De Saksenspiegel in Nederland

Van vryheden. ²) CLXXVI. (III. 42.)

God hevet den man na hem selven ghebeeldet ende hevet hem mit syne martelien ³) gheledighet, den enen also den anderen, hem is die arme also na ⁴) alse die rike. Nu ne latet u niet verwonderen dat dit boec seghet so luttel van ⁵) dienstluden rechte, want et is so menichfout dat des nieman te ende ghecomen en can; onder yeweliken bisscope ende abte ende abdissen ⁶) hebben die dienstlude sonderlinghe recht. Daer om ne can ics niet besceiden. Doe men eerste rechte sette doen ne was ne gheen dienstman ende waren alle die lude vri, doe onse vorderen hier te lande quamen. An minen sinne ne can ics niet ⁷) opghevenen nader waerheyt dat yemant des anders sel syn ⁸), oec ne hebbe wys ghene orconde. Doch segghen some lude die die waerheyt vervaren, dat hem eyghenscap verhoef an Cayme ⁹) die sinen broeder sloech, Kayns gheslachte wert verdeleghet doe die werelt mitten watere te ghinc dats niet en bleef. ¹⁰) Oec segghen lude ¹¹) dat eyghenscap quam van Caym Noes sone. Noe segghende ¹²) twee sine sone, anden derden ne woech hi ghene eyghenscap. ¹³) Caym besette Affricam mit sinen gheslachte. Sed ¹⁴) bleef in Asia. Jafeth onse vordere ¹⁵) besette

[p. 98]

tekstkritische noten

Europam. Dus ne bleef hore gheen des anderen. So segghen some lude ¹) dat eyghenscap quam van Esau. Jacop wert gheseghenet van sinen vader ende hi hieten here wesen boven sinen broeder. Esau ne vervloekede hi niet noch eyghenscap en woech hi niet. Oec hebbe wi orcondes meer. ²) God ruwede den sevenden dach. Die zevende weke gheboet hi oec te houdene³) also hi den ioden die ewe gaf ende ons den heilighen gheest. Die zevende maent gheboot hi oec te houdene ende dat sevende jaer, dat hetet iaer der lossinghe.⁴) So soude men hem ledich laten ende vri alle die ghevanghen waren ⁵) of in eyghenscap ghetoghen waren om also ghedaen reden als men se vint, of si ledich ende vri wouden⁶), toe overmits seven werve seven iaer quam dat vyftichste iaer vroweden, ⁷) So moeste alre mallyc ⁸) ledich ende vri wesen, hi woude of hine woude. Oec gaf ons God orcondes meer an enen penninghe daer men en verzochte ⁹) doe hi sprac: Latet den Keyser syns ghebeeldes gheweldich¹⁰) ende Goods beelde ghevet Gode. Daer bi is ons cundich van Goods worden dat die menssche Gods belede ¹¹) wesen sal ende so wien anders toe seghet dan van Gode hat hi weder Gode doet. ¹²) Na rechter waerheit hevet eyghenscap beghin van dwange ende vanghenisse ende van onrechter

1) sulke lude C. somlude O.
2) en vervlokede hee niet oec hebben wy orkons meer O. noch hy en seide gheen egenscap an hem. oec hebben wy orconden van vrîheit C.
3) boet hy oec te houden dat hy die ioden dien wyt gaf ende ons C. geboet hi oic den heiden also hy dede den Joden die ewe gaff ende ons O.
4) ende dat weerff in dat sevende jaer dat heet die lossinge O. dat hetet dat iaer der lossinghe W.
5) soe sol men laten vrie alle die gevangen waren off in eigenscap getogen waren O. soe sout men quyt ende vry laten alle die in vanghenis waren ende in eygenscap ghebrocht waren of si vry wesen wouden C.
6) wouden wesen over seven werven seven iaer W. off hi ledich inde vri woude wesen over sevenweerff seven jaer O. over seven werven seven jaer C.
7) dat iaer van vrouweden W. quam vyfftichste iaer dat heit dat iaer van vrouweden O. dat heet een iaer der vrouden O.
8) manlyc W. mallick vri wesen oec gaff ons got orkons meer om enen penninc, daer men on versochte O. soe most de ledich ende vry wesen hy woude of hy en woude oec gaf ons god orconde an een penninck doe hem die ioden versochten ende seiden C.
9) men hem versochte W.
10) syns gebeldes geweldich O.
11) beelde W. godes bildes O. godes belde C.
12) ende wie anders daertoe seit, doet ieghen god C. wie on anders toe seget dan gode dat hi weder gode doet O. gode dat hi weder W.

[p. 99]

tekstkritische noten

ghewout ¹), die men van outs in onrechter woente ghetoghen hevet ²) ende nu voer rechte hebben wille.

1) syn beghin van onrechter ghewout die men van outs in onrechte ghewoente hevet ghebracht C gedwange ende van gevangenisse van onrecht gewalt O.
2) gewonte getogen heet ende O.
3) Dit artikel onbreekt geheel in C.
4) hi en hebt voer gerecht geloefft O.
5) begonde dat eerste ryck ende hadde ghewelt over alle die landen dat bestueerde Tyrus ende verwandelde dat ryc in Parsiam C. verhoeff on dat rike dat was geweldich over alle lant was die te vorde Cyrus O.
6) ende keredet W. ende daer stontet hent an Darium die voersegede Allexander ende keredent aen die grieken O. an Darium overwon Allexsander ende brochtet an Grieken O.
7) hent en Romen onderwant ende Julius Cesar wart O.
8) heitent si dat hovet alle die weerelt O. Daerom hieten sy dat hoeft van alle der werelt C.
9) ouders C.
10) dronige verdreven O.
11) Allexander weder gewesen O. Alexsanders here gewesen ende syn soudenaers C.
12) met hore hulpe W. mit horen hulp C. mit orre hulpe doe hi bedungen hadde aile Asiam doe starff Alexander, doe en dorfsten si on niet toe landeweert heffen O.
13) sterf W.