende empirische generalisaties deductief kan afleiden laat men zich niet alleen leiden door de bestaande feitenkennis, maar ook door bepaalde formele idealen. De geschiedenis van andere wetenschappen leert dat de bestaande opvattingen over wat de feiten zijn vaak een hinderpaal vormen bij het onderkennen van deorde die achter deze vermeende feiten ligt. Men kan alleen vooruitgang boeken door een zekere graad van idealisering. Stel dat men een aantrekkelijk, relatief eenvoudig principe gevonden heeft waarvan men verschillende empirische generalisaties op elegante wijze kan afleiden, en stel dat het abstrakte principe bovendien een aantal feiten verklaart die nog niet eerder ergens zijn ondergebracht. Een dergelijke situatie moet als een succes beschouwd worden, zelfs als een aantal voorspellingen op grond van het principe in strijd met de feiten lijken. Als een theoretisch idee een bepaalde elegantie bezit, en als het bovendien gedeeltelijk succesvol is vanuit empirisch oogpunt, is het bijna altijd de moeite waard om te proberen tot her-analyse te komen van de feiten die op het eerste gezicht niet lijken te passen in de theorie. Feiten bestaan nu eenmaal alleen maar bij gratie van tal van theoretische assumpties die stuk voor stuk fout kunnen zijn. Het is onbetwistbaar dat bv. klassieke natuurkundige theorieën als die van Newton veel van hun uiteindelijke succes te danken hebben gehad aan de hardnekkigheid waarmee men niet alleen de aanvankelijk slechts gedeeltelijk geslaagde theorie, maar vooral ook de problematische feiten zelf ter discussie heeft gesteld.¹⁸ Wetenschappelijke vooruitgang is bijna altijd gepaard gegaan met een langdurige proces van herinterpretatie van bestaande kennis.

Als men een werkelijk verklarende taalkunde wil, met abstrakte principes en een zekere deductieve struktuur, zal men op soortgelijke wijze te werk moeten gaan. Een streven zoals geïntroduceerd door Chomsky's Conditions leidt onvermijdelijk tot een minder empiristische methodologie dan in de taalkunde bijna altijd gebruikelijk is geweest. Deze methodologische aanpassing stelt veel taalkundigen blijkbaar voor problemen. En hier ligt dan ook een van de oorzaken van het feit dat Chomsky's recentere ideeën vaak minder weerklank gevonden hebben dan verdiend geweest zou zijn.

16 Zie Koster (1977) voor enige dicussie en verwijzingen.

17 Ross (1967) en Postal (1971) hebben zeer veel relevant empirisch materiaal aangedragen.

18 Een van de zeer vele interessante voorbeelden is bijvoorbeeld de ontdekking van het feit dat licht een snelheid heeft. De banen van enige manen van Jupiter waren niet in overeenstemming met Newtons theorie. Men had echter geen rekening gehouden met de grote afstand en de beperkte snelheid van het licht. Na vaststelling van de snelheid van het licht bleek alles weer te kloppen. Zie Feynman 1967, 22, 23.

3. Positie van de EST

Hoewel de Generatieve Grammatica vooral in de zeventiger jaren naar een volwas-

[p. 327]

sen wetenschappelijk niveau gegroeid is, en hoewel het EST-kader een bijna stormachtige en uiterst boeiende ontwikkeling heeft doorgemaakt, is de belangstelling bij een breder publiek soms wat getaand. Binnen de taalkunde zelf heeft deze publieke verflauwing, behalve met het reeds genoemde methodologische onbegrip, waarschijnlijk iets te maken met het doodlopen van het avontuur van de Generatieve Semantiek. Het vak heeft hierdoor enige van de meest opvallende en produktieve figuren (plus dozijnen van hun volgelingen) naar een zijspoor zien verdwijnen. Het is verder niet onwaarschijnlijk dat de (soms agressieve) tamtam waarmee de Generatieve Grammatica in de zestiger jaren voor het voetlicht kwam - vooral in de Verenigde Staten - tot een zekere reaktie geleid heeft. Allerlei andere vormen van taalkunde hernemen hun vermeende rechten, waarbij het soms te pas lijkt te komen om de Generatieve Grammatica donkerder af te schilderen dan gerechtvaardigd is.¹⁹

