Passionate. Jaargang 3

[p. 62]

De richting
nil penna, sed usus

[p. 63]

Passionate ligt op mijn schrijftafel.

Het literaire maandblad, uitgave maart '96 is verpakt in een vaalblauwe kaft en voorzien van plakker, waarop de afdruk, of indruk van een tijgerpoot, berenklauw, of de signatuur van Melchior de Wolff prijkt.

AFGEKEURD lees ik onder deze dierlijke voetstap en hoofdschuddend vervolg ik mijn bezigheden. Al jaren leef ik namelijk met de zekerheid, dat oprechte hartstocht en onderbroekenlol niet geschikt zijn tot een vruchtbaar huwelijk. Beide partners zijn elkander tot in den eeuwigheid trouw, dat is waar, maar het komt tot niets; het leidt tot de coïtus van het-wel-willen-maar-het-niet-kunnen, kortom: de echtscheiding die gepaard gaat met veel gebroken ruiten en hard dichtslaande deuren, is onverbrekelijk verbonden met een dergelijk huwelijk. Onvruchtbaarheid is en blijft onvruchtbaarheid. Een reageerbuisbaby is dan al snel de aangewezen weg om een huwelijk te redden. Nee, dus. Want de baby uit de reageerbuis, doet de onvruchtbaarheid bij één der partners, niet ophouden!

Mijn oog blijft maar gericht op Passionate, de titel van het literaire maandblad. Let wel: we spreken hier over een literair maandblad, we spreken hier dus over Literatuur en niet over kunst, muziek of podiumkunsten.

Waarom dan Passionate? Hartstocht vereist, voor alles, eerlijkheid, dus een ‘laaglandse leugen’ mag nimmer de ‘hemelhoge schoonheid’ van de taal die Dante sprak, geweld aan doen. Er bestaat geen Passionate, alleen Passionato! Uit de ‘o’ klinkt meer hartstocht dan de ‘e’ ooit kan bevatten.

Het pijn aan de ogen en droef te moede makende §-teken (het zogenaamde paragraafsymbool) mag een sieraad voor elke typograaf zijn; voor mij is het een boze herinnering aan mijn wiskundeboek van de middelbare school. Kom laat ons uit hartstocht voor het schone woord, dit verderfelijke slangenvignet, voor eeuwig en altijd in de grond trappen. Weg er mee.

Dat ruimt op! PASSIONATO, pianissimo gebracht. Want wij keren terug naar de bron. Die bron, uit hartstocht aangeboord, mag nooit opdrogen en verworden tot een miezerig, ranzig slootje, overvol aan brak water en daarenbij nog eens aan het lezend oog onttrokken door het kroos van jolijt en gadgets uit de tierelierindustrie. Volg de richting van mijn wijsvinger, zonder mankeren rechtvooruit en schrijven. Dit en dit alleen, zal Passionato doen overleven, alle andere wegen zullen alras openbaren, dat het vluchtwegen of sluipweggetjes zijn, die ons allen alleen maar brengen naar het Koninkrijk der Literatureluur. Daar is niets te zoeken!

De sluipweg van het geapprecieerd willen zijn in kleine kring (bij wie en om wat dan ook) zal resulteren in de vangrail die middelmaat heet. De vluchtweg van geklieder-in-de-ruimte, ik bedoel: uitermate kinderlijke gedachten op een A-viertje pennen, daarbij quasi-geleerd een minzaam hoofdknikje schenkend - liefst in de nabijheid van een jonge deerne - aan medeklieders in de kroeg, is leuk als enscenering uit een B-film, maar met schrijven heeft het bitter weinig van doen. Laat staan, met literatuur. Wij zijn een literair maandblad, wij houden ons bezig met het

[p. 64]

geschreven woord, in de meest letterlijke betekenis van ‘schrijven’ en lezen; meer niet.

PASSIONATO verwijst bijdragen die niets met literatuur hebben uitstaan vrij vriendelijk, maar genadeloos gedecideerd, naar de achtertuin van de desbetreffende auteurs. Ik denk daarbij aan ‘doorwrochte verhandelingen’ aangaande de tierelier-industrie, in het bijzonder epistels die het wel en wee van bijvoorbeeld The Fat Boys behelzen, maar evenzo veel met literatuur vandoen hebben, als het lidmaatschap van een kleuter bij het Algemeen Ouderen Verbond.

