Roeping. Jaargang 2

[p. 270]

De troon van de eucharistiese koning

'n Eucharisties Kongres: wat is dat niet 'n prachtige gelegenheid om 't geloof in 't Hoogwaardigste van onze eredienst te versterken, en om ons weer heerlik katoliek te voelen bij deze vergadering van alle volken.

En de middelen om zo'n kongres te houden, zijn aanwezig. 't Verkeerswezen rond de aardbol is zó, dat binnen betrekkelik korte tijd de vertegenwoordigers der rooms-katolieken van alle oorden, te Amsterdam kunnen bij elkaar komen voor deze grootse geloofs-manifestasie. Heel de hedendaagse techniek staat in dienst van dit kongres: stoomschepen, treinen, vliegmachines, trams, auto's en fietsen: telefoon, telegraaf en radiografie: en de loud-speaker vergroot de draagwijdte van 't menselik geluid, zodat 't duizenden bereiken kan. Alleen deze onderdanigheid der eigentijdse uitvindingen aan Jezus Kristus in 't Sacrament is reeds van ontroerende schoonheid, en bewijst weer 'ns te meer, hoe onze Kerk, ofschoon boven alle tijd, toch heerlik van haar tijd is.

Ze vindt 't beste nog niet goed genoeg om 't in passende dienstbaarheid aan den Heer te stellen: ze profiteert van alles: alle wonderen van 't menselik vernuft zijn in onderdanige functie van 't Unieke wonder van 't Goddelik vernuft. En onwillekeurig denkt men terug aan de roomse tijd bij uitnemendheid: de middeleeuwen: toen eveneens de wetenschap en de techniek bij voorkeur in dienst der Kerk gesteld waren.

Hoe jammer, dat we dit niet altijd doen. En hoe stellen we ons bij de eredienst maar al te spoedig tevreden met 't kunstloze, met 't gevoelloze nabootsende, met 't onware en louter schijnende. En hoe heeft altijd nog te veel: 'n minder dan middelmatig-aangelegde kans op 'n welkom onthaal. Is dan de heilige Hostie der middeleeuwen heiliger dan de heilige Hostie der twintigste eeuw: en eist zij ook nu niet 't allerzuiverste, 't allerschoonste, en 't diepst doorvoelde, wat 'n gelovig mense-kind vermag te scheppen: de kunstvolle gebruikmaking tevens van al wat de tijd ons aanbracht.

En om ons te bepalen bij de gebruikelike expositie-troon, die zo van nabij ons stille wonder verheerlikt: ziet eens, wat daarvan door 't officiele, kerkelike-kunst atelier gemaakt wordt:

Vier zuilen -, in veel gevallen ieder nog in meerdere gesplitst -: van hout of metaal waarover bogen -, rond of spits, naar gelang de aard van de historiese namaak -: ook van hout of metaal; op deze bogen 'n stuk metselwerk, weer van hout of metaal: en daarop 'n dak met leien, vanzelfsprekend houten of metalen. Zo'n nagebootst stenen

[p. 271]

bouwsel - zie bijgaande schets - noemt men dan een expositie-troonvoor Degene, Die de Waarheid is. Maar waarom dan niet deze inkonsekwensie konsekwent doorgevoerd, en gezorgd voor 'n verankering volgens de stippellijnen A en B, daar toch de zuilen zonder deze, de zijdelingse druk der bogen niet kunnen opnemen.

In zo'n troon - en dat is 't ergste - zet men dan meestal 'n zogenaamde gotiese monstrans: ook wederom 'n stenen bouwsel maar in metaal uitgevoerd, netjes op 'n voetstuk; luchtbogen, konterforten, raam-traceringen, niets ontbreekt - 'n stuk kathedraal op 'n steeltje. Niet sterk genoeg kan in deze tijd tegen deze beginsel-loze kerk-kunst geageerd worden, die zo veraf staat van alle gezonde opvatting, dat we ons erover zouden moeten schamen in 't aanschijn der mensen van 3000 jaar vóór Christus. En toch hoe weinigen zijn er zich van bewust: en die er zich van bewust zijn, hebben dan dikwels om allerlei praktiese bezwaren de kordaatheid niet, om hun overtuiging eerlik te volgen.

En deze praktiese bezwaren zijn lang niet in zo sterke mate aanwezig, als men dat vaak meent. Onlangs in 'n kerkelike-kunst atelier was men bezig met 'n houten expositie-troon: ik trachte aan te tonen dat zoiets toch geen hout-, maar steen-architectuur was: alleen de leien ontbraken nog op 't dak, merkte ik op. Ja, die moesten er inderdaad nog op, antwoordde men, en wanneer men zoiets niet maakte, wilde de pastoor 't niet hebben: dan hebben we geen bestaan meer. Bij nader onderzoek bleek nu echter, dat de pastoor niet over houten zuilen, bogen en leien gesproken had.

Men geve niet te gauw de schuld aan de opdrachtgevers; zeker er kunnen zich van die gevallen voordoen - maar wanneer kalm en met inzicht en overtuiging 't gezonde esteties beginsel wordt uiteengezet, zal elke verstandige opdrachtgever zich spoedig aan de klaarblijkelijkheid gewonnen geven.

Er zijn helaas mensen, die, ofschoon ze heel goed inzien, dat hun

[p. 272]

produkt de kerk ontsiert, omdat 't zo onwaar is, uit finantieel belang toch maar met deze onheilige produksie doorgaan. Hoe zij dit kunnen verantwoorden? Gewoon als ze zijn om alles van uit 'n ekonomies standpunt te beoordelen, zijn ze voor 'n meer idealistiese werkmethode niet vatbaar: en door deze gesteltenis zijn ze niet in staat: noch om 't betere te kunnen geven, noch om 't betere te willen geven. Tot hen gaat dan ook niet ons woord.

Maar er zijn ook mensen, die 't betere kunnen en willen geven, doch de moed tot de daad jammerlik missen. Zeker, er moet gezorgd worden in menig geval voor 'n Moeder, voor vrouw en kinderen; maar dat neemt niet weg, dat ze de plicht hebben, zo goed als dit mogelik is, zich in dienst te stellen van de waarheid in kerkelike kunst, alle schade en tegenwerking ten spijt. 't Bewustzijn veel geld verdient te hebben, ten koste der waarheid, weegt niet op tegen 't bewustzijn: de luister van Gods huis wezenlik en metterdaad bemind te hebben.

Wat zou de hernieuwde kerkelike kunst er bij winnen, als deze moed in 't handhaven van 'n gezond esteties beginsel, 't deel werd niet van enkelen, maar van zovelen, die nu de waarheid veil hebben voor geld.

De H. Hostie, op 't mistieke feest te Amsterdam, geestdriftig vereerd, bezongen en bemediteerd, geve die moed aan allen, die geroepen zijn in de dienst der kerkelike kunst, waarvan de Eucharistie 't veeleisend en gewichtig middelpunt is.

SITTARD, Pinksteren, 1924.

JOZ. WIELDERS