Logo DBNL
Reis van Jan van Mandeville (1998)

Reis van Jan van Mandeville

(1998)–Anoniem Reis van Jan van Mandeville–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Van der gryecken eylanden.

Omtrent grieken sijn herde vele eylande, die men heet calistres, caltos, oritighe, tisorie, murta, flaxon, melo, capace ende lomponie ende daer sijn oec menigherande talen ende menich lant, die alle onderdanich sijn den keyser van constantinoplen, dats te wetene die van tritople, die van princenayt, die van comani ende vele anders volcs ende tlant van tharsien ende van machedonien, daer of alexander die coninc was. Jn dit lant was aristoteles gheboren in een stat, diemen heet strageres bider stat van trachien. Jn die stat van strageres soe leit oec aristoteles begrauen ende op sijn graf soe staet ghemaect een outaer, daermen alle jaer van hem grote feeste op hout,

recht of hij een heylich waer. Ende op desen outtaer soe houden die grote heren raet te gader ende dan dunct hem, dat mids der gods cracht die beste raet hem te voren comt. Jn dit lant van machidonien sijn vele hogher berghe ende ten ende waert van machidonien so staet een berch, die men heet olimpus ende desen berch sceidet machidonien ende trachien ende is soe hoghe, dat hi climt bouen den wolken. Jtem daer is een ander berch, die men heet athos, die so hoghe is, dat die scadwe gaet tote lempire, dat .lxxvi. milen verre is van daer ende bouen opten top van desen berghe daer ist so puer ende so suuer lucht, dat daer niet en wayt, ende daer en soude voghele noch beeste moghen leuen, om dat die lucht daer is te droghe ende men

seit in dat lant, dat die phylosophen, die willen waren, si clommen op desen berch houdende in haer hant een sponghe vol van watre om te hebben verssche lucht ofte si en hadden anders niet haren adem connen verhalen, mer si souden hebben versmacht om die droocheit vander lucht. Ende op desen berch hoghe int ghestubbe vander aerden so screuen si letteren mit haren vingheren ende ten eynde vanden jare, als si weder daer op clommen, so vonden si die letteren noch alsoe sise hadden ghescreuen jnt jaer te voren zonder yet te broken te sijn ofte ontmaect, waer bij men wel mach merken, dat desen berch gaet in die puere lucht.

Te Constantinoplen is des keysers pallays herde scoon

ende wel gheordineert ende daer bi so staet een scoen plaetse om te joosteren daer ende te spelen, daer al omme ende omme sijn scone stellinghen, die een hogher dan dander, als een maniere van trappen ende van graden, so dat een yghelijc wel mach sien sonder deen den anderen te beletten ende onder dese stellinghe so sijn des keysers stalle al ghewelft te sinen paerden behoef. Ende alle die pylaerne van deser stellinghe sijn marberen. Een keyser wilen was, die dede begrauen den lichaem eens sijns maechs binnen den kerken van sinte sophien ende alsmen dat graf maecte, men vant enen andren doden lichame binnen der aerden ende opten lichame ligghende ene grote plate van finen goude, daer in was ghescreuen ende ghemaliert

jn ebreusch, jn griex, jn latine aldus: jhesus christus sal worden gheboren van der maghet marien, in wien ic gheloue. Ende daer stont ooc ghescreuen, dat die plate van goude ende die lichaem daer ghegrauen waren na den date, die daer in stont wel .ij.m jaer eer jhesus christus gheboren wort. Ende noch is die plate is die tresorie vander kerken ende men seit, dat was hermes die wise. Ende al ist dat die van griken kersten sijn, si sijn zere verwandelt van onsen rechten gheloue. Want si segghen, dat die heylighe gheest niet en coomt vanden sone, mer allene vanden vader, noch si en sijn niet ghehoorsame der kerken van romen, noch den paeus, ende segghen, dat haer patriarke heeft also vele machten daer, als die paeus heeft hier. Ende daer

