De Revisor. Jaargang 6

[p. 119]

[Het raadsel der onwetendheid (vervolg)]

zeggen: er staat, dat de ‘waarde’ van een boek nooit in dat boek zelf aangewezen kan worden. In het boek zelf zijn alleen maar ‘neutrale hoedanigheden’ te vinden (Wertqualitäten’, zegt Ingarden), die voor de ene lezer wel en voor de andere geen ‘waarden’ vertegenwoordigen. ‘Waarden’ kunnen ‘uitsluitend aan de leeservaring van individuele lezers (...) worden gedemonstreerd.’ (Dit laatste stond op p. 87. Op dezelfde bladzijde vindt men het door Van het Reve misbruikte citaat.)

Is, ondertussen, dezelfde zin waarmee Van het Reve aan de Kerkgangers zo'n stormachtig applaus ontlokte, inderdaad een schoolvoorbeeld van een triviale, overbodige, neerslachtig makende, allang bekende waarheid?

Jazeker.

Maar het is klaarblijkelijk beslist niet overbodig om die waarheid af en toe te formuleren. Want verschillende literatuurwetenschappers (Sötemann, Postma, Bronzwaer) en tenminste één Slavist bleken van die evidente waarheid geen enkele notie te bezitten.

Van het Reve was dan ook niet de aangewezen persoon om, in zijn eentje, de gehele literatuurwetenschap onderuit te halen. Karel van het Reve heeft gewoon een aantal boeken nooit gelezen. Hij heeft daar dus geen beeld van. En nu denkt hij dat het feit dat hij daar geen beeld van heeft, komt omdat die boeken niet interessant zijn.

Ik verzin dat niet zelf. Het zijn, letterlijk, z'n eigen woorden. (Het Parool, 9-12-'18)

Van het Reve is inderdaad - zijn zelfportretten zijn verrassend raak - de overjarige zaalvoetballer die zich aanbiedt als midvoor van Jong Oranje en dan nog denkt veelvuldig te zullen scoren ook. Dat hij uitsluitend buitenspel staat, valt alleen hemzelf en zijn al te aanhankelijke supporters - die, zoals gebruikelijk, de spelregels niet kennen - in 't geheel niet op.

Ook Karel van het Reve had toch kunnen weten, dat je een boek eerst moet lezen voor je er een oordeel over kunt geven. Een waarheid die door échte literatuurwetenschappers, bij mijn weten, nooit bestreden is. Van het Reve: ‘Ik zal bijvoorbeeld een bepaald citaat niet nakijken of (...) ik zal het verkeerde citaat nakijken...’

Kijk eens aan.

‘... en daar zal ik dan wel voor op mijn donder krijgen.’ (Het Parool, 9-12-'18)

Dat zou niet onverdiend zijn.

II

Op de toch al pijnlijke geboorte van de Huizinga-lezing, volgden wekenlang aanhoudende naweeën.

In plaats van zijn geesteskind ijlings met het badwater weg te gooien, wat verstandig geweest zou zijn, poseerde Van het Reve met zijn spruit links en rechts in menige periodiek, verkleed als sportheld, conférencier, heelmeester, hypnotiseur en bovenal: als gewetensvol Man van de Wetenschap.

In NRC Handelsblad van 15-12-'78 reageerden J. Lechner, Elrud Kunne-Ibsch, D.W. Fokkema en Jan M. Meijer op de Huizinga-lezing en in de NRC van 22 december leverde Van het Reve daarop een, uiteraard messcherp, commentaar.

Lechner noemde de Huizinga-lezing ‘beschamend’, omdat hij het product van Van het Reve een ‘door wie ook op een achtermiddag op te schrijven verhaal’ achtte.

Dat vond Van het Reve naar om te horen.

‘Ik heb geprobeerd het beste wat ik in huis had te geven en te spreken over een onderwerp dat mij al dertig, veertig jaar zeer ter harte gaat’, riep hij uit, met onmiskenbaar Hooglandse galm. (‘Wie zich eens den Heere gaf, / Komt zoo gauw niet van Hem af.’)

En ook verzekerde hij ons, de hand op het herderlijk hart: ‘Ik heb aan deze lezing een half jaar gewerkt.’

Een half jaar? Daar kijken we dan van op. Want welk oorspronkelijk onderzoek heeft Van het Reve voor zijn Huizinga-lezing nu precies verricht? En hoe heeft hij zich daartoe in de vakliteratuur georiënteerd?

Zo breed mogelijk, natuurlijk!

Afgezien namelijk van de smeuïge anekdoten, aan de borreltafel opgedaan - mogelijk is daar enige tijd mee gemoeid geweest -, bestudeerde Van het Reve één bladzijde Lotman (pagina 1), één bladzijde Sötemann (de Inhoudsopgave) en twee bladzijden Multatuli; voorts prikte hij op goed geluk een alinea uit een verder ongelezen gelaten artikel en las hij zowaar verscheidene bladzijden uit het bock van Maatje (waarbij zijn belangstelling vooral naar de plaatjes uitging). Meer las