|
| |
| |
| |
II. [Trauwe, die werkere es in minnen]
Trauwe, die werkere es in minnen,
Doet dat ic dichtens wille beghinnen
Haer theeren, de welke ic achterst sach,
Ende weder sal so ic tbeste mach;
Want icse minne boven allen wiven.
Hoe soudic emmermeer ghescriven
Tverdriet, dat mi verlanghen doet;
Die redene kent maechs wesen vroet.
Mijn herte wille emmer daer soe sij:
Alsic van haer dan vijnde mi
Sonder herte ende sonder sin;
Hoe soude mi bliscap comen in,
En ware dat ic betraude in hare
Dat soe sghelijx te mi waert ware;
Wistict; tat ware wel mijn ghenouch.
Weet soet alleene dans niet ghenouch
Om mi diet emmer hopen moet,
Of al mijn vruecht es onder voet.
Hopic om niet wat es mi dan;
Om yet, ende ics niet vinden en can;
In twifele blivic dan verswaert.
Dus leve ic na der minnen aert:
Hebbe ende vloet, nu soete, nu suere,
Gheeft minne, als twiel der aventure,
Dat ewelike loopt ende omme drayt,
Ende elken werkere na werken payt.
| |
| |
Maer wie ontfanct, men biet mi niet
Of mi verlanghen doet verdriet.
Dat weet wel God; wat salt gheclaecht!
Ic sach in drome een zuver maecht,
Hebbende een kint up haren scoot.
Sijn macht was alre machten groot,
Sijn heerscip was vul melodien,
Sijn hant stont om ghebenedien
Elken, die an hem troost beghaerde.
Met beeden knien knieldic ter aerde,
Ende bat hem dat hem ware bequame
Dat hi mijn herte te hem waert name,
Of dat hi se tsulken dienste bestierde,
Dat loon van trauwen niet en faelgierde.
Als ic lach besich met deser bede
Dochte mi dat ic cam there stede;
So scone nie gheen ghesien en was.
Daer ne wies no loof no gras;
Maer vyoletten ende acoleyen,
Daer mocht men vroylijc in gaên meyen.
Die bomen bloeyden al over al;
Daer ne was van voghelen gheen ghescal
Dan van der nachteghalen sanc.
Ic cam daer eene fonteine spranc,
In sach nye borne so over claer;
Een priel so sach ic daer
Met eenre haghe van lelyen reyne.
Doe keerdic weder ter fonteine,
Also mi dochte in minen droom;
Van verren sach ic eenen boom,
| |
| |
Recht als een heeke wide ontdaen;
Upten boom so sach ic staen
Een hermitage, ende ic vernam
Datter een hermite ute cam;
Out van abite, maer jonc van dagen.
Hi cam tote mi om mi te vraghen
Wat ic begheerde ende wat ic sochte.
Also hoosschelijc als ic mochte
Sprac ic: ‘Vader, bi uwer genaden,
Ic bem te wets wat mi beraden.’
Die helighe man sprac tote mi weder:
‘Lieve kint, gheerne; sit hier neder.’
Mettien dat ic daer bi hem sat
Cam een ghepeins dat ic verghat,
Alsoot mi dicwile adde gedaen,
Wat ic te segghene soude bestaen;
Dus sat ic emmer vaste ende sweech.
Die goede man metten hoofde neech,
Ende sprac: ‘Mijn vrient, an dijn gelaet
Sie ic wel dat di niet en staet
Met rusten te levene in dinen sin;
Dijn herte moet hebben lyden in.
Ja, also ic beseffe in mi,
So weerct dat lyden boven di.’
Boven mi, sprac ic, vader, here,
So weerct mi tliden al te zere;
Want zident dat lyden in mi beghonste
| |
| |
Ic noyt mijns selves gesijn en conste,
Ende ic ne caent ghebetren niet;
Also ghi mi nu pensen siet,
So gha ic pensende nacht ende dach.
Die tijt es leden dat ic plach
Der vruechden, ende ic dede verbliden;
Van desen tween sta ic besiden;
In hebbe vruecht, no ic en gheve.
Dustaen leven est dat ic leve;
Danc hebbe God diet mi verleent.
Sprac hi: ‘Vrient, wats dat ghi meent,
Wijstu Gode dustaen mesval,
Met rechten ic di verspreken sal
Herde seere, ende het es recht.
Hoet met u vaert, nemmermeer en seght
Dat u God anders gheeft dan goet.’
Ic seide: ‘Vader, trauwen, ic moet
Wel Gode dancken van allen saken,
Est goet, est quaed, die mi genaken;
Want zonder hem mach gheen dijnc gescien.’
Het mach, vrient, wiltuut wel bezien,
Hi heeft bevolen, hi heeft verboden,
Men moet gheen conscientie doden,
| |
| |
No quetsen, men moeter hier of betalen
Boete, of metter langher qualen
Betaelt men dat men hier tachter blijft.
Daer ne doocht ieghen niet ghekijft;
Elc vor hem selven, dies nem wel waer.
Als ic dat hoorde, ic sat bet naer:
‘Vader, sprac ic, berecht mi dan,
Ic vraghe, ic wille ende ic en can
Doen of laten dat ic begheere.
Verdien icker an dat ic ombeere
Der dijnc, die mi niet an en staet,
Te doene, dat ic met jonsten doe.
Vader, wat redenen hoort hier toe,
Doch niemant en mach meer dan hi mach.’
Dhermite vriendelijc up mi sach,
Sprekende met ghestaden sinne:
‘Vrient, alsic di sach comen hier inne,
Ic hadde ghewaent bi dijnre maniere
Dattu tote mi bi Gods bestiere
Waers comen, om di vor mi te dwane
Met biachten, ende zonden of te stane.
Meenstu also, so wille dan maken
Hende van dustanigher sprake;
| |
| |
Want men macht niet compareren.
Mesdaet kennen ende argueren
En mach vor Gode niet staen te gader.’
Ic sprac: ‘Berecht mi, lieve vader;
Targueren dat latic staen,
Maer sal ic moeten te biachten gaen
Van den bedructen levene mijn?
Dat dijnke mi iegen redene sijn;
Want in mesdoe niet daer ict weet.
Ic minne, in weet of mi es leet;
Ic wane neent; nochtan wanic jaet.
Est lief, est leed, sijt goed, sijt quaet,
In can ghelaten bi gheenen keere.
Nu beraet mi, vader, heere,
Est noot dat icker biachte of spreke.’
Hi sprac: ‘Ic hebbe hier menighe weke
Gheseten hermite, dat ic ne hoorde
Mensche spreken so vreemde woorden,
Lieve kint, alsic hore van di.
Hoe daen est dat dijn minne sij,
Sprec vrylijc waer, uut herten gronde.
