Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

[p. 9]

‘Af’-dialoog

Aarzelend komt ze binnen, 'n klein vrouwtje met bijna toeë kijkers, geeft de indruk van 'n blij persoontje.
Hij zit aan de tafel en ziet op van z'n boek. Staat dan op en gaat haar tegemoet: Wijst haar 'n hoek van de sofa en zet zich in de andere.

Hij:

Wat is er?

Zij:

Och, niets.

Hij:

Jawel, kindje, er is wat.

Zij:

(haalt de schouders op)

(Stilte)

Zij:

(klagend)

Géo!

Hij:

Jawel.

Zij:

(Wanhopig)

Waarom vraag je niet vanwaar ik kom.

Hij:

(Verontschuldigend)

Och ja, dat had ik ook kunnen vragen Je wilt misschien zeggen van wie?

Zij:

Ik heb met Constant 'n toertje gedaan.

Hij:

't Is 9 uur. Van half acht wacht ik. Je bent dus niet naar de les geweest?

Zij:

Ik ben tot aan de deur geweest en wou binnen gaan. Ik dacht, zou hij nog thuis zijn? En ik voelde dat je er nog waart.

(beziet hem lachend)

Hij:

(valt er niet in)

Had je vroeg gedaan?

Zij:

Zeven uur. Met Constant wat gewandeld.

Hij:

Eergisteren ook zeker?

Zij:

Ja. Hij vertelde dat hij alleen was, en heeft wat uitgelegd van z'n godsdienst en z'n zuster en zo.

Hij:

En toch schreef je ‘morgen avond vast’. Ik wist dat je niet komen zoudt, ben thuis gebleven omdat je beloofd had. Nu heeft je woord ook al geen waarde meer.

Zij:

Geo! Ik kon niet weg. Hij heeft me naar huis gebracht en is bij ons komen zitten.

Hij:

En terwijl zit ik op je te wachten. Hardnekkig te wachten tegen m'n beter voelen in. Feitelik wist ik het niet. OOK vandaag niet, maar ik was me de oorzaak van je uitblijven toch bewust. Och kindje, aan mijn gevoelens weet ik hoe het met je is. Ben ik gerust, dan is alles goed: Ben ik onrustig, dan dreigt er wat, dan is er wat met je. En aan m'n rustigheid van avond wist ik dat je komen zoudt. Daarom wachtte ik. En aan m'n berusting weet ik het onvermijdelike. - Je moet nooit denken dat je me leed zult doen als je heengaat. Als je het doet omdat je uit eerlikheid moet. Als je gaat omdat je hart je elders drijft. Vrouwen voelen gewoonlik scherper, en 'n man blijft allicht ván iemand als er geen liefde meer is, uit toegevendheid. Ik heb geleerd me te onthouden. Ik heb geleerd te dragen. En daarom kan ik 't zonder je meelij stellen; en vraag je niet aan mij te denken, als je niets meer voelt.

Zij:

Wat ben je hard.

Hij:

Dat moet ik om niet zwak te wezen. En ik wil je niet beinvloeden om dingen te doen die je uit vrije wil en eigen verlangen niet doen zoudt. Daarom heb ik gewacht op 'n teken van U om je dit te zeggen.

Zij:

Géo!

(ze slaat haar armen rond z'n hals, en wil hem zoenen.)

Hij:

(verweert zich zachtjes en glimlacht droef.)

Zij:

Jongen, hou je nog van me?

Hij:

Mijne gevoelens blijven buiten bespreking.

(voor zich)

Vroeger heb je me nooit gevraagd of ik van je hield. Je twijfelde niet, omdat je zelf beminde. En je wist het klaar in het licht van je liefde. Dààr is nu 'n schaduw over gekomen. En daarom moet je nu vragen naar het licht.

Je verwacht van woorden het doorbreken van de zon.

Alsof met de woorden de leugen niet ontstaan zou.

Als ik

ja

zeg, zul je blij zijn omdat je niet liever wenst dan het te geloven. Maar je kunt het niet meer uit je zelf omdat in U het vertrouwen dood is. Je hebt het verdreven. En met bij anderen troost te zoeken omdat je bij mij niet komen mocht van je ouders, heb je onze liefde betwijfeld.

