Pan. Oostvlaams Bulletin voor Letteren en Kunst. Jaargang 10

[p. 28]

De Melkmelodie
Min of meer een opera
Niet in bedrijven
door Jan Vercammen

DRAMATIS PERSONAE

(die niet alle moeten kunnen zingen)

De speelman } die de titel verdelen.

De boer } die de titel verdelen.

De vrouw van de speelman, die de opera mogelijk maakt.

De rechter, die toevallig ook recht spreekt.

De advokaat, die hem dat wil beletten.

De griffier, die geen muziek nodig heeft om te slapen.

Er zijn er nog wel te vinden.

En vanzelfsprekend een koor, dat echter niet spreekt, maar zingt.

Elfendertigste tafereel

Een atonale gongslag. Duisternis, als sprong het licht door kortsluiting uit. Licht. Een gereduceerde, zeer gereduceerde gerechtszaal. Het gerecht heeft niet veel rekwisieten nodig. Achter de groene tafel (mag ook een andere kleur hebben, echter geen politieke, want de auteur wil niet worden vervolgd voor belediging van de magistratuur) de rechter en de griffier (heeft ethymologisch niets te zien met griffoen). De boer op een bankje, de speelman ook, en de advokaat tussen beiden. Uit eerbied voor Vrouw Justitia wordt in dit tafereel niet gezongen, on ne fait pas de chantage. Het orkest mag wel even naar het buffet en voor het publiek is het een verademing.

[p. *7]

[p. 29]

De Rechter:

Mijne heren, dit is een opera en ik zal niet dulden...

(Tot de griffier):

Wat mag ik niet dulden in een opera?

De Griffier

(ad rem):

Het is een moderne opera, edelachtbare.

Verder zit die griffier maar te slapen en wakker te worden. Zulks mag echter de loop (of de gang) van het gerecht niet hinderen. Schrijft hij dan niet? Wel, we moeten, ook in een opera, de mensen nemen zoals ze zijn. En die griffier is nu zó, dat schrijven, reeds na een paar woorden, een onoverwinnelijke slaaplust teweegbrengt. Hij is dus op zijn eigen manier een lustig man.

De Rechter:

Het Hof verklaart te spelen in een moderne opera, atonaal, dat is evident. Ik verklaar dit bedrijf van genoemde opera begonnen en de verklaring van de auteur, als zou dit een opera zonder bedrijven zijn, onontvankelijk. (Met een psychologische omdraai): Wat is er aan de hand?

De Advokaat:

Edelachtbare, in de Carmen van Bizet...

De Rechter:

Ik verkies de Faust van Gounod, dat is evident.

De Advokaat:

Tot uw dienst, edelachtbare. In de Faust van Bizet dus zegeviert de gerechtigheid...

De Rechter:

(zingt zonder begeleiding op een aria van Bizet:

Adieu, demeure chaste et pure...

(Meer niet, omwille van de auteursrechten. Hij onderbreekt trouwens zichzelf in hoogsteigen persoon met zijn hamer.)

Stilte!

De Advokaat:

Dat zal ook van deze opera in de geschiedenis der mensheid worden geboekstaafd. Daar zit een kunstenaar, een nutteloos individu. Eist de kunst zelf als haar schoonste sieraad niet op: haar nutteloosheid? Ik verzoek het Hof acte te nemen van deze, hare verklaring. En hier zit een der steunpilaren van 's lands welvaart: de boer.

De Rechter:

De ploeg hij boerde voort, zei Wereming Buneüs. Dat is evident.

De Advokaat:

Zeer juist, edelachtbare, ik ben zo vrij, dat te onderstrepen. Deze kunstenaar is speelman, bespeelt als zodanig de fluit...

(Let op, als de componist een ander blaasinstrument heeft verkozen sinds het eerste tafereel.)

De Rechter:

Ik verkies de viool, dat is evident.

De Advokaat:

U hebt volkomen gelijk edelachtbare. Ik ben zo vrij, dat te onderstrepen. Leven de snaren. Deze speelman eist voor zijn

[p. 30]

adem, let wel: voor zijn adem, hem volkomen kosteloos toebedeeld, een woekerprijs van de boer, een woekerprijs, die 's lands eer in het buitenland op onherstelbare wijze zal schaden.

De Rechter:

Namelijk?

De Advokaat:

Hij eist, schrik niet, edelachtbare, een liter melk per uur adem.

De Speelman:

Het weze mij toegelaten uw aandacht te vestigen op een valse verklaring van deze advokaat...

De Rechter:

Een advokaat is niet strafbaar voor valse verklaringen.

De Speelman:

Niet één liter per uur, maar twee liter per twee uren. En niet voor adem, wel voor resonantie.

De Rechter:

Het verschil is evident. Het Hof neemt er akte van.

De Advokaat:

Einstein...

De Rechter:

U bedoelt het vierdimensionale tijd-ruimte-kompleks, dat is evident.

De Advokaat:

Dat is het, edelachtbare, een kompleks.

De Rechter:

Twee liter dus per twee uren als eenheden van vergoeding en duur. Evident, volkomen evident. Hoeveel keren?