Du muechs so minnen, int ware geseit,
Het ware weldoen ende salicheit;
Hoe du dan mins, wilt mi verclaren.’
| |
| |
Vader, ic salt u openbaren
De rechte waerheit, zonder faelgieren,
Hoe ic minne ende al de maniere
Van mijnre minnen, nu hoorter naer.
Hets langher leden dan ·VII· jaer
Dat ic vroylijc, van herten vry,
In een gheselscip brochte mi,
So ic met anderen adde gedaen,
Ende recht met dat ic cam gegaen
Ter stede, daer ic of gheerne gewage,
Sach ic met eenen up slaghe
Van tween ogen een minlijc sien.
Mijn oghen wilden gheselscips plien,
Blivende in vruechden recht verstaerct,
So eendrachtelijc gepaert
Dat ic besief int soete ghesichte
Mijn herte metten wederlichte
Ontsteken vierlijc als een brant.
Mids desen so ward mi onbekand
Mijns sins ende alder weerelt mede;
Mijn oghen hilden vaste hare stede;
Maer haer gheselscip dat ontghijnc
Stappans, ende also varijnc
Als hem tgheselscip wart ontvaren,
Daer si so seere verstaert up waren,
Ende dat mijn herte verloos tghenoot,
Daer soe in ruste so verscoot
| |
| |
Ghelijc den ghonen, no min no mee,
Die rust up dijnc, dat breect ontwee;
Ende van dien vare cam haer een ducht,
Daer of so rees een minlijc sucht;
Die vaer die wert stappans gestrieut
In alle mijn adren dies noch vernyeut.
Tversuchten dat eerst bi vare begonste
Omme dat der herten niet en conste
Vulcomen, daer soe haer ruste up leide,
Also ic u te voren seide;
Als zinnen pensen om teerste aensien,
So wil noch therte der vruechden plien,
Die vruecht vernyewen ende dat vuldueren;
Maer dat ne mach haer niet gebueren,
Ende om dat haer niet werden mach,
So moetse trueren nacht ende dach,
Sonder verbliden, wat men haer doet,
Of soe en came int soete ghemoet
Van den ghesichte dat soe vercoos,
Alsoe haer selven daer in verloos.
Siet, vader, aldus dese minne beghan,
Die wast, ende gheentijt minderen can.
Sal soe faelgieren dat heeft mi wonder;
Want ic ne was noit sydent zonder
Te begheerne, mocht ic vulbrijnghen,
Haer te siene vor alle dijnghen;
So min ghesien, so meer begheert.
Gheen dijnc ter werelt ne dijnct mi weert
Dat icker mijn oghen soude up slaen
Dan up haer, die mi heeft gevaen.
| |
| |
Gheen dijnc ne mach mi gheven vruecht
Dan hope, dats haer doch yets ghenuecht
Dat icse minne ende anders gheene.
Soe es so soete ende so reene,
So minlijc ende so goet van zeden,
So scone ende so vul wetentheden,
So edel ende so wijs van rade,
So vul van trauwen ende so gestade;
Ic weet wel in al eerderike
Ne soude men vijnden haers gelike.
Mi huecht dat ic haers mach vermonden;
Maer, vader, ic claghe u te dezen stonde
Eenre dijnc, dat mi doet so seer,
In soud ghesegghen nemmermeer;
Dats dit dat ic u segghen sal:
Al est dat mi comt sulc gheval
Dat ic wel zie an haer ghelaet
Dat haer ware leet gesciede mi quaet,
Haer eere bewaert in rechter trauwen,
Dies ic ben blide ende vry van rauwen.
Sie ic daerna met minen oghen
Haer enen anderen vrienscap toghen,
Jalosie die comt stappans,
Ende leet mi an des twifels dans.
Rauwe, verdriet ende drouven toren
Sal ic daer moeten sijnghen voren,
Tgoede vergheten ende pensen tquade.
Melancolien roupic te rade,
Ic peinse, ic truere, ic wil bederven,
Ende rechte vort so wilic sterven.
| |
| |
Wat jonsten mi vormaels ware getoocht,
Hope te male in mi verdroocht;
So ic meer vruechden driven zie,
So mi meer leeds daer of ghescie.
Sal ic dan slapen, drinken of eten,
Twifel ne laet mi niet vergheten
Der dijnc, daer haer mijn herte in moeyt.
Och, vader, oft u niet en vernoeyt,
Beraet mi wijslijc hier toe
Dat ic dit lyden van mi doe;
Want mi ne gelieft dinc anders ghein.
Hi sprac: ‘Mijn vrient, dijn noot es clein
Hier of te doene so groot gheclach.
Dijnghen, die men wel laten mach,
Doen sy verdryet, men laetse staen.’
O vader, dats herde onna ghedaen,
Constict gelaten, in soude niet clagen.
Hoort, lieve kint, ic moet u vragen:
Wat es tpoint, wildi wel versinnen,
Datti meest pijnt in dijnre minnen,
Daer du omme lijds so swaer verdriet?
Twifel, vader, ende anders niet.
| |
| |
Twifel? Ja. So scuwt twifel dan.
Hylacen! vader, ic en can,
Al addict gesworen up mijn lijf;
Nochtan gelovic getrauwer wijf
Ne leeft up eerden dan soe si;
Want ic weet wel soene es in mi
Ghehouden van woorden no van daden;
Nochtan sint soe mi sach geladen
Met harer minnen ende hoorde clagen
Heeft mi haer duecht gevisenteert
Vriendelijc ende ongeblameert.
Ooc waer ic nu liever doot
Dan haer mijns ware verstekens noot,
Uut enegher saken gemerct van blamen.
Hi sprac: ‘So moestu di wel scamen,
Kenstuse so duechdelijc van zeden,
Dattu di selven dan brinct tonvreden,
Bi quaden gepense van dinen gedachte;
Du soudse wederstaen met crachte.
Waric ter weerelt also du sijs,
Ende ic dan minde den groten prijs,
Alsic di van hare hoorde belyen;
Dien soudic node bi jalosien
Gedogen te werpene onder voet.’
| |
| |
Doe sprac ic: ‘Vader wijs ende vroet,
Ne ware dat mi dat came vor ogen,
Ic soude onlange arderen mogen
God moete hem weten ondanc,
Die jalosie in minnen brochte;
Wart dat mer jegen vechten mochte,
Alwaer soe staerker dan Sampsoen,
Mi dijnke ic soudse wel tonder doen;
Want in was noyt up dinc so gram.’
Dermite sprac: ‘Hoort, vriend, ic cam
Tote di bider Gods genaden,
En waende met biechten di beraden;
Wilstu beghinnen, ic sal di horen.’