omme die paeus jan die twee ende twintichste screef hem lettren, hoe dat kerstenheit eens soude zijn ende dat si alle souden onderdanich sijn enen paeus, die gherechte vicarijs gods is, den welken god gaf volle macht te bindene ende te ontbindene ende daer om hem onderdanich souden sijn, mar si sonden hem hier op antworden, sprekende in deser manieren: potenciam tuam summam circa subditos tuos firmiter credimus superbiam tuam summam tollerare non possumus, auariciam tuam summam saciare non intendimus, dominus tecum quia dominus nobiscum est, dats te segghen in duutsch: wi ghelouen wel vaste, dat dine moghentheit groot is op dine ondersaten ende dine grote houerdicheit en moghen wi niet ghedraghen, dine grote ghiericheit en meynen wie v niet te zaden, die here si met di, want hi is

met ons. Ende gheen ander antwoorde en mochte die paeus hebben van hem. Jtem si maken dat sacrament van gheheuen brode ende seggen, dat wi misdoen, dat wijt maken van ongheheuen brode, want onse here makedet inden auonmael van gheheuen brode. Opten witten donredach so maken si haer broot gheheuene in ghedinckenisse des auondmaels ende droghent in die zonne ende wachtent alle tjaer ouer ende gheuent den zieken in wise van gods lichame. Ende in dat doopsel so en olien si mar een waerf ende si en olien niet die zieke. Ende si segghen, dat gheen vagheuier en is ende dat die zielen niet en hebben pine noch blijscap tote na den doemsdaghe toe. Ende si segghen, dat

simple oncuuscheit niet en si doot sonde, mer het is een natuerlijc werc ende dat wiue ende manne en sellen mar een werf huwen ende die meer huwen dan eens, dat die kinder, die si dan winnen, bastaerde sijn ende in sonden ghewonnen worden. Ende omme een cleen occusoen breken si huwelijc. Ende haer papen sijn alle ghehuwet ende segghen, dat parseme gheen doot sonde en is ende si vercopen die prouen vander kerken, alsoe doet men nv ooc anders waer, dat grote zonde is ende grote scande, want heden opten dach so is symonie ghecroont coninc in die heylighe kerke. God moettet beteren, als het tijt is, want alsoe langhe als die heilighe kerke

also wankel ende so manc gaet, soe en mach die werelt niet sijn in goeden state. Ende si segghen ooc, datmen in die vasten gheen misse doen en soude noch des saterdaghes, noch des sonnendaghes. Noch des saterdaghes en vasten si in enigher tijt vanden jare, al waert ooc vigilie van kerssauent of van passchen, noch en laten niet die latijnsche papen misse doen op hare outhare. Ende hadden si daer op misse ghedaen, si wasschen den outhaer daer na met witwater. Ende zegghen, datmen mer een misse doen en sal des daghes op enen outaer, ende dat onse here jhesus christus noit en at op dese werelt, al gheliet hi hem of hi gheten hadde, ende dat wi doot sonde doen, om dat wi onse baerde scheren

, want die baert is teken des mans ende die gaue gods, ende dat wise doen scheren om die werelt meer te behaghen ende den wiuen, ende dat wi zonde doen, als wi beesten eten, die verboden waren teten in den ouden testament, alse verkene ende ander beesten, die niet en edercauwen. Ende segghen ooc, dat wi sonde doen vleesch tetene in die weke voer groet vastelauont ende des wonsdaghes in alle die weken van den jare, ende ooc, dat wi eyere ofte case eten des vridaghes, ende doen ooc in den ban alle die ghene, die vleesch eten des saterdaghes.

Jtem die keyser van constantinoplen maect selue den patriarke ende bisscopen ende aerdsche bisscopen ende gheeft hem prelaturen ende prouenden ende hi neemtse hem weder ende priueertse, als hi saken vint op hem,

so dat hi here is in sijn lant bouen yement vander gheestelicheit ende vander waerlicheit. Ende wildi weten, wat lettren si scriuen in haren a. b. c. ende hoe si heeten, dat moghedi hier claerlijc sien. Alpha. betha. gama. delta. ebrius. epismon. zeta. theta. jota. kappa. lapda. mi. ni. exi. pz. tophe. abrems. ro. summa. tau. vi. fi chi. psi. athmaga. diacosin. Ende al ist dat dese dinghen niet en rueren den wech te wisen van ouer zee, nochtan rueren si enighe dinghen, die jc v int beghinsel louede te seg\ghen,

alse van enighe costume manniere ende vreemthede enigher lande varierende ende discorderende in onsen gheloue ende in onsen letteren ende daer omme hebbicse hier ghescreuen, op dat ghij moghet weten, hoe zere si sceldende sijn van onsen gheloue ende van onsen letteren, want het sijn vele liede, die ghenoechte nemen te horen vreemde dinghen.

