Passionate. Jaargang 2

[p. 21/J]

De Heremiet

Boven het uitgestrekte buiten van de Markies van H. tot Z. brak de hemel open. Er verscheen een witgele zon die over een rafelige wolkenrand aarzelend wat stralen naar beneden zond. Enkele van deze stralen passeerden de gele ruitjes van een merkwaardig huisje, ontweken rakelings een tafelblad en beëindigden hun tocht op het ongekamde hoofd van de bewoner, een in zijn vodden opgekrulde heremiet. Aanvankelijk leken de stralen geen effekt te sorteren, maar gaandeweg kwam er beweging in het behaarde hoopje en begon de heremiet te ontwaken.

In het verwarde brein van de heremiet zetten enkele radertjes zich voorzichtig in beweging; in een veel gebruikt deel ervan, de linkeronderkwab om precies te zijn, kwam het tot een reaktie. Pijlsnel werden diverse signalen afgegeven, uitgewisseld en omgezet. Het leidde ertoe dat de heremiet dorst voelde. Niet zo maar dorst, nee, een vreselijke nadorst. Gelukkig ontwaarde zijn gehoor het gekabbel van een beekje. Slaapdronken en geheel instinctmatig sleepte de heremiet zich naar buiten. Nog steeds slaapdronken, en volkomen onverwacht, kukelde de heremiet dit beekje in. Hij was op slag klaarwakker.

Van de nood een deugd makend, trok hij al zijn todden uit en begon zich flink te schrobben. Toen hij schoon was, zocht hij een plekje in de luwte waar de zon hem warmen kon. Daar veroorloofde hij zich de eerste zinnige gedachte van die dag: waar ben ik en wat doe ik hier? Het antwoord wilde hem niet te binnen schieten. In plaats daarvan dacht hij aan zijn leerjaren in het convent van Ischias de Apocrief, waar de novieten zich elke ochtend in het water van een ijskoude bergbeek baadden.

Dit eeuwenoude convent lag op het uiterste puntje van een klif en werd aan drie kanten omringd door de golven van de oceaan. Het verhaal ging dat de eminente Ischias op deze plaats jaren had doorgebracht zonder een mens te spreken. Wat niet betekent dat hij in die jaren geen goede gesprekken had. In de schriftelijke weerslag van zijn visioenen, vaste kost voor alle novieten van het klooster, zijn verwijzingen te vinden naar regelmatige visites van de plaatselijke watergodin. Deze bewoonde sinds mensenheugenis, en eigenlijk daarvoor al, het gele zandstrandje aan de voet van de rots. Zonder deze godin had de heilige Ischias zijn afzondering nooit overleefd en hadden zijn volgelingen logischerwijze nooit kennis kunnen maken met de diepe inzichten die hij daar opdeed.

[p. 22/k]

Het was geen makkelijke tijd. De heilige Apocrief wist alles van geloof, had, naar eigen zeggen, de Messias persoonlijk nog gekend, maar was nooit in staat geweest zelf in zijn levensonderhoud te voorzien. Hij was gewend her en der te preken om daarna met de bedelnap rond te gaan. Uit economisch oogpunt was het dan ook onverstandig geweest om domicilie te kiezen op een plek zonder enige bewoning. Eerst had hij nog geprobeerd wat manna uit de hemel af te smeken maar dat had, overvloedige regenval daargelaten, niets opgeleverd. Hierna had hij zijn afzondering tijdelijk verlaten met de bedoeling een weekje te preken in het dichtstbijzijnde vissersgehucht. Hij hoopte zodoende voldoende voedsel te verzamelen en daarna een week lang onbezorgd te kunnen mediteren. De eenkennige vissers hadden echter andere dingen aan hun hoofd en het enige dat Ischias ontving waren rotte vissekoppen die in groten getale door de jeugd naar hem toe werden gegooid.

Met de staart tussen de benen keerde de heilige terug naar zijn rots. Uiteindelijk daalde hij, in een wolk van kwalijke reuk, af naar het strandje om met zijn blote handen mosselen van de rotsen te gaan schrapen. De kwelling der honger deed onvermoede krachten in hem bovenkomen die hem in staat stelden de weekdieren open te bijten. Gulzig at hij de rauwe, slappe massa en het was dan ook geen wonder dat de verzwakte Apocrief ernstige krampen kreeg en misselijk ter aarde zeeg.

Vele uren lag de heilige voor dood op het strand. In zijn koortsdromen verscheen echter een vrouw welke hem opdroeg niet bij de pakken neer te zitten en hem allerlei voedzame recepten aan de hand deed. Toen hij eindelijk zijn ogen opende, spoelde er wonderbaarlijk genoeg net een koperen ketel aan. Meteen ging hij aan de slag en weldra slurpte hij van een smakelijk mosselsoepje. Dit was Ischias' eerste kennismaking met de wijze watergodin en vele ontmoetingen zouden er op volgen.

Na dit ongelukkig begin ging het de heilige de rest van zijn leven voor de wind. Bij zijn dood liet de eminente Apocrief een machtige en rijke kloosterorde na. Hij was echter nooit vergeten waar zijn ommekeer ten goede begonnen was. Op de plek waar hij jarenlang gemediteerd had, waar hij nog talloze gesprekken met de watergodin gevoerd had over uiteenlopende onderwerpen zoals de beste bereidingswijze voor krabmarinade of de vraag waar men het hof van eden diende te lokaliseren, liet hij een weldoortimmerd klooster bouwen. Dit convent kreeg een speciale afdeling voor asceten. Hier was het dat de heremiet zijn eerste lessen ontving.

Deze lessen waren sterk geënt op de ervaringen van de heilige Ischias. Zo moest de

[p. 23/K]

heremiet vele dagen vasten en daarna rauwe mosselen eten. Ook werd hij erop uitgestuurd om te preken in naburige vissersdorpen. In de loop der tijd waren in die onderwijl gekerstende dorpen nieuwe rituelen ontstaan. De komst van een groep novieten was voor de vissers reden subiet te stoppen met hun dagelijkse bezigheden, om de aanstaande asceten te kunnen bekogelen met daartoe opgespaard visafval.

Niet alleen aan fysiek lijden moest de heremiet zich onderwerpen, ook geestelijk werd van hem het uiterste gevergd. Hij bracht vele uren door onder de bakstenen bogen van de bibliotheek, waar in de grote leeszaal het daglicht nauwelijks doordrong omdat de boeken wegens plaatsgebrek zelfs tegen de ramen stonden opgestapeld. Het was daar zo duister dat hij, als hij aan het einde van de dag naar buiten ging om een luchtje te scheppen, verblind werd door het lichtblauwe avondschijnsel dat meestal nog even blijft hangen als de zon onder is gegaan.

In die zaal las hij de werken van allerhande heiligen zoals de verhalen van de heilige Hyronimus, wiens verzoekingen iedereen te boven gingen en die in de avonduren aanzetten tot niet nader te noemen fantasieën; of de uitspraken van de Griekse pilaarheilige Kolomnos, zo genoemd omdat hij tijdens de aardbeving van 607 een kerkje behoedde voor instorting door in persoon een omgevallen pilaar te vervangen en de rest van zijn leven zo te blijven staan [de plaatselijke gemeenschap had in eerste instantie geen geld om een nieuwe pilaar te bestellen en kon in tweede instantie de revenuen die de nieuwe toeristische attractie opbracht niet missen]; of de fascinerende levensbeschrijving van het vastenwonder Anorexia, een gewaardeerde kokkin aan het hof van Plutarchus VII, die na het aanschouwen van een relikwie, naar men zei het soepbeen van Christus, alleen nog maar bouillon wilde drinken en ernstig vermagerde.

Al met al deed de heremiet daar een boel wijsheid op. Hij bestudeerde de subtiele verschijningen van volte en leegte. Hij stopte zijn hoofd vol met allerlei kennis en leerde het lichaam leeg te maken. Hij leerde verlangen: het verlangen naar een druppel water tijdens een noen tussen geblakerde stenen en met slechts een vermemelde strohoed als bescherming tegen de zon. Hij leerde verlangen loochenen tijdens ontmoetingen met vissersdochters die zich elke ochtend kwamen reinigen op het strand en daar onbeschaamd hun sterke lichamen aan het daglicht bloot stelden. Men verklaarde hem zelfs de zin van het lijden, hoewel hijzelf slechts het lijden en het doorstaan van het lijden ervoer.

Hij studeerde cum laude af en menig student keek hem met jaloerse ogen aan. Terwijl

[p. 24/I]

andere studenten de wijde wereld in werden gestuurd om te rijpen in afgelegen dependances, kreeg de heremiet meteen een plaats aangeboden in de orde zelf. In de bibliotheek werd het zijn taak de boeken stofvrij te houden. Een jaar lang ontdeed hij de negenhonderd meter kookboeken nauwgezet van stof en dode insecten. Daarna promoveerde hij naar Woordenboeken en Andere Naslagwerken, en drie jaar later werd hij aangesteld als assistent-boekontstoffer van de afdeling Eerste Drukken, Hagiografieën en Apocriefia, nog slechts een stap verwijderd van het hoogste nivo voor een ontstoffer: de handgeschreven en in zwaar goudleer gebonden manuscripten van St. Ischias de Apocriefe zelf.

Wie weet waren deze onzinnige jaren een soort van duurproef, een geheim inwijdingsritueel van de orde om te kijken of hij werkelijk aan hun eisen voldeed. Misschien ook niet. In ieder geval werkte het goed. Tijdens het stoffen vond de heremiet tijd om na te denken. En hij bedacht uiteindelijk dat hij in het convent niet thuishoorde; hij had de drang tot eenzaamheid op een andere manier dan de volgelingen van de Apocrief, in die zin dat hij de eenzaamheid niet hoefde te delen. Het was een vorm van egoïsme; hij wilde zichzelf slechts delen met zichzelf. De jaloezie van zijn medestudenten was achteraf beschouwd onzinnig geweest. Toen ze terugkeerden naar het convent, na lange jaren van zelfstudie, merkten ze dat de heremiet er niet meer was, dat hij nimmer een volgeling van de heilige Ischias zou worden.

De heremiet trad uit zijn orde en wellicht had hij dat niet gedaan als hij geweten had in welk een wanorde hij terecht zou komen. De enige wetmatigheid buiten het klooster was dat de wereld draaide en dat zij dat het ene deel van de dag in het schijnsel van de zon deed en het andere deel in het schijnsel van de maan. Het was geen gemakkelijke tijd voor een wereldvreemde en mislukte noviet. Honger, spot en slaag waren niet zijn ergste vijanden. Pijn had hij ook leren verdragen. Al deze ontberingen waren hem in zekere zin bekend. Nieuw voor hem was echter de ontdekking dat hij geen doel meer had. Tot dan toe was dat geweest: dichter bij de eminente Ischias te komen. Nu de heremiet het huis van de heilige verlaten had, bemerkte hij tot zijn schrik dat de heilige hem eveneens verlaten had. En de leegte van zijn geest werd gevuld met schaamte, omdat hij zag hoe aanmatigend hij was geweest door te denken dat hij alleen met zichzelf tevreden zou kunnen zijn.

Het was dan ook geen wonder dat de heremiet vergetelheid zocht in de drank. De jaren gingen voorbij zonder dat de heremiet het merkte. In Engeland werd de stoommachine uit-

[p. 25/L]

gevonden, in Frankrijk de revolutie, ballonvaren verving paardrijden als meest gewilde attractie bij de hoogste klasse. Hein Sandwich merkte hoe lekker het was om een boterham met kaas dubbel te vouwen en er een blaadje sla tussen te doen, vertelde iedereen enthousiast van zijn vinding en werd in de adelstand verheven. In de donkere binnenlanden van Afrika stiet men op zwarte mannetjes van drie turven hoog en vanuit de wellicht nog donkerder binnenlanden van het Zuidamerikaanse continent begon de aardappel haar zegetocht over de aardbol. De wereld veranderde en de heremiet had er geen weet van; zijn universum bestond onveranderlijk uit een aaneenrijging van drinkgelagen, zotte spelletjes en onverkwikkelijke hoofdpijnen.

Het had niemand iets uitgemaakt als de heremiet zijn verdere leven op deze wijze ingevuld had. Er waren natuurlijk goedbedoelende dames van de liefdadigheid geweest, die vanuit een diepgewortelde levensovertuiging de sloppen indoken om daar schone sokken en versgebreide borstrokken uit te delen - onderwijl vrolijk stichtelijke liederen zingend. En het valt niet te ontkennen dat deze dames de heremiet voor een vroegtijdig overlijden als gevolg van kinkhoest hebben behoed. Maar het valt aan bijzondere atmosferische omstandigheden toe te schrijven dat hij zijn onledig leven als drankzuchtige opgaf.

Een en ander vond plaats tijdens de eerste droge zomer na de eeuwwisseling. De heremiet woonde in die tijd in een beroete industriestad en had de droogte aangegrepen om nog meer te drinken dan gewoonlijk. De uitzonderlijk warme zomer had de mensen iets uitbundigs gegeven; avond aan avond werd er op de terrassen gedronken en gepraat. Feestvarkens liepen van uitspanning naar uitspanning en ongemerkt mengde hoog en laag zich door elkaar.

Zo kon het gebeuren dat de heremiet in gesprek raakte met een jonge en veelbelovende landschapsarchitect. Eerst ging het gesprek nog over koetjes en kalfjes, maar al gauw ging het over andere levende have die volgens de laatste mode een landschapstuin diende te stofferen. Omdat de heremiet jaren de vergetelheid gezocht en gevonden had, waren de laatste ontwikkelingen op het gebied van de tuinarchitectuur hem volledig ontgaan. De architect vertelde hem dat in het Verenigd Koninkrijk de gewoonte was ontstaan om alle parken te veranderen in lusthoven naar het voorbeeld van het beroemde hof aan de oever van de Pison. In deze tuinen verlangde de mode het bestaan van pastorale weiden bevolkt door kuddes schapen, lama's of gnoes, van grootse vergezichten herinnerend aan het Toscaanse landschap, en van een folly bewoond door een wijze asceet die de wandelganger tot naden-

[p. 26-27]

[p. 28/m]

ken stemde, de moderne mens confronteerde met de goede eenvoud van het leven in de volheid van de natuur. De heremiet begon daarop te vertellen over de wijsheden die St. Ischias verkondigde omtrent de natuur en over zijn eigen ervaringen met eenvoudig voedsel zoals rauwe vissekoppen en geschrapte mosselen. Kortom, de heren bleken op de meest vreemde terreinen raakvlakken te bezitten en hun conversatie zette zich tot in de vroege ochtend voort.

De middag na dit gesprek sliep de heremiet zijn roes uit in een van de vele goten die de sloppenwijk van de industriestad rijk was. Hij ontwaakte pas toen iemand hem in zijn zij porde. Hij opende zijn rechteroog en de eerste waarneming die hij deed, was die van een majestueus voorbijdrijvende drol. Niet geheel overtuigd van het nut deze wereld in aanschouw te nemen, sloot hij zijn oog. Iets bleef echter onbarmhartig in zijn zij porren dus besloot hij nu een poging te wagen zijn linkeroog te openen om te bekijken wie of wat er aan het porren was. Het rare was dat zijn linkeroog slechts duisternis onthulde, terwijl zijn rechteroog daarnet nog in het volle daglicht een niet gering uitwerpsel had kunnen onderscheiden. Het mysterie werd opgelost toen iemand met een handige beweging van zijn wandelstok de half over het hoofd van de heremiet gedrapeerde lompen opzijduwde. Het zich rijkelijk over de heremiet uitstortende daglicht verblindde hem. In deze zee van licht verscheen een schaduw die, met het stemgeluid van zijn drinkebroer van de vorige nacht, tot hem de volgende, verlossende woorden sprak: komt u mee, u bent nodig.

Zo gezegd zo gedaan. Ook al omdat de architect zijn koets meegenomen had. Met de raampjes open reden ze de grauwe voorsteden uit richting het platteland. De twee spraken weinig woorden tot elkander. De architect begon de vermetele poging zijn kater te ontkomen door vroeg op te staan te berouwen, de heremiet ontdekte net dat hij een kater had. Gelukkig had de koetsier een fles champagne in het compartiment neergezet en beide inzittenden schouwden het voorbijtrekkende landschap onder het genot van deze aangename fles. Aan het einde van de rit, toen de koets door een kunstig versierd en met zandstenen kolommen geschraagd toegangshek draaide, waren de twee dan ook redelijk hersteld.

Ze bevonden zich op een uitgestrekt landgoed. Aan het einde van de oprijlaan verscheen een strak gesneden, volmaakt symmetrisch landhuis, waarvan de muren wit geschilderd waren en opgevrolijkt werden met her en der aangebrachte, hardstenen ornamenten. Terzijde van alle ramen hingen groene luiken. Het huis stond iets verhoogd op een aarden voet en rondom strekte zich een groot park uit. Overal stonden de borders in bloei; water

[p. 29/M]

kabbelde door beekjes, spoot uit fonteinen of rommelde in een waterval. De heremiet zag een menagerie met schapen, koeien en een lama; hij verbaasde zich over de gracieuze ijzeren spijlen in de vensters van de oranjerie en vergenoegde zich in de verrassende doorkijkjes die het parklandschap bood.

De koets hield stil bij een heuvel. Op een plateau halverwege was een merkwaardig bouwseltje neergezet. Ze stapten uit en liepen er naar toe. Het deed de heremiet denken aan een gotisch kapelletje, alleen de gebruikte materialen vielen niet te vergelijken met wat hij ooit eerder gezien had. Het huisje stond op een cementen voet die was ingelegd met tropische schelpen, de deur en raamposten waren gemaakt van geelwitte stalactieten, de muren van ruwhouten vakwerk en het dak was bedekt met zeegroen geoxydeerde koperen platen. Binnen was de cementen vloer ingelegd met allerhande kleurige scherven en in een hoek stond een sierlijk kalkstenen doopvont waarin goudvissen zwommen. De door geel-glazen ramen schijnende zon besprenkelde het interieur met betoverend licht.

Verbaasd keek de heremiet de architect aan. Glimlachend gaf de bouwmeester een verklaring. Hij vertelde dat dit nu een folly was. Het was iets nieuws; het was nutteloos en toch leuk. Toen hij de heremiet gezien had, wist hij opeens dat hij het voor hem gebouwd had. Als de heremiet wilde, kon dit zijn nieuwe onderkomen worden. Het enige wat hij hoefde te doen was er in zitten en af en toe wazig voor zich uitkijken of een dik boek lezen. Verder moest hij zo nu en dan een wandeling door het park maken en de goudvissen te eten geven. En o ja, hij mocht niets aan zijn uiterlijk veranderen. Kost en inwoning waren gratis. Als hij toestemde, kon hij er meteen in, de architect had alles al geregeld met de markies.

De heremiet krabde zich eens achter de oren, krabde zich daarna onder zijn oksels, vond een beestje dat ondanks zijn geringe afmeting een geweldige jeuk veroorzaakte, kneep dit beestje tussen duim en wijsvinger plat, keek lange tijd naar het zwarte vlekje dat op zijn duim zat, vroeg zich af wat een insectenleven eigenlijk te betekenen had, keek uiteindelijk naar de architect, keek weer terug naar zijn duim, vergat waarom zijn duim hem interesseerde, en zeija. Daarop omhelsde de architect hem broederlijk en ging hij de heremiet voor naar de uitgestrekte wijnkelders van het landhuis. Daar dronken ze tot de nacht en de vermoeidheid hen verschalkte.

En zo kwam het dat de heremiet de volgende ochtend niet in staat was zich te herinneren waar hij was en wat hij daar deed. In de loop van de ochtend zou hij er achter komen en bemerken dat zijn leven een beslissende wending genomen had. Hij zou de drank afzwe-

[p. 30/n]

ren, elke ochtend rekoefeningen doen en proberen zo vaak als het kon te zwemmen in de beek. Gezond en wel zou hij nog vele jaren tevreden op het landgoed doorbrengen.

g.c. wille