Ja ic, vader, maer dat ware verloren
Soudic gheen obselucie ontfaen
Jof ic no liete mine minnen staen;
Want om sterven, no om leven,
No om lyden, no om sneven,
No om vreese, no om miede,
Van mijnre minnen ic niet ne sciede;
Maer anders beraet mi of ghi muecht.
| |
| |
O lieve kint, ghi sijt ontwuecht,
Sprac hi, God moete di gheven seghe
Dattu moets comen ten rechten wege;
Voor waer du dools, dat jammert mi.
Ic moest di laten, God blive met di,
Alstu bekeers, so souc mi weder.
Doe knieldic toter eerden neder,
Ende leide mijn handen beede te gader,
Segghende tote hem: ‘Lieve vader,
Ghef mi die benedixie dijn,
Ic sals te bet te vreden sijn
Iegen dat mi mach comen an.
Doe hief sijn hant die helige man,
Ende seinde mi daer, dies was ic vro,
Ende hi ghijnc wech, ic dede also;
Ende om te vergheten al mijn verdriet
So hief ic up een vroylijc liet,
Levende uptie scone fonteine
Hu theeren, mijn lieve, soete reyne:
Ich ende du, mijn ander ich!
Ich ende du, mijn ander ich,
Hoof ich sijn emmer onverscheiden,
Aen twivel saltuus sijn vor mich
Och, wil di so daer toe bereiden!
| |
| |
Van di mach mi gheen dijnc geleiden,
Van di te ziene, mijn hemelrijch,
Mijn heilt, mijn troost staet al an dich.
Gheen dijnc mi nie so lief en was
Alstu, mijn alre liefste, alleine.
Wattu begheers in coor niet bas;
Want ic di diene in trauwen reyne.
Mijn wille es groot, mijn macht es cleyne,
Uut hertsen reyne brijnestu mi ras;
So lief nye gheyn, gelooft mi das.
Nem lieflijc gruet, mijn herts, mijn zin
Es dijn, ende moet dijn eghin bliven.
Du best mijn heil, mijns vruechts ghewin,
Mijn troost allein voor alle wiven.
Doe mer dijn jonstelijc groet becliven,
Wes twifel mi mach brijngen in;
Lief, alre liefst, in mach niet min.
Als ic mijn sijnghen adde ghehent,
Dat mi vruecht adde in ghezent,
Mijn oghen ic al omme slouch
Daer sach ic vruechdenrijch gevouch
Meer dan ic ye te voren dede.
Ic sach dat men tpryel ontdede
Dat van den lelyen was bevaen;
Noch droomde mi daer cam uut gegaen
| |
| |
Een heraut van blider chiere;
Costelijc ende van waerden diere
So scenen al sijn ghewaden daer.
Rechte voort so cam hem naer,
Docht mi, Sigoenge met sinen trompette.
Dheeraud die dede hem sonder letten
Stellen trompet te sinen monde
Om te criyeerne daer ter stonde.
Sigoenge dede dat hy beval;
Sijn trompet maecte so groot gescal
Datter mijn herte bi wart verflaut.
Doe wardic ziende uptien heraut,
Die vroylijc was in al sijn doen,
Ende an den als drouch een blasoen,
Vulwrocht van scoonre portaiture:
Daer sat een beelde naer der figure
Ghemaect van Venus, der goddinnen;
Omtrent haer saten vele conighinnen,
Wies name ic daer gheteekent sach.
Deerste moet hebben goeden dach,
Haer name sach ic ghescreven Trauwe;
Daer na sat Eere, die edele vrauwe.
Die derde hiet Vorsienicheit,
Die vierde hiet Ghenadicheit,
Der vijfster name die hiet Gestade,
Die seste vrauwe hiet Wys-van-Rade.
Als of sy theenen vonnesse
Daer vergadert adden gesijn,
Ter rechter siden der vrauwen fijn.
| |
| |
Venus, wies name es wide vermaert;
Ter luchter syden so saten gescaert,
·VI· andere vrauwen van frisschen moede:
Der eerster name die was Hoede,
Die andere Vreese, die derde Ontsien,
Die vierde vrauwe sat bi den drien,
Haer name stont ghescreven Juecht,
Die vijfste was gheheeten Duecht;
Scoon-gelaet dat was die seste,
Die biden anderen sat int leste;
Ende in die middel van al desen
Sat Venus alstie wilde wesen,
Vonnesse doende up elken dach
Van wies hem elc beclaghen mach.
Alsic dat sach ic tart bet naer,
Alrande volc versaemde daer,
Houde, jonghe, wijf ende man,
Vele meer dan icker ghenomen can,
Om te hoorne de nyewe mare
Twy die heraut daer commen ware;
Ende als daer elc vergadert stont
Riep die heraut met luder mont:
‘Hoort alle herwaert, die gone die mi minnen,
Van Venus weghe, der conighinnen,
Make ic u cont ende late u weten;
So es up desen dach gheseten
Metten vrauwen van haren state
Om grote, cleene, rike ende mate
Up dathi toghe sijn belet.
| |
| |
Es yement die hem yets beclaecht,
Sie dathi den anderen daecht,
Ende come ter vierscare int gemeene.
Men salre sparen groot no cleene,
Edel, onnedel, jonc no haut.’
Doe riep men daer: yl dit voir lerhaut!
Ende ghinder rees een groot gesouch:
Deen sach leelike, dander louch,
Wonderlijc was der lieder plien.
Die die rommelijnge adde gesien,
Hine hads vergheten nemmermeere:
Men stac, men scalt, men streeter zeere;
Alsic sach dat mer so ghijnc dromen
Ic pijnde my voren in te comen,
Ende lietse daer steken ende daer toe slaen.
Dor dat priel so moestic gaen
Vaste voort in dat virgier;
Daer sach ic vor mi enen rosier,
Daert rooc so boven maten soet,
Dat mi verblide mijns hertsen bloet.
In cam noit daert so soete rooc:
Menighe rose daer ontplooc,
Ic sach daer voren in minen ghanc
Een dat rikelijxste gestichte,
Dat noit eer cam in mans gesichte,
Van witten maerber al dorhauwen;
De torren mochtmen blecken scauwen
Van finen goude ghelijc der sonnen.
In soude u niet vulprisen connen
| |
| |
Die rikelijcheit van deser zalen;
Ic sach ten steeghere neder dalen
Boden, die waren rasch van aerde
Te lopene waer dat men beghaerde;
Dies was ic blide in minen moet;
Ic dachte mi ne ware gheen dijnc so goet,
Als dat ic ontbode, bi enen sergant,
Minen dootsleghenen viant,
Twifelen ende Jalosien mede,
Te wetten te commen daer ter stede
Van Venuse, dat si toochten twy
Si altoos willen bederven mi,
Sonder redene of ocusoen.