Van constantinoplen so gaetmen totter stat van nike, op datmen wil gaen door tlant van turken ende dan lijdt men door die hauene van chieuedout ende men siet rechte voor hem altoos tgheberchte van chieuecout, dat op anderhalue mile na is der stat van nike. Die ghene die te water

gheet, dat heet sinte jorijs arme ofte ter zee dar waert dat sinte nyclaus leit, hi zietse ooc ende vele ander wonderlicker steden. Inden eersten zo gaet men toten eylande van sylo. In dit eylant wasset mastic op cleine boemkine ende comt vten boomkine als gomme doet vten krieketeren ofte kersselteren oft prumelteren. En daer na soe gaet men door teylant van pathmos, daer sinte jan ewangelist apocalipsis screef. Ende ghi sult weten, dat doe onse hecre ihesus christus sterf, sinte jan en was mer .xxxij. jaer out ende na die doot ons heren leefde hi .lxvij. jaer ende int hondertste jaer soe starf hi. Van pathmos soe gaetmen tote ephesien, dats een scoen stat bider zee ende daer starf sinte jan ende was achter den

outhaer begrauen daer in een scoen kerke, want die kerstene plaghen dese stat te houden. Ende in sijn graf en bleef maer hemels broot, want sijn lichaem wort gheuoert int aerdsche paradijs, mer die turken houden nv dese stat ende dese kerke ende ooc daer mede dat meeste deel van al asien ende daer omme is asien gheheten turkien. Ende weet, dat sint jan maecte selue sijn graf in sijn leuende liue, ende ghinc daer in leggen al leuende. Ende daer om segghen sulke liede, dat hi niet en starf, mar dat hi rustende is toten doemsdaghe Ende sekerlike daer siet men groot wonder dicwille, diet wil sien, want die aerde van sijn graue sietmen menichweruen beuen ende rueren, rechten ofte daer een leuende mensche in ware, diet ruerde; daer of hem een yghelijc mensche diet siet verwon\dert,

alst recht is. Daer na gaetmen van ephesien door menich eylant der zee tote der stat van pateram, daer sinte nyclaus leit begrauen, ende daer na totter stat van mairca, daer hi bider gracie gods bisscop was vercoren. Omtrent die stat soe wast alte goeden wijn ende herde sterc dyemen heyt wijn van mairca. Ende daer na so comt men totten eylande van creyten, die die keyser wilen eer gaf jonamas. Daer na comtmen ten eylande van cohos ende ten eylande van ango, van welken lande ypocras was here ende prinche. Ende men seit, dat ypocras dochter noch is in dit eylant van ango jn die figure van enen groten drake, die wel is lanc c. vademe, als men seit, mer jc en hebts niet ghesien ende die vanden eylande hetense vrouwe vanden lande ende leyt ten

eynde van enen ouden castele. Ende men sieten twee of drie werf des jaers ende hi en doet niement quaet, op dat men hem niet en doet. Ende wert aldus verwandelt vander figueren eenre jonffrouwen in des draecs figure ouer mids eenre goddinnen, die hiet dyane. Ende men seit, dat sij noch verwandelen sal jn haer eerste scoonheit, alsmen vinden sal enen ridder so coen, diese sal dorren cussen an haren mont, mar daer na en sal si niet langhe moghen leuen. Het en is niet langhe leden, dat een ridder vander castele van rodes, die vrome ende coene was, seyde, dat hi den drake soude gaen cussen ende sat op enen goeden heinst ende reet totten castele ende voer jnt hol, doe begonste die drake thooft