Het is over! Het is gedaan met gedichten die bestaan uit één hele regel. Of één regel, uitgestreken in vier of vijf zinnen, over de hele pagina je beloerend, als ware het alsof ‘het gedicht’ denkt tijdens lezing door de geïnteresseerde lezer: ‘Nou, bedenk jij er dan nog een paar regels bij.’ Als wij gaan dichten, als wij het recept ‘poëzie’ op het offerblok der retoriek plaatsen, dan moet men genieten en herlezen! PASSIONATO wil poëzie waar de verhouding tussen ritme en metrum aanvaardbaar en weldoordacht wordt geserveerd. Waar sprake is van: klassieke maatval en heffingsvers. Waar eindrijm, binnenrijm, staand- en slependrijm hand-in-hand- gaan met glijdend rijm en dubbelrijm. De dactylus en amphibrachus hun zuster anapest met gepaste eerbied de ruimte tot ontwikkeling laten. De jambe moet weer uit de schrijfla; de trochee wordt afgestoft; de versvoet in ere hersteld, terwijl de alexandrijn weer victorie zal kraaien. Poëzie is een roeping, geen bezigheid om enige ledige uurtjes te vullen; ga dan ook in Godsnaam tekenen! Ja, ik zit te vitten, dat weet ik zelf ook wel, maar begraaf je zelf dan ook tien jaar in J.C. Bloem, Achterberg, Keats en Alexander Pope, en probeer daarna weer tot leven te geraken, wie weet?

En PASSIONATO en Proza?

Kan dat, tweemaal ‘en’ in een zin van vier woorden? De moderne tijd zegt van wel, maar het enige moderne aan deze tijd is het achteruithollend literaire besef van Jip   Janneke. Want zij hebben een Teleac-cursus pappen-en-nathouden op de pc gevolgd en het resultaat laat zich raden: gebakken peren op smeerolie. Wenst PASSIONATO wereldproblematiek in onderbroekenstijl? Zitten wij verlegen om tinnef-thema's voor bij het haardvuur? Wie o wie kan zich vinden in weltschmerz voor de incrowd, of vals pathos voor eerlijke HAVO-kneusjes? Kortom, altijd de beste ideeën, maar steevast verliezen.

Sinds ‘De Avonden’ ligt de literatuur al te lang uitgeteld op het canvas en is verworden tot literatureluur. PASSIONATO wil de zwaar aangeslagen schrijver bijstaan en gereed maken voor de volgende ronde. De overige dilettantische neuspeuteraars en amechtige cornflakes-knabbelaars mogen in een andere ring hun kunsten vertonen, met meestal de stemvork van de Amsterdamse grachtengordel weggewerkt in de linker bokshandschoen en een overdosis aan onder-de-gordel-slagen in petto hebbend voor een toch al niet kritisch publiek, maar PASSIONATO roept vanaf nu een halt toe aan als die op tochtige zolderkamers geconcipieerde oprispingen van quasi-literaire maagpatiënten.

We gaan weer schrijven, om gelezen te worden!

[p. 65]

PASSIONATO mag dan onder geen beding ten onder gaan aan een veelheid van kinderlijke paginavullers, die nooit meer teweeg brengen, dan een klakkeloos geknaag aan het appreciatievermogen van de literaire muis. Wij zullen de postmoderne brievenromans dumpen. Alle nooit beleefde zogenaamde reisverhalen verwijzen wij naar het riool. Wij keuren het junkenproza en zedenschetsen uit de zachte onderbuik van het modieuze milieu geen blik meer waardig. Het is uit met de pret. De lege pagina-maffia ziet haar werk maar te slijten bij de Afvalverwerking Rijnmond, zodat deze geurgigant hun ‘pennevruchten’ via de schoorsteen van het geweten, kan laten vervliegen tot alarmfase negen voor pseudo-literaire astmalijders en would be-etterletters. Het is nu voorgoed uit!

Schrijven was nimmer een excuus tot verhulling van eigen onkunde, nee zeker niet, is ook nooit de opzet geweest van schrijven. Alle registers van de vertelkunst behoren - ook nu en tot in den eeuwigheid - tot op maximale stand te worden opengetrokken. PASSIONATO zal proosten op de kalm, coherent geschreven roman van de vakman, die zijn fantasie aanwendde ter uwer verpozing, wiens verbeelding werd gevoed door de klappen die hij echt zelf had opgelopen, maar deze feilloos wist te projecteren op een door hem zelf in het leven geroepen romanpersonage, zonder goedkope melodramatiek. Voorlopig staat de Nederlandse literatuur als een verlepte begonia in de vensterbank van de belerende kaste, volkomen uitgebloeid, zelfs kunstmest en liefdevolle toediening van koel water is al niet meer nodig.

