Passionate. Jaargang 2

[p. 8]

De afwijzing

4. (Eerste Deel)

In hoog tempo draait Michel de trappers rond. De ketting maakt een schurend geluid en wekt de indruk ieder moment zijn activiteit te kunnen staken. De stralende najaarszon onderneemt een geslaagde poging de herfst voor onbepaalde tijd naar de achtergrond te verbannen. Door de inspanning is Michels gezicht rood geworden. Zweetdruppels vormen zich op zijn voorhoofd en belegeren zijn grijsblauwe ogen. Een straaltje lauw vocht glijdt over zijn wang en nestelt zich kietelend in zijn mondhoek. Met een veeg van zijn mouw verwijdert hij het, terwijl hij met één hand het gammele rijwiel nonchalant door de bocht stuurt. De rivier geeft de wind vrij spel, Michel kromt de rug en drukt krachtig op de pedalen. Zijn magere gestalte versterkt de indruk dat hier een ervaren wielrenner langs de oever snelt. Op de imposante verbinding naar het zuidelijk stadsdeel vinden dinky toys kruipend hun weg. Op het water passeren rijnaken elkaar. Schuimkoppen spatten uiteen voor de knikkende boegen, worden enkele meters door de wind meegevoerd, om vervolgens weer door de watermassa te worden opgenomen. De lus in de loop van de rivier geeft haar een machtig aanzien. Op een stormachtige dag zou Michel hier kustvaarders op de Westerschelde kunnen zien. Misschien wel met zijn vader.

Nog altijd weet Michel niet hoe het gekomen was. Op een zondag waren zijn vader en hij met de auto naar de boulevard in Vlissingen gereden. Een zeer uitzonderlijke gebeurtenis, ook al hingen zijn ouders niet de meest extreme variant van het protestantisme aan. Michel werd overal voor ingeënt, ook voor polio toen deze gevreesde ziekte weer eens de kop opstak. Tijdens de beruchte epidemie in de jaren '70 waren verscheidene leeftijdsgenoten in Klein-Luiden met het virus besmet geraakt. Voor zijn ouders was de medische wetenschap een geschenk van God en voor zijn vader druiste het bewust niet gebruik maken van bestaande middelen bovendien tegen het gezonde verstand in. Als je bang bent dat het binnenkort gaat regenen zorg je ook dat je de oogst binnenhaalt. Er was geen boer in de omtrek die zijn rijpe tarwe bij donker weer op het land liet staan in het vertrouwen dat God de hemel gesloten zou houden. Onverantwoord, was zijn oordeel, zeker nadat Kees de Nooijer op de boerderij zijn verhaal had gedaan. Kees de Nooijer was vier jaar ouder dan Michel, zoon van een ouderling in de gereformeerde

[p. 9]

gemeente. Op een woensdagmiddag kwam Michel op zijn groene kinderfiets uit de basisschool, die op een paar kilometer afstand in het centrum van het dorp lag. Onder de boog met de tekst ‘De Palmboom’ was Kees in een rolstoel met Michels vader in gesprek. Vaak maakte hij in zijn gemotoriseerde rolstoel kleine tochten in de omgeving, op de vlucht voor de verstikkende sfeer in het gelovige gezin. In de schaduw van de prachtige treurwilgen leunde zijn vader met beide handen op een hooivork, Kees maakte gebaren met zijn misvormde arm. Michels moeder had zoveel medelijden gekregen dat ze Kees uitgenodigd had voor het middageten. Daar verwende ze de jongen met ontbijtspek, warme chocolademelk, pudding met bessesap en babbelaars bij de koffie. Michel liet deze buitenkans niet aan zijn neus voorbij gaan en deed zich evenals Kees te goed aan lekkernijen die slechts bij speciale gelegenheden in ‘De Palmboom’ op tafel verschenen. Zelfs zijn vader die gewend was om haastig te lunchen en snel weer naar het land te gaan, nam de tijd voor een extra kop koffie. Uren nadat Kees in zijn rolstoel de weg was afgereden stond zijn moeder in de keuken nog te mopperen. Een schande was het. Wie een kind zoiets aandeed kon het onmogelijk liefhebben. Michel had bewondering voor haar gevoeld, want nooit eerder had hij haar op een door de godsdienst verdedigd idee horen afgeven.