De Speelman:

Tweeëntwintig keren in totaal.

De Rechter:

Dat maakt, griffier?

De Griffier:

(schiet wakker)

Dat is volkomen evident.

De Rechter:

Tweeëntwintig maal twee.

De Griffier:

Een ogenblik.

(Hij rekent op zijn papier.)

Vierenveertig, edelachtbare, negenproef op de som.

De Rechter:

(Klopt en staat op).

Het Hof verzoekt de gedaagde, zijn schuld van achtenveertig liter melodie, ik bedoel achtenveertig liter melk, debet voor tweeëntwintig keren... heu... heu... ik bedoel: te voldoen.

(En hij gaat zitten.)

De Advokaat:

Sta me toe...

[p. 31]

De Rechter:

Zeker, zeker, graag staat het Hof u toe, te zwijgen, dat is evident. Verder maakt het Hof er u attent op, dat het publiek zich op de duur gaat afvragen, wat uw kliënt hier komt doen, als hij toch nooit wat zegt.

(Tot de boer):

Sta op en spreek.

De Boer:

Om te voorkomen, dat het publiek om muziek moet beginnen roepen, erken ik mijn schuld en ik ben ook bereid die te voldoen. Maar dat zal mij, helaas, onmogelijk wezen.

De Advokaat:

Ik verzoek akte te nemen...

De Rechter:

Zonder akte vraagt het Hof waarom?

De Boer:

Om de zeer eenvoudige reden, dat vannacht al mijn emmers werden gestolen, zodat de koeien onmogelijk kunnen worden gemolken.

De Rechter:

Het Hof verklaart zich bereid, het melken in kannen en kruiken toe te staan. Dat is evident in kannen en kruiken.

De Boer:

De dief heeft ook alle kannen en kruiken meegenomen, vermoedelijk om alles in kannen en kruiken te doen.

De Rechter:

Het Hof verklaart zich bereid, het melken in om het even welke recipiënt toe te staan, op voorwaarde, dat er een dichte bodem in zit, dat is evident.

De Boer:

Helaas, de dief heeft ook die uitkomst de bodem ingeslagen.

De Rechter:

Dan blijft alleen maar over dat de betrokken koe, door de speelman aan te duiden, zelf voor het vervoer van de vergoeding zorgt. Dat is evident, zulks voor de duur van twee maanden verblijf bij de speelman, om de reis enigszins de moeite waard te maken. Het voedsel te leveren door de boer, dat is evident.

De Boer:

Maar dat is een afschuwelijke ongerechtigheid.

(Hij valt erbij neer.)

De Rechter:

Griffier

(deze schiet wakker),

neem akte van deze belediging.

De Griffier:

Graag. Akte van belediging.

(Hij schrijft en slaapt van vermoeidheid weer in.)

[p. 32]

De Advokaat:

De beste koe van mijn kliënt geeft, juridisch gezien, wel tien liter melk per dag. Reken maar uit, edelachtbare, hoeveel schuld de speelman na verlopen termijn zal hebben tegenover mijn kliënt.

De Rechter:

Mijn griffier

(die natuurlijk wakker schiet, nota van de auteur, behoort niet tot de gesproken tekst)

heeft dat reeds uitgerekend in zijn slaap. Derhalve beslist het Hof in subsidiaire orde, dat, ééns de schuld betaald, de speelman tien uren melodie per dag verschuldigd is aan de boer. Mijn griffier wordt als deskundige aangesteld om ter plaatse de uitvoering van het vonnis na te gaan.

De Boer:

(Staat op en zegt in verrukking, alsof hij plots de hemel open ziet, of wat anders dat verrukkelijk is):

Tien uren melodie per dag... tien uren... tien uren...

De Rechter:

Kom jongens, we mogen niet overdrijven, het is tijd voor de muziek. Ik stel er dan ook prijs op, te verklaren, dat het Hof zich terugtrekt, kijk maar.

Rechter en griffier exeunt, als waren ze Vrouwe Justitia zelf in travesti. De boer houdt daarom nog niet op verrukt te zijn. Hij is immers een echte boer. Hij mompelt maar voort: tien uren... tien uren..., natuurlijk om de andere spelers de duivel aan te doen. Hij is immers een echte boer, dat zei ik al.

De Advokaat:

(die blijkbaar geen zin voor verrukking heeft, hij is immers een echte advokaat, zoals ze allemaal echt zijn in deze opera, daar is het een opera voor):

Met deze schitterende uitslag, te danken, dat zal je toegeven, waarde kliënt, aan mijn onbetaalbare welsprekendheid en mijn schitterende juridische bevoegdheid, heb ik gedacht, mijn honorarium per uur, per uur melodie wel te verstaan, vast te stellen...

De rest is door het publiek niet meer te horen, want de advokaat heeft zijn waarde kliënt aan de arm, vertrouwelijk zoals een echte advokaat, buitengeleid. Alleen de speelman blijft zitten, alsof het nog niet gedaan was. Maar het is gedaan. Duisternis.