PASSIONATO zal de schrijver koesteren, die lak aan critici heeft. De schrijver die schrijven kan zal schrijven in PASSIONATO, want laat ons toch eerlijk zijn; de gemiddelde literaire recensent formuleert vele malen intelligenter dan de totale som aan manuscriptenvullis op het buro van de AKO-of Librisjury. Literair bezien verkeert Nederland in de tijd van de grote verslonzing, iedere ballade van de vuilnisbak komt in aanmerking voor één of andere literaire prijs. Rotzooi op A4-formaat is het, meer niet; gepriegel om geprezen te worden door medepriegelaars. Hij die zo nodig de literaire lieveling van het volk wenst uit te hangen, doe mij een plezier en loop de postbus van PASSIONATO voorbij! Voor prietpraat-proza is papier te duur, mijn tijd te kostbaar en bovenal: uw dagboek is daar het aangewezen toneel bij uitstek voor.

Couleur Locale

Iedere morgen bij het opstaan open ik m'n ogen - Godzijdank nog steeds! - en loop recht op een kast af, waarin zich mijn uiterst bescheiden bibliotheek schuil houdt tegen ranzige blikken van ongenode gasten. Het complete werk van Dostojevski, Dickens en Vestdijk staat daar genoeglijk, zij aan zij, met het oeuvre van Joseph Conrad, Nabokov en (natuurlijk, u had het kunnen weten) D.H. Lawrence, en iedere morgen weer weet ik het meteen. Een romancier word ik nooit, wat moet ik nu, een armzalig Kuifje voor een huis-aan-huis-blad en stukkiesproducent ter lering en vertier, nog toevoegen aan dergelijke schrijvers? Niets, echt helemaal niets! Moet ik schrijven voor de ramsj? Moet ik zo nodig een literaire held voor twee weken zijn? Maar ik kan wél leven met de zekerheid dat ik nimmer kan

[p. 66]

voldoen aan de literaire eisen, die ik mij zelf stel. Dan maar geen romancier.

Zonder stijl is geen proza en poëzie mogelijk. Een constatering, die als zin veel makkelijker uit de pen komt, dan als overweging op papier van zich doet spreken. Ik bind de ijzers onder en ga mij op glad ijs begeven, daar ben ik mij bewust van, maar het standpunt van PASSIONATO ten opzichte van STIJL en opvatting qua literatuur zál duidelijk moeten worden.

PASSIONATO en STIJL

Hij, of zij, die schrijft in Passionato zal voorzien moeten zijn van een volstrekt unieke kijk op datgene waarover hij schrijft, maar daarenbuiten ook nog eens moeten beschikken over stijl. Stijl wordt a priori verkregen door een weloverwogen dosering aan ‘weglating’ en/of ‘omdraaiing’. Stijl is de constructie waarmee de taal aan het onderwerp wordt gemetseld tot een architectonische diamant, waarvan de schittering door iedereen kan worden waargenomen; een zichtbaar en oogstrelend, maar evenzo wankel evenwicht, tussen: punten; klinkers; accenten; metaforen en understatements. (Ik vertelde u al, dat we op glad ijs schaatsen; zwaaien en zwieren is er dus niet bij, hier behoort men technisch perfect te schaatsen. Voor de krabbelaars onder ons; daar links staat een koek   zopie-tent, rust maar wat uit.)

Stijl moet immer de glans van gemak afstralen. Stijl is niet aan te leren, stijl is een van de literaire God gegeven kunst, die je zinnen laat schrijven, die bij de lezer niet in de strot blijven steken, maar tussen de oren blijven hangen.

PASSIONATO zal de stijl aan haar boezem koesteren. PASSIONATO zal aangeven dat ‘mooischrijverij’ evenzo ver van stijl verwijderd is als de Nobelprijs voor Hugo Claus.

Flutverhaaltjes en fluistergebrabbel voor de kleine kring van intimi is niets, wordt nooit wat en is vóór alles: GEEN LITERATUUR! PASSIONATO is er voor de literatuur, PASSIONATO zal nimmer een podium voor paginavullers mogen worden. In alles zal de stijl van PASSIONATO te herkennen zijn.

In the meantime

Het juni-nummer van Passionate ligt mijn schrijftafel. Mooi, echt waar, maar die cover!? Het is toch geen magazine voor het Rotterdams Filmfestival?

PASSIONATO en de maatschappij

Vanaf vandaag stopt PASSIONATO met het uitdelen van schimpscheuten richting 80 kilometer noordelijk en onthoudt zich van ieder commentaar ten aanzien van gebeurtenissen die aldaar plaatsvinden. Miskenning is erger dan ontkenning, maar zwijgen, vooral doodzwijgen, is bij uitstek voor een literair maandblad, dé aangewezen strategie. Stijl en zwijgen zijn namelijk heel nauw aan elkaar verwant.

Dit is de richting die PASSIONATO op moet; recht vooruit en schrijven. Méér is er namelijk niet!

Jacob Nederlof

[p. 67]

[p. 68]

[advertentie]