De Revisor. Jaargang 33

[p. 34]

Ilja Leonard Pfeijffer
Werken met Ellen

Ilja Leonard Pfeijffer (links) en Ellen ten Damme.

Eigenlijk begon het allemaal op 24 juni 2003. Ik was te gast in café Desmet in Amsterdam bij het radioprogramma 747 Live, dat eerder Desmet Live heette en daarvoor Dinsdag Desmet. Ik werd door Theodor Holman geïnterviewd over het een of ander. Dat kan toen nog niet geweest zijn over Het grote baggerboek, dat Holman in hetzelfde programma ooit aanprees met de woorden: ‘Ik heb niet zo hard gelachen sinds Theo werd vermoord.’ Er was ook muziek. Ellen ten Damme zong, slechts begeleid door gitaar en bas, een paar Duitse liedjes die weemoedig geurden naar de tijd dat er in Duitsland nog werd geflirt in netkousen onder een smoking met traag smeulende sigaretten op lange bakelieten pijpjes. Ellen ten Damme droeg er precies de juiste rode jurk voor. Ze had één been in het gips. Het was prachtig. Een van die liedjes, ‘Ich weiß nicht zu wem ich gehöre’, is nog terechtgekomen op de dubbel-cd met de mooiste muziek uit het radioprogramma. Ik luister het nog wel eens.

Na afloop van het programma ging ik met de andere gasten en medewerkers bier drinken op het terras aan de overkant. Op een gegeven moment kwam het zo ter sprake dat Ellen graag liedjes in het Nederlands zou zingen, maar ze zag ertegenop om zelf teksten te schrijven. Dat schikte. We spraken af dat ik een keer een liedje voor haar zou schrijven. Uiteraard kwam dat er niet van.

Toen we met de redactie van De Revisor besloten een nummer te maken vanuit het idee dat dichters songteksten zouden schrijven voor een keur aan artiesten van naam, bedacht ik mij dat dat een mooie gelegenheid zou zijn om mijn belofte alsnog waar te maken. Ellen was bereid mee te werken. Er kwam een afspraak tot stand. Ik wilde haar vragen waarover ze wilde dat ik schreef.

Het was zaterdagmiddag 1 juli 2006 en een vreselijk zenuwachtig gedoe allemaal. We hadden afgesproken bij een raar café in Amsterdam-Oost dat ik zeker niet meer kan terugvinden. Er was een cameraploeg van DahlTV aanwezig die de ontmoeting zou filmen, maar dan wel binnen, of misschien toch beter buiten, of misschien toch bij een ander café en uiteindelijk dan toch maar bij dit café maar dan wel binnen. De eigenaar van het café had er ook allerlei opvattingen over. Intussen stond er in de achterzaal een bruiloftsfeest op het punt van losbarsten. Het was warm. Ellen was chic een uur te laat. Ze had weinig tijd. Ze kwam net uit München of

[p. 35]

moest daar juist snel naartoe, dat weet ik niet meer.

Toch was het een erg leuk gesprek. We hebben het eigenlijk nauwelijks over het liedje gehad. Toen het ten slotte toch ter sprake kwam en toen ik vroeg of ze iets wist waarover ze graag zou willen zingen, zei ze: ‘Een vrolijk liedje over de dood. Weet je wel dat alle mensen glimlachen tijdens hun laatste seconde? Ik ren me rot van deadline naar deadline. Maar zonder deadlines zou ik niets doen. Het leven is zo'n gedoe, heel tijdrovend allemaal. De dood is eigenlijk ook een soort deadline.’ Ze lachte toen ze het zei. In mijn notitieboekje noteerde ik: ‘De dood is eigenlijk ook een soort deadline.’ ‘Of anders,’ zei ze, ‘een liedje over de cynische cyclus.’ ‘Wat is de cycnische cyclus?’ ‘Dat gedoe van dat je verliefd wordt en dat je dan denkt dat alles geweldig is terwijl je bij voorbaat weet dat het weer niks zal worden, want dat is altijd zo.’ In mijn notitieboekje noteerde ik: ‘Cynische cyclus.’ We spraken af dat ik beide ideeën zou uitwerken en dan contact met haar zou opnemen. Zij ging er snel vandoor.

In de dagen die daarop volgden ging ik aan de slag. Toen merkte ik pas waaraan ik was begonnen. Mijn god, wat viel het me tegen. Het is makkelijker om een onsterfelijk gedicht te wrochten dat in elke literatuurgeschiedenis zal worden behandeld dan om een simpel, pakkend liedje te schrijven met hitpotentie. Verstaanbaarheid werd al snel voorspelbaarheid, herkenbaarheid werd al snel cliché en ongemaaktheid werd al gauw platheid. Ik probeerde een vrolijk liedje over de dood te maken en eindelijk, na lang ploeteren, had ik twee coupletten. Ik liet ze lezen aan mijn vriendin Erica. Zij vond het niets. ‘Maar hoe moet het dan?’ vroeg ik vertwijfeld. ‘Wat het altijd heel goed doet,’ zei ze, ‘dat zijn van die liedjes die gaan over vroeger en spijt.’ Ik begon opnieuw. Dit is wat ik schreef:

Wat het altijd heel goed doet, dat zijn van die liedjes

die gaan over vroeger en spijt.

Fucking zonsondergangen en handje in handje,

je kent het, die shit, en de tijd

is een klootzak die tijdens de mooiste momenten

verveeld raakt en voortgang bepleit.

Het geluk is een zeepje dat glipt door je vingers:

je knijpt en meteen is het kwijt.

Wanneer zoiets een hit wordt, dan zal ik een ster zijn,

door duizenden sterren benijd,

want dit lied is mijn lied en dat is juist het kutte.