ieghen hem op te lichtene. Ende alse dat paert den drake sach so wartet vervaert ende vloech wech ende ondrouch den ridder teghen sinen danc op eenen hoghen berch ende vanden berghe spranct in die zee ende also wert die ridder verloren. Jtem een ander jonc man, die niet en wiste van desen drake, quam wt enen scepe ende ghinc door dit eylant tote anden castele ende ghinc in dit hol ende ghinc so verre, dat hi vant een camere ende daer sach hi een joncfrouwe, die haer kemde ende sach in enen spieghel ende daer was vele scats omtrent haer, waer bi hi peynsde, dat het een zondersse waer, die daer dus woonde om die ghesellen tontfaen. Ende daer om so beyde hi toter tijt toe datten die joncfrouwe sach

in haer spieghel. Ende doesine sach, keerde si haer omme ende vraghede hem, wat hi woude. Ende hi antwoerde, dat hi woude sijn haer amijs of haer lief. Ende doe vraghede si hem, of hi ridder ware; hi antwoerde: neen jc; doe sprac si: so en moghedi niet sijn mijn lief. mar gaet tot uwen ghesellen ende doet v ridder maken, ende morghen sal jc hier wt gaen ende gaen teghen v ende dan coomt my cussen aen minen mont ende en veruaert v niet, want jc en sal v gheen quaet doen, ende al ist dat jc v veruaerlic ende lelic duncken sal te sine, dats bi touerien, want jc bin waerlic also ghi my nv siet. Ende ist dat ghi my dan cust, ghi sult hebben alden scat ende sult mijn man sijn ende here sijn van desen eylande. Ende daer op schiet hi van haer ende ghinc tot sinen ghesellen weder achter waert int

scip ende dede hem ridder maken. Daer na quam hi des anders daghes weder voor die jonffrouwe om haer te cussen ende als hise sach comen vten hole in so veruaerliker fi\guren, hadde hi so groten vaer, dat hi vlooch ten scepe achter waert ende si volchde hem na. Ende als si sach, dat hi niet weder keren en wilde te haer, doe begonste si so eyselijc te criten ende te ropen als een die zericheit heeft ende keerde weder achter waert. Ende die ridder staphants sterf daer na ende noyt sint en mochtse gheen ridder zien hi en staerf in die vre daer na. Mer als een so coenen ridder comen sal, die se sal dorren cussen, die en sal niet steruen, mer die jonffrouwe sal comen in haere rechter vormen ende hi sal heer sijn van dien eylande.

Daer na so gaet men int eylant van rodes, dat die hospitaliere houden en deregeren. Dit eylant namen si den keyser in tiden die leden sijn ende het plach wilen te heeten collos ende noch hetent also vele heren. Ende sinte pouwels scrieft in sinen epistelen totten lieden van desen eylande ad collocenses. Dit eylant is in viij milen na constantinoplen liedende ouer die zee Ende van desen eylande van rodes soe gaetmen in cypers daer herde scoennen sterken wijn wast, die int eerste roetachtich is ende als hi een jaer out is, so wort hi wit ende soe hi ouder wort, soe hi witter wort ende bet rukende. Ende die van rodes te cypers waert treect, hi lijdt

door den konkel ofte goffe van sathalien, welc dat een lantscap wilen was eert versanc, daert herde anxtelijc liden is ende vreselijc. Ende dit lant verderf om die zotheit eens joncs mans, die minde een herde scoon jonfrouwe, die welke haestelike sterf ende men groefse onder enen serc van merberen. Ende om die grote minne, die dese jongeman tote haer droech, so ghinc hi des nachts tot haren graue ende deedt op ende lach bi haer ende daer na sciet hi van daer. Ende alst quam ten eynde van ix maenden quam een stemme tot hem ende seyde: Gaet totten graue van desen wiue ende doet op ende besiet, wat ghi an haer hebt ghewonnen met uwen lichaem. Ende wach wel,

dat ghijs niet en laet, want en doedijs niet v sal arch ghescien. Hij ghinc ende dede dat graf op, wt welken een herde vreselijc ende onghefiguert hooft spranc, dat anxtelijc te sien was Ende dat hooft besach dat lant op deen zide ende op dander hoghe ende neder ende daer na versanc dat lant met allen ten afgronde. Ende van rodes tote cypers sijn wel vc. milen. Men soude wel in cypers ghegaen hebben door rodes, hadt niet versoncken ende laten rodes ligghen op die zijde.