Stappans wijnctic enen garsoen,
Ende vraechde stillekine bi liste
Of hi hiet te vijndene wiste
Twee, die mi emmer willen doden;
Ic hadze gheerne vor wetten ontboden.
‘Wie sijnse, sprachi, kennicse wel?’ -
Of ghise kent, dan weet ic niet.’
‘Kennen, sprac hi, in weet, besiet!’
Hi reecte mi ghinder uut sijnre mauwen
J· rolle, daer stoeter bi miere trauwen
So vele, die alle daden haer claghe;
Tusschen nu enten domesdaghe
Ne soude mense cume connen genomen,
Diese alle vor wetten wille doen comen
Jalosien ende Twifelen mede.
Doe seidic: ‘Vrient, up alle bede
| |
| |
Laet mi doch van den eersten sijn;
Ic salt u biden trauwen mijn
Dancken ende tuwen wille lonen.’
Hi sprac: ‘Dat mochter vele in versconen;
Wel te lonene maect zochte weerc.’ -
‘Nem daer see, vrient, loopt toten cleerc,
Ende doe mi teekenen rechte voort
Van den eersten, alsoot behoort.’ -
‘Gheerne, sprac hi, het es gedaen.’
Hi nam oorlof; de hant ontdaen,
Ic moeste hem solfen ende hi ghijnc lopen.
Men soude cume een paert gecopen,
Dat adde gelopen so vast als hy.
Den steegher up so maectic mi
Ende ghijnc al boven in die sale.
Daer sach ic sitten altemale
Tgheselscip vriendelijc gepaert:
Venus sat in de middenwaert,
Die qualike sach met enen oghe
Voor hem; soe hilt zoe enen boghe,
Met ·III· stralen scaerp van sneden;
Tabijt van boven toten beneden
Was goud ende steenen, dat si adde an.
Al wildict prisen ic en can,
So rikelijc wast ende so dor scone:
Up haer hooft adde soe een crone,
Beset met meneghen dieren steene;
An elke syde ·VI· vrauwen reene,
Also tblasoen u heeft verclaert;
| |
| |
Waren die vrauwen bi haer gheseten.
Een mensche, die zeden adde vergheten
Van edelheden ende ooc van eeren,
Hi hadse daer wel mueghen leeren;
Maer tonthouden dat gaet voor al.
Niement en maecte daer ghescal;
Die sprekens luste was daer ghehoort.
Mettien cam tote mi rechte voort
·J· taelman vroet ende daer toe wijs:
Hi dochte mi siec, hi was so grijs,
Niet alte goet was sijn abijt,
Het mochte lyden te deser tijt;
Maer waer hi rikere, ic jonst hem wel.
Een groot maerlijc calfel
Hilt hi onder den arem sijn.
Groot hoop pampiers ende ooc fransijn;
Daer dede sijn cnape voren wachte,
Ende verbeide of yemen clachte
Up yement wilde doen teekenen daer;
Hi soudse scriven, hi beider naer:
‘Vrient, sprac die oude taelman vroet,
Seght mi wat saken dat u doet
Nu versouken vrau Venus of?’
Ic sprac: ‘Heere, uwen oorlof
Dat ic mach spreken ombescaemt,
Wisen raet mi wel betaemt;
Want mine wederpaertye es machtich.
Wille di wesen nu bedachtich
Mi te hulpene te deser noot,
Ic wille u dienen tote in mijn doot,
| |
| |
Souder faelgieren, naer u begheeren.’
‘Vrient, sprac hi, seght mi u deeren,
Ic sal u helpen up dat ic can.’
Ic sprac: ‘Ghi dijnct mi sijn man
Van waerheden ende ooc van trauwen;
Ic minne boven alle vrauwen
Ende boven alder weerelt werde
J· wijf, ten leeft gheen upter eerden,
No onder al des hemels trone,
Gheen wijf so goet, so reyn, so scone,
Van allen duechden so vulmaect;
Mijn herte el nyewer na en haect
Dan om te sine daer soe sy.
Dat ic dies derve doet trueren mi
Vele meer dan ic te segghen weet;
Nach ende dach ben ic bereet
Tharen dienste met reine jonste;
Met ghanser macht, met ghehelre conste,
Moet ic haer bliven onderdaen.
Niet so vele als een oghe upslaen
Can ic in haren dienst faelgieren,
Wat soe begheert of can visieren
Ic bens bereet in elker stede.
Nu comter ·II·, ende in mesdede
Te gheenre tijt hem beeden nye,
Dats Twifel ende Jalosie;
Ende staen so sere na mijn bederven,
Ne ware vrau Hope, ic souder om sterven,
So zere staen si na mijn verdriet.
Nu com ic hier so ghi mi siet,
| |
| |
Want ic daer buten hoorde creyeren
Dat vrau Venus soude jugeren
Clachten, die men haer soude ontdecken,
Ende recht vonnesse daer of strecken.
Dus com ic hier ende hebse ontboden
Die ·II·, die mi dus willen doden,
Sonder verdienste, dat weet ic wel.
In wister wat toe seggen el,
Dan ic u bidde beden twee;
Ic wille u dienen emmermee
Seght mi u name ende gheeft mi raet
Wat mi hier toe te doene staet;
Dat biddic u.’ Hi sprac: ‘Ic sal;
Mijn name es groot, mijn macht es smal,
Groot es mijn cost, mijn wasdom cleyne,
Van den edelen zere versteken;
Nochtan moet ic vor elken spreken,
Die met eeren wille leven;
Die officie es mi ghegheven.
Van den heere der heerscepien
Sal ic u, vrient, die waerheit lyen;
Redene so es die name mijn,
Dies willic dijn beradere sijn
Van also velen alsic vermach;
Maer ic segghedi, up desen dach
Sal mi so menich claghere souken;
Helpic hem niet, si zullen mi vlouken.
Nochtan so sal ic bistaen di;
Want ghetrauwe so dijncstu mi.
| |
| |
Getrauwe lieden so hebbic lief;
Hier staen in desen groten brief
Groot hoop van lieden, die alle clagen,
Ende hebben dijn wederpertye doen dagen,
Ende noch sal claghen in so lanc, so mee,
Men sal hier heden mee ander wet
Dan van hem beeden dorren doen.’
Doe saghen wij comen den garsoen,
Die van lopene was besweedt,
Ende brochtse beede vor hem gheleedt,
Twifelen ende Jalosien mede;
In sachze noyt dan daer ter stede.
Twifel die adde een fel upsien,
Hi dochte mi selden vruechden plien;
Sijn anschijn stont so na den druc,
God geve u, pensic, een quaet geluc,
Verdryetelijc keerel, daer ghi staet;
Het was goet tsiene an sijn ghelaet
Dathi gheene bliscap mochte gedogen;
Hi sach so scaerpelijc metten ogen
Al hadt gheweest een cokentrijs;
Sijn aenschijn magher, sijn baert was grijs,
Sijn lijf dat dochte mi recht verdweenen
Ghelijc den vellen van houden quenen.
Hi slouch sijn oghen in elken houc,
Becleve hem also menigen vlouc,
Dat weetic wel als hem es gebeden.
Hi ware te nyeuten ende vergleden
| |
| |
Over meer dan ·V· duust jaer.
Die cnape die hem volghede naer
Scheen wel een knecht van quader aert;
Wanthi was out ende zonder baert:
Sijn anschijn was verrimpert, bleec.
Hi drouch dat mi niet wel gheleec
·I· moortboghe ende daer toe stralen snel.
‘Com hare, Begrijp, sprac Twifel,
Stant hier bi mi ende spant den boge,
Ende stel de stralen alle ter vloge
Up aventuren wat ons toe valt.’
Van groten vare mijn herte swalt,
Dachtic: wat heeren so sidi
Sal een mensche niet hebben vry
In Venus hof, alsmen zoude houden
Dach van dijnghemente; so zouden
Qualike lieden hebben vrede
Elder in ombevriden stede.
Vreeselike sach hi mi aen:
Jalosie ghijnc bi hem staen;
Die brochte een aensichte al verstoort.
Haer caproen stont al int noort;
An hare ghedane docht so mi sijn
Heet van bloede, int anschijn root.
Wat Twifel haer te doene ontboot,
Mi dochte si wasser toe bereet;
Daer blider lief dat was haer leet.
In weet of zoe was Twifels wijf;
Soe dochte mi wesen een al-bedrijf,
| |
| |
Bereet te makene een ghescil;
Haerne bedurfte ghenen bril,
So neerenstelike sach soe toe.
Quaden avent, pensdic doe,
Moet ghi hebben, daer ghi staet;
Hoe menich drouvelijc gelaet
Hebbic bi uwen doene verworven;
Hoe menich werven hebdi bedorven
Bliscepe, die mi was verschenen.
Vrau van allen quaden quenen,
So mach de name wel sijn van u;
Haddic u buten den hove nu,
Ende ic dan Twifel niet en ontsage,
Ic soude u gheven so grote slaghe
Ghi souter om pensen u leven lanc;
Want ghine stont noit na minen danc:
Mach ic niet bet, ic sal u vlouken.
Alle die hem wimpelen met doucken
Moeten mi wreken over u beeden,
Ende alle die node van lieve sceeden
Moeten u jonnen so ic u jan.
Doe sprac ic minen taleman:
‘Siet, here, hier staet mijn wederpartie,
Dats Twifel ende siet dats Jalosie,
Daer ic mi of beclagen moet;
Maer alte gheerne so warics vroet
Of Twifel es Jalosien man;
Mi dijncke, also ic merken can,
Si draghens zere wel over eens.’
Hi seide: ‘Neent, maer vele ghemeens
| |
| |
Hebsi, hets een van sinen nichten.’ -
‘Wat meent die knecht met sinen scichte,
Ende metten moortboghe, die hi draecht;
·I· deel so hebdi mi versaecht.
Hooptic niet hier te sijn verwaert,
Ic souder of wesen zere vervaert;
Maer hier so wanic wesen vry.’ -
‘Dune best van hem, dat segghic di;
In dese werelt al ghemeene,
Sone soudstu vijnden stede negheene,
Daer du sijns scietens mochts ontgaen.’ -
‘Sone willic hier niet langher staen,
Sprac ic, in hebbe hier gheen verdrach;
Naer dathi mi hier scieten mach
So sal mi spade recht ghescien.’ -
‘Recht, sprac hi, ghine durt niet vlien;
Want hine mach niement hier mesdoen,
Hine esser selve of occusoen,
Of Venus ne gaefs hem een bevel;
Maer hi es zonderlijnghe fel,
Ende snel, dat segghic u te voren.’ -
‘Hoe es sijn name, laet mi horen.’ -
‘Begrijp, sprac hi, es hi genaemt;
Stout, vreeseloos ende ombescaemt;
Recht wroughere es hi van natueren.
Hi es besich tallen hueren
Al omme, bi nacht ende ooc bi daghe,
Om te legghene nauwe laghe,
Jalosien te brijnghene mare.’ -
‘Dies moet hi hebben vele quader jaren,
| |
| |
Sprac ic, hoe wel hebbict beseven.’
‘Vrient, sprac hi, du moets begheven
Vele te sprekene; maer dwijnct den moet.
Dat men vele zeicht ende lettel doet
Dat doet der dijnc te cleen profijt;
Daer omme dat ghi hier commen sijt
Wildire bi bliven, ic sal u raden.’ -
‘Ja ic, lieve here, bi uwer genaden,
Verghevet mi, hebbic te vele gesproken;
Ic hebbe dicwile den mont ontploken,
Addic ghesweghen daer en lage niet an.’
Hi sprac: ‘Dies wilt u hoeden dan,
Beterende dijnc die sal men prisen.
Hoort, vrient, ic sal di voort bewisen;
Begrijp, dese knecht, heeft eenen oom,
Die neemt tote allen dijnghen goom,
Ende es baelyou der conighinnen.
Dese andere ·II·, dat wilt versinnen,
Sijn hem van sibben herde na;
Nau-merc heet hi, dat versta.
Dese ·IIII· sijns deen den anderen toe,
Deen consenteert dat dander doe;
Maer daer bi mach gheen recht verkeeren.
Noch sultu sien ·II· andere heeren,
Die hooft van haren gheslachte sijn:
Deen here heet heer Willemijn,
Dander heet heer Vry-begheeren.
Wie haren gheslachte wille deeren,
Si souden hem helpen met moede preus;
Want si sijn moedich ende orghelyeus:
| |
| |
Niement ne dijnct hem haers gelike.
Sine sijn van renten niet al te rike;
Nochtan si sijn van costen groot.
Ten ware gheen wonder voer haer doot,
Voorsien si hem niet, sine adden breke;
Maer die hem tween nu, daer of ic spreke
Die soude verliesen al sijn pine.
Dit es die wederpertye dine;
Hets di van noden dattuuts weets,
Want waer up dattu di vermeets
Om clachte te doene up dijn pertye;
Dats Twifel ende Jalosie,
Hier vor mijnre vrauwen in die sale.
