[Saul Bellow en de literaire situatie (vervolg)]
gebaseerd is op het scenario dat hij samen met Humboldt had geschreven toen zij beiden in Princeton doceerden. Cantabile treedt op als zijn impressario, maar tenslotte heeft Charlie genoeg van zijn vulgaire geest en zijn luidruchtigheid en stuurt hem de laan uit: ‘Let's become strangers again.’ Charlie Citrine valt niet langer te intimideren; zijn romance met geld, en met de onderwereld, is voorbij. Op een warme Aprildag laat hij het stoffelijk overschot van zijn vriend Humboldt overbrengen naar een betere begraafplaats, in New York. Het laatste dat de stadsjongen Charlie Citrine op het kerkhof ziet, zijn krokussen.
Het is mijn ervaring, zegt Bellow, dat als een auteur eenmaal een goede manier heeft ontdekt om een boek te schrijven, hij hier niet meer van afwijkt. Door de jaren heen heeft Bellow een romanvorm gevonden die hem past, en wij kunnen van hem dan ook niet anders verwachten dan meer van hetzelfde. Dit is een beperking, maar niet noodzakelijkerwijze een nadelige. De verlammende werking die de tirannie van de vormvernieuwing op een schrijver kan hebben, kan men aflezen aan de carrière van John Barth, wiens esthetisch navelgestaar velen van zijn vroegere lezers van zich heeft vervreemd.
Bellow verrast ons steeds weer door de virtuositeit waarmee hij inhoud geeft aan gevestigde vormen. Hij is thans zestig jaar oud en zijn scheppende kracht lijkt onverminderd. Zelf kan hij ons niet vertellen welke zijn beste boeken zijn, maar wel welke hij met het meeste plezier heeft geschreven:
Occasionally, when I write, I am beside myself with enthusiasm. When I wrote Henderson, I had no ideological feelings whatever. I live for those times and desire those states - always. That's what I feel that it's about. I can occasionally write very cleverly: I think of Mr. Sammler's Planet as a sort of polemical thing. I was moved to write it, but not in the same way. I didn't feel the terrible gratification of composition as I did when I was writing a book like Henderson, or, most of the time, Herzog. And that's what I go by.
Wij kunnen gevoeglijk aannemen dat ook het schrijven van Humboldt's Gift Bellow veel voldoening heeft geschonken.
Saul Bellow, Humboldt's Gift, Secker & Warburg, f 33,20
Van de schrijver van dit artikel verschijnt binnenkort de studie De Amerikaanse roman 1950-1975 (uitg. Athenaeum - Polak & Van Gennep).
Auteursrechtelijk beschermd