Over Multatuli. Deel 11

[p. 2]

[Nummer 11]

[p. 3]

G.W. Huygens
In memoriam Henri A. Ett
(Rotterdam 4 augustus 1908 - Delft 6 oktober 1982)

Namens het bestuur van het Multatuligenootschap vervul ik de droeve plicht, een woord van afscheid te spreken bij het heengaan van ons erelid en onze medebestuurder Henri A. Ett. Ik doe dit in overleg met onze voorzitter prof. Stuiveling, die in verband met zijn lichamelijke toestand niet in staat is zijn huis te verlaten, en hij heeft mij verzocht u mee te delen dat hij dit juist nú meer dan ooit betreurt. Ook ik betreur dit heel erg, want wie zou beter dan Stuiveling kunnen getuigen van het vele dat de overledene voor ons genootschap, en voor de Multatulistudie in het algemeen, tot stand heeft gebracht in nauwe samenwerking met hem! Aan de samenwerking van Ett en Stuiveling is het te danken dat de Multatulistudie na 1946, mede op inspiratie van Du Perron, in nieuwe banen is geleid, waardoor de figuur van Eduard Douwes Dekker in onze cultuurgeschiedenis eindelijk de plaats kon innemen die hem toekwam.

Henri is méér geweest dan een bewonderaar van Multatuli: evenals Du Perron voelde hij zich in tal van opzichten met D.D. verwant, en hij vereerde hem zoals hij geweest was, met zijn geweldige kwaliteiten èn met zijn zwakheden. Evenals de onafhankelijk denkende, volstrekt ondogmatische individualist D.D. heeft Henri gelééfd naar zijn beginselen, daarbij de strengste eisen stellend aan zichzelf - en ook alles verwachtend van anderen. Hierdoor heeft hij het verre van gemakkelijk gehad, en niet zelden mensen van zich vervreemd wanneer hij zich in hen teleurgesteld voelde. Niemand heeft, naar hij mij vaak verzekerde, daaronder meer geleden dan hijzelf; in dit opzicht kwam hij zijn voorbeeld Multatuli zeer nabij, en hij aanvaardde de consequenties van zijn bijzonder gevoel voor menselijke waardigheid.

Al in de vooroorlogse jaren heeft Henri deel uitgemaakt van ons bestuur, en na het herstel van ons genootschap in 1946 was hij een van de meest bezielende krachten. Als conservator heeft hij ons bezit aan boeken, documenten en andere Multatuliana geordend en uitgebreid. Hij bewees dat zijn grootste kracht lag op het gebied van de documentatie. De wijze waarop hij door een systematisch onderzoek verloren gewaande brieven en andere bescheiden wist op te sporen, was uniek in de Nederlandse literatuurwetenschap. Niemand wist als hij de weg te vinden in openbare of particuliere archieven en andere verzamelingen; niemand wist als hij nagelaten betrekkingen op te sporen door raadpleging van oude burgerlijke stand- of bevolkingsregisters en door deductie vanuit de gevonden gegevens. Dat hij spoedig

[p. 4]

opdrachten kreeg voor andere letterkundigen dan Multatuli stip ik hier even aan; van het zéér vele noem ik alleen maar de ontdekking van het Huydecoper-archief en de resultaten van de onderzoekingen naar Herman de Man en Marcellus Emants, gedeeltelijk in samenwerking met het Letterkundig Museum. Maar voor ons blijft hij boven alles de Multatulikenner, die zijn bevindingen in tal van publikaties heeft vastgelegd. De door hem teruggevonden brieven uit Menado wierpen een nieuw licht op het leven van Dekker, de publikatie van de correspondentie met Waltman eveneens. Hij schreef over de betrekkingen van Multatuli met Delft, de stad van zijn eigen jeugd, en vond documenten over de Rotterdamse Vorstenschoolopvoeringen. Een drietal opzienbarende gebeurtenissen, waarbij Multatuli zijdelings betrokken was, leverden de stof voor het kostelijke boekje Holland in rep en roer. Ook wijdde hij, in 1947, een monografie aan de betekenis van Multatuli voor onze tijd, waarin de vóórtdurende actualiteit nogmaals werd aangetoond. Daarnaast zijn wij hem blijvende dank verschuldigd voor zijn zeer werkzaam aandeel in het Verzameld Werk.

Er is véél meer, op verschillende terreinen. Het bewonderenswaardige was daarbij, dat H. als autodidact was begonnen. Zelf vond hij dit een handicap, maar het spoorde hem aan om met de grootst mogelijke nauwgezetheid te werken en te publiceren. Op den duur verwierf hij zich een inzicht en een brede historische kennis, die menig academicus hem mocht benijden. Zijn ijver, zijn fenomenaal geheugen en zijn encyclopedische eruditie waren ongeevenaard, en zijn publikaties hadden een hoog wetenschappelijk niveau.

Tegenslagen en tegenwerking hebben zijn leven vaak verbitterd, en zijn persoonlijke karaktereigenschappen maakten hem een kwetsbaar, moeilijk toegankelijk mens, maar hij was een toegewijd vriend voor de beperkte kring van zijn vertrouwden. Veel steun en begrip heeft hij ondervonden in zijn huwelijk met Jo, van wie wij in februari 1981 op deze plaats afscheid moesten nemen - een verlies dat hij nooit geheel teboven is gekomen. Wij, zijn vrienden, weten wat deze beminnelijke vrouw in zijn leven heeft betekend.

Wij nemen thans afscheid van een goede vriend, die wij blijvend herdenken als een man van karakter en van een volmaakte integriteit.

(Uitgesproken in de aula van crematorium Ockenburgh, op maandag 11 oktober 1982)