De tijd, die vanzelf al verglijdt,

heb ik, druk druk druk, deadline na deadline, nog sneller

de goot in gespoeld en de spijt

is fantoompijn om niets, die ik dan maar weer haastig

met nog veel meer deadlines bestrijd.

[p. 36]

 

Er zit niets anders op dan jij.

 

Je zet de klokken stil.

 

Dus wis mij uit en maak mij vrij,

 

want dat is wat ik wil.

 

Voor jou ben ik niet langer ik,

 

maar alles wat ik wou.

 

Dus glimlach in mijn laatste blik,

 

want alles is voor jou.

Dat dat dan de dood is, die ‘jij’, maar dat had u al gesnapt. Ik was redelijk tevreden over de vorm. De ongebruikelijke anapestische heptameter met een vaste cesuur na het eerste ongemarkeerde element in de vijfde voet, dat werkte wel, vond ik, dat was wel cool. Ook was ik wel blij met dat zeepje en met die fantoompijn. Maar Erica vond het nog steeds niets. Niet beeldend genoeg. Te gewild hipdoenerig met fucking en shit. Ze had gelijk. Het was allemaal veel te mededeelzaam. Too many words. Een betoog, geen liedje. Eigenlijk was alleen de eerste regel goed.

Dan maar geen vrolijk liedje over de dood. Ik begon opnieuw. Ik ging een simpel, beeldend, onmededeelzaam liedje maken over de cynische cyclus. Na een tijdje had ik de eerste versie af van het liedje dat het uiteindelijk is geworden.

Kort daarna, van 7 tot en met 9 augustus 2006, kwam ik Ellen tegen op Château des Condé in Valéry. Zo'n zin heb ik nou altijd al eens willen typen. Het is nog waar ook. We waren te gast bij de bruiloft van Katja Schuurman en Thijs Römer. We werden daar zo alomvattend fulltime gefêteerd dat er geen gelegenheid was om het over het liedje te hebben. Die gelegenheid kwam op de terugreis. Ellen reed net als ik mee met de bus die gasten van Frankrijk naar Amsterdam zou brengen. De bus kwam op de Périphérique in de file terecht. Uiteindelijk duurde de reis negen uur. We hadden alle tijd om te overleggen.

Ik had het liedje bij me in eerste ontwerp. Zij bestudeerde de tekst zo langdurig en zo aandachtig dat ik er zenuwachtig van werd. Maar ze leek blij te zijn met de dwingende vorm die onmiddellijk een ritme suggereerde. Wel maakte ze zich zorgen over het feit dat een duidelijk refrein ontbrak. Al zingend in de bus probeerde ze hoe het zou uitpakken als je de regels die beginnen met ‘durf jij’ zou opknippen in de trant van:

durf jij -
durf jij me dan -
durf jij me dan te zeggen dat je komt?

Het zou kunnen werken, dacht ze. Maar misschien zou het ook een beetje goedkoop zijn. Ze zou ernaar kijken. En als er toch nog een echt refrein bij moest, zou ze me bellen. Verder hebben we lang nagedacht over de titel. ‘Durf jij’ was mis-

[p. 37]

schien goed, of gewoon ‘Durf’, of misschien ‘De cynische cyclus’. We kwamen er niet uit. Op station Amsterdam-Amstel namen we afscheid. De volgende ochtend moest ze om vijf uur het vliegtuig naar München halen.

Ze heeft niet gebeld. Toch ging ik erover nadenken hoe het refrein dan zou moeten worden als het nodig zou blijken. Ik bedacht dat het wel mooi zou zijn om het cyclische van de cynische cyclus in het refrein te benadrukken. Toen werd het dit:

De regen huilt in zoute golven blauw.
Hongerzomer sneeuwt op dorre vruchten.
Verkilde ochtend kleurt de avondluchten.
Alles draait en alles draait om jou.

Allemaal reuze-poëtisch natuurlijk. Dat vond ik ook het probleem. Zowel wat stijlregister betreft, als wat het jambische metrum betreft lijkt het te veel op de coupletten. Misschien is dat juist wel mooi, maar toch dacht ik dat contrast sterker zou zijn. Ik wilde iets simpelers en iets met anapesten. Ik maakte een nieuw refrein:

Ieder lied is het oudere liedje.
Wat zal zijn, is wat eerder bestond.
Voel je brand in je hart, dan geniet je.
Maar de klok tikt en alles is rond.

Dit leek me meer het refrein van een liedje dan de strofe die ik eerder had gemaakt. Op 5 september 2006 stuurde ik een sms aan Ellen om te vragen of het goed ging en of ze nog behoefte had aan een refrein. Ze antwoordde: ‘Hey Ilja. Ja stuur mij het refrein! Goed idee. Ik ben nog niet echt begonnen. Dus dat komt goed uit.’ Ik heb het refrein ge-sms't. Intussen nadert de deadline voor De Revisor waarin ik verslag moet doen van onze samenwerking. Ik ben erg benieuwd naar het liedje.

En toen begon ik toch weer te twijfelen. Ik stuurde een e-mail naar Ellen ten Damme met beide refreinen. Ik had dit verslag met de e-mail meegestuurd, ter kennisgeving. Nog diezelfde dag kreeg ik antwoord: ‘Beste Ilja, Haha! Mooi stukje heb je geschreven. Ik vind ook dat andere refrein “te deftig” of poëtisch. Dat ene met “oudere liedje” is een beter contrast, iets pittiger, of hoe je het ook maar noemen wilt. Ik ga ermee aan de slag. Tot snel, want nu moet het welhaast snel! Voor 1 oktober moet het af, toch? Groetjes! Ellen.’