Zij:

Wat blijft er me nog over dan me weg te werpen als ik je toch niet hebben mag.

Hij:

(Ziet haar 'n ogenklik in de ogen)

Slavernij is iets dat je aanvaardt of niet.

Zij:

Maar wat kon ik doen, Géo.

Hij:

(tegemoet-komend)

Poesje, heb je nog vreugde in m'n bijzijn.

Zij:

Ja.

Hij:

Ook in dat van Constant zeker.

Zij:

(Beziet hem gemaakt verwijtend)

Hij:

M'n gevoel zegt me dat het anders is. Vroeger kon je JA zeggen op m'n: ‘Als je niet bij me bent, ben je dan nog van me.’ Maar nu voel ik: Als je bij me bent, ben je niet van me... Als je niet van me zijt ben je niet bij me, als je niet bij me zijt ben je niet van me.

Zij:

Neen, Géo, niet zeggen. We hebben over U gesproken.

Hij:

Terwijl je maar te komen had om bij me te zijn.

[p. 10]

Zij:

Wat ben je hard.

Hij:

(Opstaande, wijl het door z'n hoofd gaat dat hij nu ook weer de eerlikste is)

Ook nu geloof ik,

(zwijgt, en zet zich terug).

Zij:

Wat Géo?

Hij:

Neen, kindje, neen.

Zij:

Géo? Zeg het maar.

Hij:

Och, het was maar 'n gedachte die ik opmerkte. 't Heeft voor U geen belang, ook niet voor onze verhouding. Het staat er buiten, en 't is best dat ik ze niet uitdruk.

Zij:

Zeg het dan maar wat het was.

Hij:

Ze was juist, maar het U zeggen zou lelik zijn. Zou je me iets leliks willen doen verrichten?

Zij:

(Zwijgt, en speelt met haar handschoenen).

Hij:

Denk je niet dat het beter zou zijn als we voort nog maar vrienden waren? Eerliker?

Zij:

Dat meen je niet.

Hij:

Zou het niet het eerlikste zijn er voor uit te komen dat het uit is?

Zij:

(zwijgt).

Hij:

Als dàt wat ons bijeen bracht, de verontschuldiging en de heiliging onzer vereniging, niet meer bestaat, moeten we van-een gaan. Zo luidde de wet onzer vrije liefde. Als het vuur is opgebrand moeten we niet bij de koude as blijven zitten, dan verkleumen we, en sterven. Laat ons niet bijeen blijven uit gewoonte.

Zij:

Géo, denk je dat ik dan zou gekomen zijn?

Hij:

Dan zou je niet zo lààt gekomen zijn

O, vroeger kwam je omdat je van me hield. Nu kom je omdat je van mij gehouden hebt. Als 'n vrome tocht naar 'n graf. Om de herinnering die je nog lief is. En omdat je me langzaam verlaten wilt. Ik dank je wel om de intentie; maar ik meen dat ik ze niet op prijs weet te stellen.

Zij:

(Innerlik bang betrapt te zijn)

Hoedat, Géo?

Hij:

Dat je dat de volgende maal maar niet meer doen moet.

Zij:

(bijt op haar zakdoekje, ziet stil voor zich, denkt even na, dan, vermoeit tegen hem aanleunend)

ik ben zo moe.

Hij:

Dat is van die wandeling. Wat denk je nu zelf over je flirt met Constant. Hoe hou je van hem?

Zij:

(haalt de schouders op)

Constant stelt me vragen, thuis horen ze me uit, en ook gij ondervaagt me.

Hij:

Ik meen er het meest toe gerechtigd te zijn, daar ik ze meest in je eigen belang opgelost zag.

Misschien zou er mijn houding ook door veranderen. Mijne gevoelens niet...

(Stilte)

Waarom sta je niet op en roept dat ik lieg, dat je nog van me houdt als vroeger, maar je-zelf, geweld doet om de scheiding makkeliker te maken! Waarom verleen je door je zwijgen kracht van waarheid aan m'n beschuldigingen? Zie je dan niet hoe ik 't er op aan leg om je tot de grote bekentenis te brengen, waar al je zelfbedwang schipbruik zou lijden bij de foltering die ik je ondergaan doe? Spreek dan toch, en eens voor goed vecht het voor U uit, en kies, als je weet wat je wilt.

Zij:

Ik weet het niet.

Hij:

Omdat je de moed mist van je overtuiging.

Zij:

Ja jonge, maar thuis zitten ze er toch altijd achter

Hij:

Thuis verknoeien ze je.

Zij:

(hem de hand op den mond leggend)

Niet zeggen, van Moeder niets zeggen.

Hij:

Die alles niet verlaat om mij, is mijner niet waardig.

Zij:

(Wringt de handen, staat op, schikt haar hoed, en wil hem, die is blijven zitten, nog eens zoenen).

Hij:

(Ontwijkt en staat op)

Als je thuis komt zeg je aan je moeder dat ze 't gewonnen heeft, en wens haar voor me geluk, maar dat ik haar niet felisiteren kan om de middelen die ze er toe aangewend heeft.

Zij:

Heb ik het afgemaakt, Géo?

(zacht)

Géo.

Hij:

Och, voor je wil ik wel zeggen dat ik het deed, maar aan je moeder mag je niet liegen. En, wat maakt 'n leugen min of meer tussen ons. Liefde die in staat van ontbinding verkeert en gewoonte dreigt te worden, moet je weg smijten, als je er niet mee vergaan wilt.

Zij:

Harde, harde, Géo.

Hij:

Ik heb opgemerkt dat de eenige manier om rechtvaardig te zijn is, onbevooroordeeld en zacht te staan tegenover het U vijandige, en onbevangen en hard tegenover het U lieve.

We moeten sterk genoeg zijn om van geen vrome leugens te willen horen, als onze liefde in waarheid geweest is: de schone gave van onszelf aan elkander. Alleen aan die prijs krijgen we recht op vrede.

Zij:

Hou je niet meer van me?

Hij:

Laat ons niet liegen nu. Dit uur is zo heilig als het andere, toen je tot me kwam en in kinderlik vertrouwen de vaas braakt uwer liefde om m'n gewonde voeten te zalven.

Zij:

Denk je dat ik gelogen heb?

Hij:

Neen. Nu nog niet. Maar als we nu eene leugen toelaten, de gebaren maken en uiterlik herhalen wat eens in de overmacht van ons voelen 'n schepping was, uitdrukking van onze innerlike ontroering; wat daardoor de betekenis had van 'n onthulling aan ons zelf van ons zelve, dan zal het eerlike daarvan verdacht worden, of er ook toen geen oprechtheid tussen ons was.

[p. 11]

Zij:

(na 'n stilte)

Ik ben ook nu eerlik.

Hij:

Ik geloof dat je 't meent. Maar nu ben je konservatief uit instinkt, en daarom bedrieg je je.

Zij:

Voor u zal het toch niet geeindigd zijn met 'n désillusie.

Hij:

De liefde is 'n tragedie, kindje, want haar spel ook eindigt altijd met doden.

(Plots, haar 'n illusie willend meegeven, als 'n glasscherfje van hun geluk, waar ze mee zal kunnen spelen en er-door misschien gered worden van 'n ondergang in de maalstroom waar ze heen moet)

Poesje, wil je altijd voor me blijven ‘het kind met de reine ogen’?

Zij:

(Dankbaar)

Ja.

Hij:

En je hoog houden, en niet weg werpen; het beeld dat ik van je heb voor bezoedeling bewaren? Wil je?

Zij:

(Slaat haar armen om z'n hals 't welk hij doen laat)

Jongen mijn.

(Dan na 'n lange omhelzing laten ze los, en hij laat haar uit wijl haar ogen nog eens lichten als vroeger, weer eens worden tot die van ‘het kind met de reine ogen’).

In de stilte die invalt bij haar heengaan zet hij zich op de sofa neer, legt het hoofd achterover en sluit de ogen.

M.H.J. Obst.