Si sullen heesschen tharer tale
Den baeljou, Nau-merc, haren neve;
Maer dats daer ic niet omme en gheve,
Hebt goeden raet, sijt niet vervaert,
Ghi sult van mi wel sijn bewaert;
Maer ic rade u te deser stede,
Daer goed hoede es daer es goet vrede,
Varde te nemen an hem drien,
Up aventure wat mochte gescien;
Want u wederpertye es staerc.’
Doe riep die goede man sinen cleerc:
‘Com hare, mijn goede vrient, Paisier,
Draecht voor u inct ende ooc pappier;
Mac vrede ende vry gheleede
Van desen pertyen alle beede,
Ghedurende desen dijnghe dach.’ -
‘Lieve here, sec oft wesen mach,
| |
| |
Dat men de vrede verniewen ·I· jaer.’ -
‘Godweet, vrient, sprac hi, niet ·I· haer
Ne ghaeffise langher, dat weet ic wel,
Of mijn vrauwe ne gaefs bevel,
Dat si zelden doet of niet.’
Paisier dede dat men hem hiet,
Ende ghijnc daer dese ·III· stonden tsamen,
Ende noomse bi harer rechter namen.
‘Twifel, sprac hi, ende Jalosie,
Nau-begrijp ende u pertye,
Die u ten tyenden toe bestaen,
Gheeft vrede, ende ic salse hier ontfaen
Over de minre ende in sijn stede,
Desen dach gestadeghen vrede,
Sonder grieven of mesdoen.’ -
‘Dan sal niet sijn, sprac die garsoen,
Begrijp, de neve van hem tween,
Bestant no vrede ghevic gheen;
In hebs gheen noot, ic ben bastaert.’ -
‘So sijn wy ooc goede dasaert,
Seiden si beide, doe sijt hoorden;
Connen wi ons niet verandwoorden,
Ghine soudets u onderwijnden moeten:
Die niet en mesdoet en dar niet boeten.’
Die menighe sprac: ‘Addi geswegen,
Hine adde de ondanc niet gecregen,
Dies menich spreker genyeten moet.’
Lettel bewijndens dijnct mi goet;
Zoe pensdic die al stille sweech.
Twifel die ghijnc staen an den weech
| |
| |
Als die niet haestich en was ter tale;
Mettien so cam daer in die sale
Nau-merc, haer neve, die baelyu;
Of hi die lieden wilde vervaren.
Hi dochte mi wel an sijn gebaren
·I· nau besoukende offichier.
Noch volgheden hem ·II· here fier:
Heer Willemijn ende Vrybegheeren.
‘Twifel, neve, wat mach u deeren?’
Sprac die fiere heere Willemijn;
Sijn anschijn stont: het sal dus sijn
Ende anders niet, wie lief, wie leet.
Heer Vrybegheeren zwoer enen heet:
‘Waer hier yement die wilde mesbieden
Mine maghen of hare mesnieden,
Dat wildic wreken hier int palais.’
Paisier sprac: ‘Here, hout uwen pais;
Redene die heeft mi hier gesent
Om te belettene paerlement.
Gheeft vrede, ghi heeren al ghemeene,
Ghi weet wel ten mach groot no cleene
Om vrede te gheven hem excuseren,
Of Venus ne wilder niet dispenseren;
Gheeft vrede vor mannen ende vor magen.’
Nau-maerc sprac: ‘So machment vragen
Der conighinnen of sijt wille,
In mach niet vechten, ic swighe stille,
Ic hebbe mir vrauwen heet gedaen;
Maer gheerne so willic by u staen,
| |
| |
Met rade, met dade, na mijnre macht.’
Jalosie swoer: ‘Bi der cracht,
Die mi Venus ghegheven heeft,
Eer dat hier yement vrede gheeft
Den minre, die ons hier heeft doen daghen,
Ic salt liever alleene gaen vragen
Venuse, der ogher conighinnen.’ -
‘Wel an dan, laet ons dan beghinnen,
Sprac Twifel, wi sullen alle gaen mede.’
Doe knielden si tsamen daer ter stede
In de vierscare voor Venus.
Twifel beghan de tale aldus:
‘Edele vrauwe van machten groot,
Men vijnt ter weerelt uwes ghenoot,
U dienare, als ghetrauwe subgijt,
Hebbic gheweest al minen tijt,
Ende ewelike voort an sal.
Menighen orbore zonder ghetal
Hebbic in uwen dienst gedaen;
Menighen ondanc wederstaen
Van groten heren, van groten vrauwen;
Te mi waert muechdi u betrauwen
Dat ic in die officie mijn
Nemmermeer roukeloos en sal sijn;
Ja, bider hulpe van minen geslachte,
Die wacker sijn by daghe bi nachte,
Altoos te voorderne mijn stic;
Met Jalosien, miere liefster nichten,
Ende met Begripe, met sinen scichten,
| |
| |
Die hem altoos ten dienste stelt.
Heer Willemijn, u vrome helt,
Heer Vrybegheeren, die es hier nu,
Nau-merc, mijn neve, u baelyu;
Tvolc claecht up ons in allen houken.
Wi sijn die gone dies lettel rouken;
Want wat ic doe met minen magen,
Ic meene ghi sullet ons wel uut dragen,
Daer omme wy vragher lettel naer.
Nu hebdi ghedaen int openbaer
Creyieren een hof bi uwen knecht
Om elken te doene wet ende recht,
Die hem van minnen beclagende sijn.
Hier ute comt, waerde vrauwe mijn,
Dat ic ende andere officieren
Moeten te comene obedijeren,
Ende sijn ontboden hier in u of.
So heeft Redene an ons gesent
Paisier, sijn knape, die ghi wel kent,
Om vrede te gheven up desen dach
Den ghonen, die over ons doet geclach.
Moghen wise ontseggen zonder boeten,
Of zullen wij vrede gheven moeten;
Berecht ons, vrauwe, ja of neen.’
Venus die sweech ende sat ende green.
Pensic, here God, hoe sal ic varen!
Ic sie tandwoordene Venus sparen,
Sal mi gheen vrede mogen gescien!
Wistict zeker so ghijnc ic vlien,
| |
| |
Ende liete tghedijnghe met allen staen.
‘Vrauwe, wij sijn u onderdaen,
Sprac Twifel, wilt ons doch maken cont
Of wij moghen te deser stont
Vrede ontseggen of moeten gheven.
Mach ics ontstaen met minen neven;
Hiers niement die vrede gheven wille.’
Noch sat vrau Venus ende sweech al stille,
Ende pensde met enen zoeten gedochte
Wes haer hier up tandwoorden rochte;
Mi wonderde twy soe so lange sweech.
Twifel die stoop noch vaste ende neech;
Heer God! dachtic: warwaert salt dragen,
Sal soere yement om moeten vragen
Dan haer selven; wat vrauwen es dat!
·I· vrauwe ter rechter siden sat,
Wies name was Ghenadicheit:
‘Vrauwe, sprac sy, vrede ware quaet ontseit,
Vrede moet emmer sijn genomen
Voren, sal men ten paise comen.
Die pais ontsecht vermijnct sijn eere,
Die eere verminct na wiser leere
Niement vroeders ne salne prisen;
Maer metten vijnghere na hem wisen;
Vrauwe, dies raet te ghevene vrede.’ -
‘Dats waer, sprac vrau Vorsienichede,
Maer vrede ghegheven ende niet gehouden
Doet nijt ende gramschap menichfouden.
Tmeeste quade so sal men scuwen;
Vor tmijnste so sal men hebben gruwen.
| |
| |
Ten es ter weerelt quaet so cleene
Diet draghen moet en comt ten weene;
Hi es vroet die weerct na wisen rade.’ -
‘Seker dats waer, sprac vrau Ghestade,
Het dijnct mi alte goet vrede maken,
Daer men te paise mach geraken;
Die vrede gheven ende daer na breken,
Men sals hem groten lachter spreken.
Woort ende weerc sal sijn accort;
Want niemen es beter dan sijn woort.
Vrau Venus mach raden wat si wil.’
Vrau Wijs-van-rade sprac: ‘Die gescil
Wil sustineren die nes niet vroet,
Ende die ghescil maect en es niet goet.
Die vrede ontsegghen ende pais versmaden
Sijn occusoen van alder scaden,
Die van den twiste ghevallen mach.
Die quite gaen hebben goet gelach,
Elc sie vor hem dats traden mijn.’
Doe sprac Trauwe, die vrauwe fijn:
‘Vrede ne sal men niet vertyen;
Hoe groot, hoe cleene dat sijn pertyen,
Si sullen houden datsi beloven;
Ende die hem kent van state boven,
Edelst ende van gheslachte machtichst,
Sijn woort sal wesen alre warachtichst,
Mochte woort warachtigher sijn dan waer.’
‘Vrau Eere sprac: ‘Goet salich jaer
Hebbe vrau Trauwe, die dat woort vort brochte;
Het cam uut edelen gedochte
| |
| |
Te houden dies men dede belof,
Es hi edel of keerel grof.
Ic prisene diene drouch of wan,
Die sijn eere verwaren can,
Es hi leec of es hi cleerc;
Edel herte werct edel werc:
Dat houdic vor ene warachtige lesse.’
Aldus so spraken die vrauwen zesse,
Die an die rechter syde saten
Van vrau Venus, die haer ghelaten
Wel conste, al adde soes niet gehoort.
Noch knielde Twifel rechte voort;
Ic wane hi was van knielne moede.
Ter luchter syde so sat vrouwe Hoede,
Ende sprac met eenre scaerper tale
Daer voor die vrauwen altemale:
‘Beter es een oorloghe rike
Dan pais ende aermoede ewelike;
Dicwile es vrede also quaet als goet.
Ware mijn vrauwe wijs ende vroet
Soe liete de dijngen also si staen.’ -
‘Tbeste ware nochtan best gedaen,
Sprac Vreese, diet geraken conde;
Het ware groot recht dat men hem jonde
Vrede te gheven, die pais begheert.
Es yement die pais ende vrede beweert,
Hets jammer dathi es ghelooft.’
Ontsiene sat ende crauwede haer hooft,
Ic wane haer seker raet gebrac.
‘Ic was eens, seitsoe, daer men sprac
| |
| |
Van dijnghen, die nemmermeer gescien;
Mi dijnke tghelijc sal men hier zien,
Salment doen, men maects ·I· ende.
Hets den vervaerden grote ellende
Langhe te dreeghen vor den slach.’
Juecht sprac: ‘God gheve u goeden dach,
Vrauwe Ontsiene, dat ghi dat spraect,
Ic prise dat men een ende maect
Der dijnc, die emmer comen sal,
Est gheluc, est ongheval.
Tleide comt vrouch en tlieve spade;
Maer vrede te gheven ic emmer rade,
So wiet ontraet ic bliver bi.’
Vrau Duecht sprac: ‘Vrauwen, hoort na mi,
Ic bem hier doutste van ons allen
Om dat de dijngen misselijc vallen,
Dies de menige es onvervaert,
So radic emmer te paise waert;
Want daer pais es, daer es God mede,
Daer God niet en es, daer es onvrede;
Die zonder Gode es die es doot,
Den doden ware wel levens noot;
Die hem te paise wille bewysen,
Die sal in Gode weder verrisen;
Gheift vrede, gheeft, dat radic best!’
Scoon-Gelaet die sat int lest,
Ende sprac met smeekender talen daer:
‘Seker, vrau Duecht, daer seghdi waer,
Up al dat ic u bidden mach,
Gheeft vrede den minre up desen dach;
| |
| |
Wanthi es hovesch ende goedertiere.’
Twifel sprac met herten fiere:
‘Vrauwe, ghi hebbet seggen goet;
Mijn vrauwe mi eerst bevelen moet.’
Mettien ghaf Venus eenen knic,
Wat dat mach sijn; doch pensdic
Hets emmer beter yet dan niet.
Die ghesien adde tverdriet
Van den aensiene van mijnre partyen,
Ende boven al van Jalosien,
Hi souder om lachen, dat weet ic wel.
‘Daer en licht niet an, sprac Twifel,
Mach ic mi dobbel doen betalen.
Ic sal mijn scade wel verhalen,
Moorghen of up een ander tijt.’
Paisier sprac: ‘Ghi heeren, sijt
Venus, der vrauwen, onderdaen.
Hier gheefdi vrede, ende die sal staen
Also langhe alstie zonne schijnt;
Up doochste boete dat hem ne pijnt
Niemant anderen te beraden soorge.
Over den minre so blivic boorge
Dathi de vrede gheerne gheeft;
Want hi gheerne met paise leeft.
Hoe es u name, sprac hi, baelyou.’ -
‘Nau-merc, Paisier, vraechdijt nu;
Ghi hebt mi dicwile horen nomen.’ -
‘Dat doe ic, maer ic moet vulcomen
Costume van der officien mijn.
Dandere die hier bi u sijn
| |
| |
Die kent die menighe sonder vragen.
Nu sal ic minen meester dragen,
Sprac Paisier, den vardebrief.’ -
‘Nu maecs een ende, hets ons lief,
Sprac si ghemeen, wi sullen gaen staen
In vierscaren, ende daer ontfaen
Tvonnesse, dat men ons wisen sal.’
Oghe boven den anderen al
Ghijnc die baelyou staen an den want;
·I· langhe witte roede in de hant.
Twifel die stelde hem an sijn syde,
Ende Jalosie vul van nyde.