Zo schafte de familie Vurens ook een televisie aan, in tegenstelling tot vele andere gezinnen in Klein-Luiden. Die hadden van de kansel te verstaan gekregen dat met deze neonbuis het oog van de duivel werd binnengehaald. Michel was amper geboren toen een zwart-wit toestel op de dressoir in de woonkamer kwam te staan. Zijn zussen vermaakten zich met Swiebertje, zijn ouders keken dagelijks naar het journaal en haalden hun schouders op over het tumult dat in Klein-Luiden ontstond over het nieuwe produkt. Het ligt eraan waarnaar je kijkt, was de teneur op ‘De Palmboom’, en 's zondags bleef het beeld zwart. De zondagsrust was ook voor het gezin Vurens heilig. Toch werd er voor de kerkgang een uitzondering gemaakt. Voor een bezoek aan de gereformeerde kerk in Middelburg werd iedere zondag twee keer een tocht met de auto naar de Zeeuwse hoofdstad gemaakt. 's Zomers werd er wel eens gefietst, maar dan toch alleen bij mooi weer. Voor het bezoeken van een kerkdienst, waarin tenslotte Gods woord werd verkondigd, was het rijden in een auto geoorloofd. Mits de wagen de kortste weg van de stee naar het oude gebouw in de monumentenstad aflegde. Daarom weet Michel nog altijd niet hoe het gekomen was dat hij met zijn vader op die middag met de Ford Taunus op de boulevard was beland. Het was in de winter geweest. Een zware storm teisterde

[p. 10]

de Zeeuwse eilanden. Eén van de treurwilgen had de oprijlaan geblokkeerd toen ze 's morgens uit de kerk kwamen. De gierende zuidwester had de oude reus geveld. Zijn grillige wortels deden Michel denken aan de tentakels van een inktvis. Zijn vader had de Ford voor de stam laten staan en gebromd dat dat morgenochtend de eerste klus zou zijn. Zijn zussen, waarvan zelfs de jongste al negen jaar ouder dan Michel was, waren 's middags naar hun vrienden gegaan. Cobie en Petra waren toen al getrouwd. Of zijn vader hem spontaan aangeboden had het ritje naar de boulevard te maken, of dat Michel er om had gezeurd, kon hij zich niet herinneren. Misschien kwam het wel omdat hij zo afgetekend de jongste was, de enige jongen nog wel. De opvoeding van de vier dochters had er voor gezorgd dat de teugels regelmatig gevierd werden. Michel kreeg onherroepelijk meer vrijheid dan het kwartet voor hem ooit bij elkaar had gehad. Hetgeen zijn zussen hem later vaak verweten, alsof hij er iets aan kon doen dat hij een decennium later was geboren. Toch is het bij die ene zondagse rit gebleven, alle mooie verhalen van zijn zussen ten spijt.

Tussen de bebouwing op de Dishoekse Straatweg vielen rukwinden de oude Ford gevaarlijk in de flank aan. Michels vader hield zijn behaarde handen stevig om het stuur geklemd, de snelheid van de wagen beperkend tot die van de gemiddelde zondagsrijder. Aangekomen bij de oprit van de boulevard, die met een lange, trage bocht naar de onstuimige zee leidde, spatten druppels zeewater op de voorruit. Het gehuil van de wind overstemde het geluid van de automotor. Het strandje aan de voet van de betonnen waterkering was nagenoeg door de hongerige zee verzwolgen. Slechts wanneer ze zich even terugtrok om kracht voor een nieuwe aanval te verzamelen, werd het beige zand zichtbaar. Schuim kleefde aan de grijze dam die het zwaar te verduren had. Zwijgend sloegen ze door het portierraam het natuurgeweld gade. Onzichtbaar was het teken dat hen naar buiten leidden. Zijn vaders dunne haar waaide alle kanten op. Michel deed zijn capuchon op, om zich tegen het opspattende water te beschermen. Met zijn tong proefde hij het zout op zijn lippen. Zijn vader had zijn hand op zijn schouder gelegd en duwde hem naar de reling, waaraan Michel zich met beide handen vastgreep. Met zijn vader achter zich keken ze uit op een woeste Westerschelde. De vliegende storm had menig schip op weg naar Antwerpen overvallen. Een kustvaarder die door de Deurloo het binnenwater opvoer was zichtbaar in problemen. De tot orkaankracht oplopende wind dreigde het Engelse schip op de kust te drijven. Zijn vader maakte hem hierop attent door naar de boot in moeilijkheden te wijzen. Maar Michel had dit reeds begre-

[p. 11]

pen, want wanneer hij hier 's zomers zwom kwamen de kustvaarders op veel grotere afstand voorbij. Nu kon hij duidelijk de letters op de containers onderscheiden. In de stuurhut zag hij mensen koortsachtig heen en weer lopen. Reusachtige golven beukten de ‘Elisabeth’; als een veertje werd ze door de aanstormende muur van water opgetild, om vervolgens voorover in het dal te worden gestort. De strijd tussen natuur en menselijk vernuft boeiden hen totdat het pleit in het voordeel van de kustvaarder werd beslecht. Even plotseling als ze de Ford hadden verlaten, keerden ze terug naar de auto. Langzaam reden ze de boulevard af. Michel verbaasde zich over de drukte, overal wandelden mensen of leunden gefascineerd door het uitzicht tegen de balustrade. Dat hier op zondag zoveel mensen zouden zijn had hij nooit kunnen vermoeden. Reikhalzend keek hij uit naar het standbeeld van Michiel de Ruijter, de onverschrokken held in de verhalen van meester De Loof. Die nacht had hij gedroomd dat hij in de kerktoren van Klein-Luiden was geklommen om de schepen die de Westerschelde opvoeren beter te kunnen zien. Toen hij deftig geklede mannen en vrouwen met hoeden en handtasjes het kerkgebouw beneden hem zag betreden, was hij met een schok tot de ontdekking gekomen dat het zondag was. Ook zijn ouders, zussen en twee zwagers volgden de lange stoet inwoners. Plotseling was het heel hard gaan stormen. Michel had zich trachten vast te grijpen maar de wind was zo hard dat hij van het dak was gewaaid. Geschrokken had hij rechtop in bed gezeten, zich moeizaam oriënterend. Hij had het gordijn een stukje opengeschoven en in het zwakke schijnsel van de maan het spel dat de wind met de treurwilgen speelde, gadegeslagen.

Een stroom studenten verlaat de tram wanneer Michel het universiteitsterrein oprijdt. Hij zet zijn fiets in de volle stalling en loopt naar de zaal waar hij het college politieke economie zal volgen. Nog net op tijd betreedt hij de collegezaal, die met haar enorme ramen de indruk van een aquarium wekt, en schiet één van de achterste banken in. Het hagelwitte papier dat geduldig voor hem ligt wacht op de vertrouwde hanepoten die de woordenstroom gewoonlijk tot kernbegrippen reduceert. Maar het betoog van de docent kan Michel slechts matig boeien. Zijn blik dwaalt af en blijft rusten op een ijverig schrijvende studente. Ze hangt als het ware, haar hoofd schuin vooruit, de arm als ondersteuningspunt naast haar collegeblok. Het lichtgroene jurkje geeft ruimte aan haar sierlijke vormen, de ontblote schouders en armen lokken zijn ogen naar de gebruinde huid. Een spitse kin kruipt achter het halflange haar te voorschijn. Met een nonchalante beweging duwt ze een

[p. 12]

donkerblonde lok achter haar oor.

Ze lijkt op Pauline, hetzelfde haar, dezelfde fijne bouw. Ze is alleen knapper dan Pauline. De dochter van de kunstenaar uit Middelburg had een dichter in Michel gezien. Hij vertoonde inderdaad veel gelijkenis met de man waarvan een foto op de deur van haar slaapkamer hing. Maar naast die uiterlijke overeenkomst had Michel niet veel meer in huis waarmee hij haar geïdealiseerde beeld kon invullen. Toch werd ze verliefd op hem. Met haar zeventien jaren was zij zijn eerste vriendin en vele uren na schooltijd werden in parken, cafetaria's en op stille landweggetjes doorgebracht. Michel hield thuis zijn mond over zijn ervaringen in de nieuwe wereld, beseffend dat ze geen enthousiast onthaal stonden te wachten. Voor hem was Pauline eigenlijk nooit meer dan een experiment geweest, hij had haar te lelijk gevonden om trots met haar door de Middelburgse straten te kunnen fietsen. Zonder nadenken zou hij al die keren dat hij Pauline onbeholpen zijn gebrek aan sexuele educatie had getoond, geruild hebben voor één lange middag met Joke of Karin. Zij waren mooi, als je het met hen zou kunnen doen, dan zou dat een verovering zijn waarop je de rest van je leven zou kunnen bogen. De sexualiteit verwarde hem, de banale lichamelijkheid botste met de platonische dromen die hij zo diep koesterde. Bovendien slaagde hij er nauwelijks in van het fysieke spel te kunnen genieten. Hij voelde zich schuldig, zegde afspraken met Pauline af en werd verliefd op de onbereikbare Karin. Pauline legde zijn innerlijke strijd als desinteresse uit en toen zij in de vijfde klas van het Atheneum naar Goes verhuisde, was de affaire al lang doodgebloed.

Wanneer de professor de pauze aankondigt komt ze langzaam tot leven. Haar pas is voorzichtig, het is alsof ze telkens opnieuw afweegt of ze het ene been voor het andere zal plaatsen. De jurk staat strak om haar slanke taille en valt tot op haar knieën. Ranke enkels groeien uit haar linnen schoenen. Een donkere panty versterkt het contrast met de helle kleuren. Wanneer ze naar de uitgang loopt, kijkt ze langs Michel naar de deur. Haar gezicht toont fijne trekken en oogt kwetsbaar, alsof er gevaar dreigt en ze dringend hulp nodig heeft. Een vriendin snelt op haar toe, ze draait zich om en groet. Licht gekleurde lippen omringen de hagelwitte tanden. Ze lacht en spreekt met gebaren, een goudkleurige armband danst wild om haar pols. Vrolijk huppelt ze uit het oog, op weg naar de koffieautomaat.

Giel van Strien