Wat vooral schadelijk is geweest voor het beeld van de generatieve taalkunde is de suggestie van teleurstelling die soms van de psychologie uitgegaan is. Na een korte liaison geïnspireerd door George Miller en anderen zijn de zaken hier duidelijk uit elkaar gegroeid.²⁰ Men komt zowat nooit een psycholoog tegen die een meer dan oppervlakkige kennis bezit van de taalkunde van de laatste jaren. En van hun kant kunnen taalkundigen vaak maar moeilijk begrijpen waarom psychologen wetenschap vrijwel volledig vereenzelvigen met experimentele wetenschap.²¹ Toch is het heel goed mogelijk dat juist nu de grammatica abstrakter wordt en om zo te zeggen verder van de onmiddellijk toegankelijke data komt af te staan, er nieuwe mogelijkheden ontstaan voor een experimentele benadering. Er is in ieder geval ruime aanleiding tot hernieuwde wederzijdse belangstelling tussen taalkundigen en psychologen. Taalkundigen hebben soms behoefte aan andere data dan intuïtieve oordelen, en psychologen kunnen waarschijnlijk pas interessante experimenten bedenken als men zich wat verder onderdompelt in de meest ontwikkelde en vruchtbare taaltheorieën. Ik wil graag optimistisch blijven over mogelijke samenwerking, ondanks het feit dat het toenaderingsvraagstuk blijkbaar wetenschapssociologische dimensies heeft van niet geringe omvang.

19 In de Verenigde Staten draagt de wijze van financieren van wetenschappelijk onderzoek duidelijk bij tot een voortdurend overtrokken wapengekletter.

20 Voor een uitvoerig overzicht van deze geschiedenis, zie Levelt 1973, dl. 3.

21 De natuurwetenschappen bv. hebben een grotendeels niet-experimentele oorsprong. Men denke aan de sterrenkunde, maar ook aan de klassieke natuurkunde waarin het gedachtenexperiment vaak een grotere rol speelde dan het daadwerkelijke experiment.

4 De EST in Nederland

Binnen Nederland neemt de EST een verhoudingsgewijs sterke positie in. Dit is mede te danken aan onze taalkundige traditie, waarin het belang van de Generatieve Grammatica vroegtijdig onderkend werd. Omdat er al gauw een grote groep generatieve grammatici ontstond in de zestiger en vroege zeventiger jaren, konden ook nieuwe ontwikkelingen als de EST tijdig naar waarde geschat worden. Daar komt nog bij dat juist in de zeventiger jaren van Z.W.O.-zijde het streven ontstond om de alpha-wetenschappen wat te stimuleren. De taalkunde is bij uitstek ontvankelijk gebleken voor dit streven omdat in dit vak, meer dan in andere letteren-richtingen, reeds een zekere landelijke organisatiegraad bestond.²² Door haar inhoudelijk karakter, maar eveneens door haar bewust gestimuleerde organisatieniveau is de EST-taalkunde waarschijnlijk een van de weinige vakken buiten de traditionele natuurwetenschappen, waarin er sprake is van een landelijk gedeelde, gemeenschappelijke onderzoeksgerichtheid. De kernproblemen van de EST - zoals de vraag aan welke universele condities regelsystemen gebonden zijn - worden evenzeer in Groningen als in Amsterdam, Utrecht of Leiden bestudeerd. En ook daarbuiten trouwens. De taalkunde is een internationaal vak geworden, waarvan de

22 Er is bv. een landelijke Algemene Vereniging voor Taalwetenschap die naast een aantal lezingen jaarlijks een dag organiseert waarop taalkundigen verslag uitbrengen van hun recente onderzoek. Dat er in betrekkelijk korte tijd een Stichting Taalwetenschap als volwaardige Z.W.O.-stichting van de grond gekomen is, vindt zijn voorgeschiedenis mede in deze bestaande organisatiegraad in de taalkunde.