Cypers is een herde scone eylant ende groet, jn welken sijn iiij vernoemde steden ende vermaerde steden. Daer is een aerdsche bisscop in die stat van nichosie ende drie andere bisscoppen int lant. Ende te famegote is een die vermaerste hauen, die in die

werelt is, want daer so landen kersten, heyden, grieken ende liede van allen anderen landen. Ende al sulke hauene is ooc te lemechon. Jn cypers is ooc die berch vanden heilighen cruce, daer zwerte moneken in wonen, daer ysamas des goeds scakers cruce is, alsoe jc voren gheseit hebbe. In cypers leit begrauen sente zenomimes, van wien die van dien lande houden grote hoochtide ende inden casteel vander minnen so leit die lichaem sinte hylarijs, den welken die coninc doet herde waerdelic wachten. Ende bi famegothe wert sinte barnabas die apostel gheboren. Jn cypers jaechtmen met papeionen, die gheliken den liebaerden, die volghen den wilden dieren herde naernstelike ende sijn een

lutel meerre dan wolue ende snelre dan honde. Ende men jaget daer ooc met bastaerden honden, mer die papeione sijn meerre. Jn cypers is een maniere dat heren ende knechten eten alle ter aerden, want si doen grachten maken in die aerde al omme ende omme in die zale so diepe, datmen daer in wel staet toten knien ende doense wel paueyen ende alsi eten willen, springhen si daer in ende gaen sitten ende daer na spreit men een laken ter ander ziden op dat paueysel; want dat is den zede van dien lande van ouer zee darwaert om te coelre te sijn ende te sittene, om dattet tlant daer heter is dant hier is. Ende op groten feesten ende om vreemder lieden wille

soe doen si setten bancken ende taflen ghelijc datmen hier doet, mer si hadden lieuer te sitten ter aerden.

Van cypers so gaetmen ter zee tot jherusalem ende ooc tot anderen steden, die die heyden houdende sijn. Ende men is wel in enen daghe ende in enen nacht, die goeden wint heeft, van cypers toter hauene van thir, die nv is gheheten sur, ende is int ingaende van surien. Daer plaghen te sine vele scoonre steden, mar die heydene hebben dat meeste deel ghedestrueert ende hoeden die hauene harde naerstelijc om die vrese, die si hebben vanden kersten ende om dat tribuut, dat si in halen. Daer soudemen wel rechter varen tot deser hauene sonder in egypten te gane, mer men gaet gherne in egypten

omme te lande te rusten of om yet te nemen bi hem, dat hem nootdorft si bi te leuene Daer opt oeuer van deser zee vintmen menighen robijn ende ander ghesteynte ghenoech ende vele. Daer staet die fonteyne daer of die heylighe scrifture spreect: fons ortorum puteus aquarum viuencium, dats te segghen in duutsche: fonteyne der houe ende putte borne der leuender watre. Jn dese stat van thir seyde dat wijf tot onsen heere: beatus venter qui te portavit et ubera que suxisti, dats te seggen: salich is die lichame, die di droech ende die borsten, die du soghes. Daer vergaf god onse here den wijfkijn van chananee hare zonden. Voor dese stat van thir soe plach te ligghen die steen, daer onse heer op plach te sitten predicken ende op dien steen

wart ghesticht sinte sauoors kerke. Ende in viij milen na thir ieghen orienten ofte oostwaert op die zee is zarphon ofte sarepte van sydonien, daer plach te wonen helena die prophete ende daer verwecte hi jonas, die was der wedvuven zone. Ende van zarphon toter stat van sydon so sijn vj. milen van welker stat dydon was, die eneas wijf was na dat troyhen ghedestrueert was, die maecte die stat van sarchagie in affrike ende nv heet mense sydon sarecte. Ende in die stat van thir regneerde agyor, die dydons vader was. Ende in xv milen na sydon is beruch ende van beruch te sardenay sijn drie dachuaerde ende van sardenay tote damasch sijn. v. milen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen