Poëziekrant. Jaargang 17

Bloemlezing

woorden om wakker te lezen
vijftig gedichten met commentaar
Patrick Lateur

Met Woorden om wakker te lezen brengt Rudolf Van de Perre een derde selectie van gedichten die hij ten gerieve van de niet-geoefende poëzielezer van commentaar voorziet. Het werk munt uit door de ruime keuze van de bloemlezer en de open interpretatie van de criticus.

IN 1979 publiceerde de auteur Degekleurde wereld bij Orion-Gottmer. De keuze van dichters en gedichten die daar werden benaderd en verklaard, ging grotendeels terug op Ik snijd in dit ivoor, een kennismaking met moderne poezie voor het secundair onderwijs, verschenen bij De Nederlandsche Boekhandel in 1970. In 1987 publiceerde het Davidsfonds Die lezen mogen eenzaam wezen. Vijftig gedichten kort belicht. Duizenden exemplaren vonden de weg naar lezers en gebruikers, zodat een vervolg niet kon uitblijven. Ook Woorden om wakker te lezen bevat vijftig gedichten met een ‘korte’ toelichting.

Bij nogal wat poezielezers kan een bloemlezing met commentaar enige wrevel oproepen. De communicatie tussen dichter en lezer is steeds een persoonlijk gebeuren en de aanwezigheid van een derde, bovendien nog een interpretator, wordt niet steeds op prijs gesteld. De geoefende lezers, die vermoedelijk niet veel talrijker zijn dan de hele dichterbent uit Noord en Zuid, horen dan wel niet meer de aloude klacht dat er ook tussen de dichters en de lezers een kloof bestaat. Een selectie van gedichten met commentaar is dan ook voor velen geen overbodige luxe. De respons op Die lezen mogen eenzaam wezen leverde daarvan het bewijs.

De drie publikaties van Van de Perre bevatten 136 gedichten van 68 dichters. De verhouding tussen Vlaamse en Nederlandse dichters is in de drie gevallen dezelfde: 2-3. Dertien auteurs vinden we terug in elk van de drie werken: Achterberg, Van Nijlen, Lodeizen, Van Wilderode, Van der Graft, Claus, Van Ruysbeek, Van Herreweghen, Buckinx, De Haes, Snoek, Verbeeck en Mandelinck. In Die lezen... werden van zes auteurs twee gedichten opgenomen: Jooris, Buckinx, Gerhardt, Andreus, Van Wilderode en Vasalis. In de jongste selectie werden ook van Aafjes, Van Herreweghen, Spillebeen, Van hee en Veulemans twee verzen opgenomen naast nog eens Ger-

[p. 22]

hardt, Vasalis, en Van Wilderode. Zowel de constanten in de selecties als de keuze van twee gedichten wijzen op een voorkeur van de auteur voor dichters met een klassieke poetica. Toch is zijn keuze ruimer dan bovenstaande vergelijking laat vermoeden. In Die lezen... waren ook De Coninck, T'Hooft, Faverey, van Bastelaere, Gruwez en Spinoy aan de orde. In Woorden om wakker te lezen worden ook gedichten van o.a. Korteweg, Leeflang, Kopland, Eybers, Herzberg, W.M. Roggeman, Nolens, Ducal en Van Vliet besproken.

De jongste selectie opent met ‘Poezie lezend’ van Van Herreweghen, dat als een soort programmaverklaring fungeert. Verder zijn alle gedichten chronologisch geordend, zodat tussen ‘Het ezeltje’ van Vasalis uit 1941 en ‘De stad’ van Van Vliet uit 1991 in vijftig gedicht ten exact een halve eeuw poezie uit Noord en Zuid aan het lezersoog voorbijtrekt. Tegelijk een staalkaart van stijlen en een overzicht van de evolutie. De manier waarop Van de Perre de lezer ingangen tot een gedicht aanreikt, getuigt van respect voor de dichter. Hij plaatst zich niet tussen lezer en tekst als de alwetende criticus, maar suggereert omzichtig een mogehjke interpretatie die de lezer verder op weg zet om het gedicht naar inhoud en vorm te vatten en te smaken. Niet zelden opent een commentaar perspectief op het hele oeuvre van een dichter. Van de Perre is op zijn sterkst bij die gedichten die herkenbaar aansluiten bij existentiele vragen en toestanden, maar ook bij de meer hermetische en talige gedichten is hij een betrouwbare gids voor wie zich daar anders niet onmiddellijk aan zou wagen.

De brugfunctie die hij vervult tussen dichters en potentiele lezers verdient lof, ook omwille van de leesbaarheid van zijn commentaren.

De titel werd geinspireerd door het (niet opgenomen) gedicht van Leo Vroman ‘Voor wie dit leest’. De lezer mag de in de tekst ingeslapen woorden van de dichter wakker lezen en zo deelnemen aan het creatieve proces van het dichten. Daartoe wil de interpretator Van de Perre een bijdrage leveren. De sleutels die hij aanreikt, zullen velen die de drempel van de poezie vrezen, geruststellen. Wie in het onderwijs de poezie ter harte blijft nemen, vindt hier gesneden brood. De raslezers van hun kant kunnen hun leeservaring vergehjken met de bevindingen van een criticus die een begenadigd lezer is.

Rudolf Van de Perre, Woorden om wakker te lezen. 50 gedichten kort belicht, Davidsfonds, Leuven, 1992, 131 p., fl. 22, 95; 459 fr.