[p. 328]

resultaten door een internationaal forum beoordeeld worden.²³ Deze internationalisering is een van de aanleidingen tot dit speciale nummer van Spektator. Steeds meer taalkundigen schrijven hun artikelen in het Engels omdat ze ook buiten Nederland gelezen willen worden. In Nederlandstalige bladen als Spektator zou daardoor licht de indruk kunnen ontstaan dat er niet zoveel meer aan syntaxis wordt gedaan. Niets is minder waar! Moge daarom dit nummer een bescheiden beeld geven van een bloeiend bedrijf.

23 Deze internationale forum-funktie wordt o.a. vervuld door het jaarlijkse colloquium van GLOW (= Generative Linguists in the Old World) en door de gedeeltelijk Europese redaktie en redaktieraad van Linguistic Inquiry.

[p. 329]

Bibliografie

Chomsky, N 1957 Syntactic Structures. The Hague.

Idem 1964 Current Issues in Linguistic Theory. The Hague.

Idem 1965 Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge, Mass.

Idem 1970 ‘Remarks on Nominalization’, in R. Jacobs and P. Rosenbaum (eds.), Readings in English Transformational Grammar. Waltham, Mass.

Idem 1973 ‘Conditions on Transformations’, in S. Anderson and P. Kiparsky (eds.), A. Festschrift for Morris Halle. New York.

Idem 1975 Reflections on Language. New York.

Idem 1976 ‘Conditions on Rules of Grammar’. Linguistic Analysis 2, 303-352.

Idem 1977 ‘On Wh-movement’, in P. Culicover, T. Wasow, and A. Akmajian (eds.), Formal Syntax. New York.

Idem 1978 ‘On Binding’. Ongepubliceerd artikel, M.I.T.

Dik, S 1978 Functional Grammar. Amsterdam.

Emonds, J. 1970 Root and Structure Preserving Transformations. Ongepubliceerde dissertatie, M.I.T

Idem 1976 A Transformational Approach to English Syntax. New York.

Feynman, R. 1967 The Character of Physical Law. Cambridge, Mass.

Jackendoff, R. 1972 Semantic Interpretation in Generative Grammar. Cambridge, Mass.

Koster, J. 1977 ‘Remarks on Wh-movement and the Locality Principle’, te verschijnen in W. Zonneveld (ed.), Linguistics in the Netherlands 1977-1979. Dordrecht.

Idem 1978 Locality Principles in Syntax. Dordrecht. Studies in Generative Grammar 5.

Kuno, S. 1973 ‘Constraints on Internal Clauses and Sentential Subjects’. Linguistic Inquiry 4, 363-385.

Langacker, R. 1969 ‘On Pronominalization and the Chain of Command’, in D. Reibel and S. Schane (eds.), Modern Studies in English: Readings in Transformational Grammar. Englewood Cliffs, New Jersey.

Levelt, W.J.M. 1973 Formele Grammatica's in Linguïstiek en Taalpsychologie. Deventer. 3 dln. Psychologische Monografieën.

Postal, P. 1971 Cross-Over Phenomena. New York.

Putnam, H. 1977 ‘Hilary Putnam's ‘Scientific Explanation’, in F. Suppe (ed.), The Structure of Scientific Theories. Urbana. (Samenvatting van Putnam's lezing door F. Suppe).

Reinhart, T. 1976 The Syntactic Domain of Anaphora. Ongepubl. dissertatie, M.I.T.

Riemsdijk, H.C. van 1979 ‘Wat is de Extended Standard Theory?’ in B. Tervoort (ed.), Wetenschap en Taal, deel 2. Muiderberg.

Ross, J.R. 1967 Constraints on Variables in Syntax. Ongepubl. diss., M.I.T.

Toulmin, S. 1961 Foresight and Understanding. New York.