De Revisor. Jaargang 6

[p. 6]

[De vertellingen van een verloren dag (vervolg)]

paar mummelende bejaarden, toe bij het lossen van een vissersboot. Kolossale, dikbuikige vissen worden een voor een opgegooid en opgevangen, een levende ketting van handen die eindigt in een diepe kar met ijs. Ze zijn hard en glad als natte keien. Rigor mortis. Wanneer de laatste vis in de kar verdwenen is, blijft er op het dek een dikke gelei van bloed en slijm achter.

Hij neemt de weg naar Villefranche, bestijgt de duizend treden naar de Mont Boron. Hoevelen zijn hem voorgegaan? Het treegewijze pad dateert, leest hij op een bord, uit de tijd van de Romeinen. Cypressen, oleander, zwaargeurende mimosa. ‘Wat een paradijsje.’ Hof van Eden. ‘Of van heden?’ Klopt dat? Ja, dat klopt.

In het voorbijgaan taxeert hij de villa's die tegen de helling gebouwd zijn, schat de omvang van de tuinen, inspekteert de staat van onderhoud. Gesteld dat ik er eentje zou kopen, welke zou ik nemen? Een visioen: daar staat hij, lang en slank, in een perfect gesneden smoking. Lang en slank? Hij is niet lang en slank. Niettemin: daar staat hij, op dat bordes daar. De avond valt. Achter alle ramen van het huis brandt licht. Geluid van vele stemmen. Muziek. Een grote auto zweeft geruisloos dichterbij. Hij daalt af. De auto stopt. Hij opent het portier, buigt zich, fluistert: ‘eindelijk, daar ben je...’

Hij luncht op het terras van een uitspanning, gelegen op de top, met uitzicht over zee en stad. In de verte: zijn hotel. De gewaarwording op hetzelfde moment ook dáár te zijn, onder een parasol op het terras, genietend van een lunch die wel wat beter is dan deze. Ook die ander, op dát terras, heeft de ogen opgeslagen. In de verte: Mont Boron. Maar die ander weet niet dat hij dáár is. Want die ander is hier nooit geweest... Hij steekt een sigaar op, niet ontevreden over zichzelf en over die gedachtengang. Want hij heeft er toch maar mooi een fikse wandeling opzitten, in tegenstelling tot die ander...

De terugtocht verlengt hij door een ruime omweg te maken, uitmondend in een oud stadsgedeelte, dat eerder Oosteuropees aandoet dan Frans. Zelfs die konstatering verlamt hem een moment. Wirwar van steegjes. Zwaarbeladen waslijnen overdwars. Grauwe wanden die in de hoogte overneigen onder dat gewicht. Fluisterende schimmen in het schemer van onverlichte winkeltjes met open pui. Al die baarden... Ja, nou èn? - Weet je wat wij gaan doen? Wij gaan een mooie sigarettenkoker voor jou kopen.

In een antiekzaakje vindt hij er een die weliswaar dof en gebutst is, maar gesierd wordt door twee initialen, een P, een M, kunstig gegraveerd. Pro Memorie... Verder lopend vermaakt hij zich met de vraag welke voornaam hij zich voor die P gaat kiezen. Na een drogisterij te zijn binnengegaan, waar hij bij gebrek aan vocabulaire zijn wens met poetsende bewegingen kenbaar maakt, keert hij terug naar zijn hotel. Kwart voor vijf. Alweer bijna tijd om een aperitief te gaan gebruiken.

Op zijn kamer poetst hij de koker tot hij zich erin kan spiegelen. Hij vult hem en steekt hem op zak. Die hèb ik. Iets is meer dan niets. ‘Wie amper één dag oud is, die hééft nog niet zoveel.’ - Dat zinnetje, waarvan hij het gevoel heeft het een keer gelezen te hebben, zal hem die avond, compleet met die nadrukkelijke accenten, als een eentonig refrein door het hoofd blijven spelen.

Hij leest de avondedities van de kranten (Andrej Gromyko benoemd tot Russisch ambassadeur in Washington; Arthur Axmann, voormalig leider van de Hitlerjugend gearresteerd; Duitse universiteiten broeihaarden van reactie; studenten boycotten muziek van ‘jood’ Mendelssohn; Neurenbergse tribunaal wordt ‘propaganda van triomfantelijk lachende overwinnaar’ genoemd; Von Ribbentrop veinst onwetendheid: ‘ik heb het niet geweten’), en gaat dineren in het restaurant. Hij krijgt hetzelfde tafeltje toegewezen als de vorige dag, en moet zich bedwingen niet precies hetzelfde te bestellen.

Aan het tafeltje tegenover het zijne zit een verliefd paartje. Dat is vervelend. Daar hoort iemand te zitten die verdiept is in een boek.

Half elf: hij laat zich naar het casino van Monte Carlo rijden, met het voornemen het kapitaaltje dat hij van plan is in fiches om te zetten, in recordtijd van de hand te doen. Om te voelen hoe dat voelt. Twee uur later heeft hij het verdrievoudigd, en wat hij voelt is onverschilligheid. Wie amper één dag oud is... - zeg, hou op! Hij schuift de berg fiches, inzet plus winst, op zwart. Het wordt zwart. Hij schuift ze naar rood. Het wordt rood. Hij laat ze liggen op rood. Het wordt zwart, en het resultaat blijft onverschilligheid. Hij geeft de croupier een knipoog en verdwijnt.

Die nacht bestrijdt hij zijn slapeloosheid suksesvol met cognac, zijn kater de volgende ochtend minder suksesvol met glazen mineraalwater en een Engels ontbijt.

Hij maakt dezelfde wandeling naar de Mont Boron. Begroet herkenningspunten alsof het oude bekenden zijn. Luncht op het terras, waar het op hinderlijke wijze drukker is dan de dag ervoor. Werpt een blik op het hotel in de verte. Maar die ander zit daar niet, dit keer. Die ander heeft, met niets in het hoofd dan het gedachteloos vullen van een dag, dezelfde wandeling gemaakt als hij. Want alles moet hetzelfde zijn, doel in zichzelf, zonder verwijzingen. Een neutraal, gevoelloos verglijdend nu, zonder toekomst omdat er geen verleden is.

Hij eet. Hij drinkt. Hij ziet en hoort - onvermijdelijk is dat.

[p. 7]

Kinderstemmen bijvoorbeeld. Een groepje kleuters. Ze spelen met emmertjes en bekertjes in het grind van het terras. Ach so... Een klein meisje bijvoorbeeld, dat stralend een karretje trekt waarin een beer. Ach so... Waarom de blik afgewend? Omdat hij zijn ogen vochtig voelt worden? Onzin. Kinderen zijn kinderen. Karretje is karretje. Beer is beer. Hij kijkt hoe laat het is. Bijna twee uur alweer. Over vijf minuten mag hij verder van zichzelf. Het oude stadsgedeelte zal hij gaan vermijden, pyjama's kopen zal hij dit keer niet vergeten, hij zal de kranten lezen, een aperitief drinken, dineren aan dezelfde tafel, het casino bezoeken zonder zelf te spelen, zijn slapeloosheid zal hij verdrijven met cognac.

Maar: nadat hij om af te rekenen in zijn binnenzak getast heeft, en daar een leegte heeft bespeurd, de negatieve aanwezigheid van iets - zo tastbaar dus -, begint hij al zijn zakken te doorzoeken, steeds weer, steeds dezelfde zakken - met de razernij van iemand die een wesp onder zijn kleren voelt. Want: zijn paspoort. Zijn paspoort is daar niet.

Een loden angst houdt hem op zijn stoel gedrukt, voorschouw van alles dat komen gaat en onafwendbaar is. Zweet op zijn voorhoofd - zelfs om het af te vegen ontbreekt hem de kracht. ‘Kunt u aantonen dat u bent wie u zegt te zijn? Niet? Zegt u nou zelf... Heeft u dan ooit een cheque geïnd zonder legitimatie? Natuurlijk is dat geld op die rekening van u. Alleen, wie bènt u?’ En in het hotel: ‘Niet Merkuur dus, dat was een grapje zegt u zelf. Leuk grapje!’ In gedachten telt hij zijn kontanten. Niet eens genoeg voor de hotelrekening over de afgelopen dagen. Ironisch: dat gemiddelde jaarsalaris dat hij aan de speeltafel verkwanseld heeft! Heel leuk: dat superieure knipoogje dat hij de croupier heeft toegeworpen! ‘Neemt u daar maar even plaats, het is zowel voor uzelf als voor ons het beste wanneer we deze zaak diskreet en zonder misbaar afhandelen.’ En daar zit je, kaffer die je bent. Je koffer wordt gehaald en naast je neergezet, terwijl de portier fluisterend een telefoongesprek voert. ‘Maar heeft u dan helemaal niets van waarde?’ Je overhandigt hem de sigarettenkoker. Pro memorie. Men bekijkt hem met een vies gezicht en schudt het hoofd.

Hij staat op, wankelend, trekt zijn jas uit, betast de voering. Niets. Dan valt hij terug in de stoel. Hij begint te trillen over al zijn leden en zijn stoel trilt mee. Het is alsof alles dat hij achter heeft gehouden opeens een uitweg zoekt. Alle woede, alle angst, alle verbijstering, al het medelijden, al het zelfbeklag - alles ontlaadt zich in dit niet te onderdrukken trillend huilen zonder klank of traan.

De kelner komt aangesneld met een glas water. Hij drinkt het gehoorzaam leeg, met kletterende tanden, en zegt dat het weer gaat.

Tenslotte onderneemt hij de terugtocht, langzaam, met aarzelende tred, de ogen speurend op en naast het pad, zich steeds weer inprentend hoe een paspoort er uitziet. Zwart toch? Een klein zwart boekje toch? - De afwezigheid die hij ervaart is zo sterk dat het lijkt of hem met dit verlies werkelijk het bestaan ontnomen is. Hij moet zich tot het uiterste bedwingen om niet te gaan liggen, zomaar, langs de kant van de weg, om nooit weer op te staan. Beheers je! Denk na! Ben je op de heenweg ergens blijven staan? Nee. Niet dat ik meen. Heb je je jasje uitgetrokken? Ook niet. - Hij zoekt vergeefs naar de blinde vlek in zijn geheugen, die vlek waarin dat moment vervloeid is, dat moment waarop hij, op de heenweg, halt heeft gehouden, zijn jasje heeft uitgetrokken, omgekeerd, en leeggeschud. De enige konklusie die er logischerwijs te trekken valt is, dat het onmogelijk is dat hij zijn paspoort niet meer heeft. Weer doorzoekt hij zijn zakken, tast hij de voering af. Dan verscherpt zich een beeld. Zijn hotelkamer. Het bed. Het nachtkastje. Daarop, naast het voetstuk van de lamp: zijn pas. Zijn pas! Hij heeft hem op het nachtkastje laten liggen! Hij is vergeten zijn pas bij zich te steken! Straks zal hij binnenkomen, en daar zal hij liggen, zijn pas!

Binnen de bebouwde kom beland, houdt hij een taxi aan. Vite! Negresco! Vite! Tien minuten later opent hij met stilstaand hart de deur van zijn kamer. En werkelijk, daar ligt zijn pas. Hij grist hem van het kastje. Slaat hem open. Ja, zo luidt zijn naam, en dat is inderdaad zijn foto.

Hij laat zich achterover op het bed vallen. En krijgt de slappe lach. Een slappe lach die overgaat in huilen, maar nu echt. Hij kronkelt over het bed, een prop laken tussen zijn