De Revisor. Jaargang 33

[p. 56]

Van A naar B

In het begin zaten ze nog wat schoorvoetend tegenover elkaar aan haar keukentafel in Duiven, ‘onze ministroopwafel te bestuderen en ik zat haar hond Ed te aaien tot-ie er kale plekken van kreeg, maar ik heb dat duizendmaal liever dan instant jovialiteit’, omschrijft Erik Jan Harmens de eerste kennismaking. Maar toen ze achter de piano gingen zitten, klikte het meteen.

E.J.: ‘Iedere keer als ik bij Roos in Duiven kwam bood ze heerlijke koekjes aan, de laatste keer dat ik ging bracht ik “verse stroopwafels” mee, gekocht bij het benzinestation, maar die waren vreselijk taai. Ed vond ze echter erg lekker. Toen Roos wat eerste notities van me luiduit begon te zingen wist ik meteen dat het goed ging komen. Deze vrouw heeft het lef van een beer die zijn poot andermaal in een bijenkorf wurmt.’

R.: ‘Erik Jan kwam telkens bij mij langs met teksten, ik heb dan al een melodie. Hij liet me elke keer volledig vrij en hij past zijn tekst dan aan.’

E.J.: ‘Natuurlijk, ik was dienstbaar aan Roos, als zij zich keer op keer verslikte in een regel paste ik 'm aan, en zij wou een eerder door mij geschrapt woord, “lantaarnpaallicht”, er toch graag in, omdat het zo goed bekte, dus die heb ik elders weer in de tekst ingepast. “Ik omklem zijn puddingbuik/ dresseer de teken in zijn camelhuid/ als zweepslagen tiktakt de tijd/ ik draag een luier behoud mijn waardigheid.” Die laatste regel heb ik gesampelt uit een gedicht van mezelf, hij paste hier zo goed. En als Roos “tiktakt” zingt, smelt ik. Niemand zingt dat zoals zij. Tiktakt. Tiktakt. Ze zingt het niet lomp maar haalt juist eerst heel even adem, minder dan een tel, en dan komt “tiktakt”. Dat is timing. Dat is talent.’

Beiden ervoeren hoe groot het verschil is tussen een dichter en een liedtekstschrijver. De eerste is vrij, niet gebonden aan melodie.

R.: ‘Erik Jan schrijft en schrapt dan gemakkelijk, soms moet ik er dan weer iets anders van maken - dat vind ik soms wel ingewikkeld. Een belangrijk verschil is dat ik meteen een duidelijke regel of zin heb, een herhaling in de tekst die bepalend is voor de inhoud. Bij een gedicht geeft het niet wanneer je de betekenis pas na een paar keer lezen doorhebt, terwijl je een lied dat je één keer hoort wel meteen moet begrijpen.’

[p. 57]

Erik Jan Harmens (links) en Roos Rebergen.

E.J.: ‘In een van mijn eerste versies van het lied stond de regel “zet je me aan de kant van de weg als een vuilniszak of ben je een hinnikend paard dat het harmoniemodel aanhangt”. Van zichzelf al geen bijster sterke regel maar ook volkomen “onzingbaar”, zelfs voor Roos. Je zit in een driekwarts- of vierkwartsmaat en je tijdslimiet is drieënhalve minuut. Daar heb je het als teksthitliedschrijver mee te doen. Ik las een keer een interview met Marco Borsato die antwoord gaf op de vraag waarom hij zo succesvol is. “Ik kan een emotie van A naar B brengen,” zei hij, en ik vond dat een heel eerlijk antwoord. Borsato stapt het podium op, de muziek zwelt langzaam aan, hij sluit zijn ogen, doet zijn lippen trillen, zijn linnen broek en overhemd wapperen in de wind, hij richt een arm omhoog, balt een vuist en zingt: “hoe vertel ik jou/ dat de aarde niet meer rond is”. Dat die regel niet deugt zal de luisteraar een zorg zijn. Vrijwel alle Nederlandstalige hits staan vol met draken van regels, maar niemand vindt het erg. Ik hoorde net in de auto Guus Meeuwis zijn hitsong “Kedengkedeng” vertolken. Hij zong: “Ik ben op weg naar jou/ want ik ben weg van jou”. En dat mag dus gewoon, hij wordt niet eens aangeklaagd of in pek en veren door de straten gedragen, nee, hij wordt toegejuicht! Het is pure marteling voor luisteraars met een liefde voor de Nederlandse taal. Een Nederlandstalig lied met hitpotentie moet simpel zijn, rechttoe rechtaan, makkelijk mee te zingen, en ik-heb-zoiets-van-invoelbaar. Behapstukbaar tijdens het lassen, bollenpellen of brugwachten. Maar ik heb mijn hoop gevestigd op Roos. Als zij, met haar stem en haar presentatie, de beste tekstschrijvers aan zich weet te binden, kan zij ons verlossen van alle nietszeggende Nederlandstalige quatsch die we dagelijks op de radio horen. En o, wat mis ik Frans Halsema. Alleen al om hoe hij het woord sigaret zong. “Sieg-ret”. Prachtig.’

R.: ‘Behalve de toegankelijkheid en de timing is ritme het grootste verschil tussen gedicht en een liedtekst. Bij de laatste moet de tekst in een melodie passen, terwijl een dichter daar geen rekening mee hoeft te houden, behalve Erik Jan nu dan. Er komen steeds nieuwe zinnen bij, het wordt steeds beter. Poëzie en muziek gaan heel goed samen.’