Naubegrijp, die felle knecht,
Sprac lichtelike: ‘Men doe ons recht.’
Heer Willemijn, ende heer Naubegheeren
Stonden daer ooc om mi te deeren.
Redene, Paisier ende ic vervaert
Ghijnghen ooc ter vierscaren waert.
Die baelyou sprac: ‘Vrau conighinne,
Est u wille dat ic beghinne
Na wets costume te heesscene voort
Paertye, ende dat daer toe behoort;
Ende est so hoghe upten dach
Dat ic van uwen weghe mach
Vierscare bannen ende condegen met
Elken te doene recht ende wet
Van allen discoorde, van allen gescillen?’
Doe knicte Venus, ende sweech stille.
Daer hi verstont si gaefs consent,
Doe sach die baelyou al omtrent,
| |
| |
Ende sprac met ere scaerper tale:
‘Ic make hier vierscare in die sale
Van Venus weghe, der vrauwen coene,
Om elken recht ende wet te doene!’
Dus riep hi ·III· waerf achter een.
Daer cam gedronghen groot ende cleen
Volx, so vele van allen state,
Soudict genomen het ware ommate.
In wildes mi niet te telne pinen;
Ic was so besich metten minen
Dat ic der anderen al verghat.
Doe ghaf die baelyou enen plat
Metten roeden jeghen die weech,
Dat al dat volc so stille sweech
Men mochte wel horen dat mer sprac.
Mijn taelman sijn caproen of stac:
‘Vrauwe, sprac hi, ende u ghesinde,
Est u consent dat ic ontbinde
Hier vor u miere paertyen last?’
Noch knicte soe metten hoofde vast;
Wat peinsdic, wats dit, es Venus stom.
Doe wert ghinder een groot gedrom;
Want elc woude horen deerste clage.
Doe ghaf die baelyou noch ·II· slage
Om te doen swighen de lieden stille.
‘Spreect, sprac hi, hets mier vrauwen wille.’ -
‘Gheerne, sprac Redene, die taelman mijn;
So segghic, seithi, dat hier sijn
Voren incomen als in pertyen
Twifel, Begrijp met Jalosien,
| |
| |
Die welke den minre hebben mesdaen,
In wies stede ic hier bem ghestaen,
Ende heeft mi tsijnre talen genomen.
Toghe ende segghe ende wilt vulcomen
Met goeder oorconden, levende, vray,
Dat sij discoort, twist ende delay,
Vreese, anxt, pine ende swaer verdriet
Den goeden minre, die ghi hier siet,
Sonder ontsegghen ende verraden.’ -
‘Dat calengier ic, spreect bi staden,
Sprac die baelyou, onthout dat woort!’ -
‘Ic salt onthouden ende spreken voort
Sulke tale, ghi sulter an cuwen,
Ende dat den sulken sal moghen gruwen
Sal hem ghescien sijn vul recht;
Alsic vulseit hebbe, so seght
Wat ghi begheert, ic gheeft u toe.’ -
‘Herde gheerne dat ic dat doe,
Sprac Nau-merc, die felle baelyou;
Maer ic bidde mier vrauwen nu
Om consent hier in die sale
Dat ic mach spreken mier magen tale.’
Noch knicte Venus; hi seits haer danc;
Mettien so tart hi up de banc:
‘Quisquans, nu hebbict al ghewonnen.’
Redene sprac: ‘Ic hebbe beghonnen
Te claghene, maer niewer na vulhent,
Vrauwe van machte, wide bekent,
Ende ghi ·XII· van wetten wijs,
Ic toghe ende segghe ende wils bewijs
| |
| |
Met levender oorconden doen vulstaen.
Teerst, dat si hebben mesdaen
Den minre, die hier staet vor ogen,
Dies hi gedoocht heeft ende moet gedogen
Meer pinen dan ic gheseggen can;
Dats dit point: als hi eerst beghan
Miere vrauwen te dienen om haren loon,
Met groten neerensten zonder hoon,
Ende wilde ende moeter in persevereren,
Cam Twifel jeghen hem argueren
Hoofschelijc, met geveinsder sprake,
Ende lieten nyewer met ghemake
Om te beletten miere vrauwen weerc.’ -
‘Dat calengieric, sprac Nau-meerc,
Altoos behouden mier vrauwen recht.’
Voord sprac Redene: ‘Cam dese knecht,
Begrijp, verradelijc, onversien;
Sinen moortboghe dat hi spien,
Ende scoten so diepe in sinen sin;
Men souder tyser noch vijnden in;
Es dat niet oorconden genouch.
Doe stoeten Twifel omme ende louch,
Recht als men quet: in doet u niet,
Ende hilten sprekende; beziet,
Wat was dit beter dan verraden!
Met dat de minre stont verladen
Metter wonde in sinen sin
Cam Jalosie van achter in
Verradelijc, bi belaechder laghe,
Ende ghaf hem meer dan ·XX· slage
| |
| |
Met enen stocke, heet Nyemen-spaer;
Daer adde u dienare wel naer
Doot ghebleven tusschen hem drien.
Nau-meerc beghonste vreeselijc sien,
Ende sprac met ere felre tale:
“Dat calengier ic altemale,
Ende draecht al an de ganse wet.” -
“Ic salt al prouven, wat wildi bet,
Sprac Redene, ja, wat deedsi mee;
Si scieden van daer ende zender twee
Van haren magen die hier staen.
Die dedene beede met hem gaen,
Dats Willemijn ende Vry-begheeren,
Ende ghijngen blidelijc met hem theeren,
Ende daden hem drinken zoete gepens,
Ende verhuerde hem enen chens,
Die sal gedueren sijn leven lanc.
Die minre was teeder, ziek ende cranc
Van der scote ende van den slane;
Hij was lichtelijc te bevane
Van soeten gepense der staerken drancke,
Ende als sine vonden up sijn crancke
Verhuerden si hem, alsoot wel scijnt,
·I· leen daer hi in slaeft ende pijnt:
Dats Tlant van Duchte, wyde vermaert,
Also men gaet te Twifels waert;
Het licht daer in den rechten wech.
Noch een vele meer uplech
So sal ic doen staen up dese pertye:
Al dit ghedaen cam Jalosie
| |
| |
Toten minre, ende scoot een roere
Met eenen losen ghevensder lozen toere,
Ende teech hem dathi hadde mesdaen,
Dathi soude enich lant bestaen
Te winnene, sonder Venus consent,
Ende sant om Twifel, die met genent
Brochte Begripe met sinen boghe,
Ende stelde sinen scicht ten vloghe,
Ende scotene dieper dan te voren.
Die wonden doen hem sulken toren
Ne ware vrau Hope, de meesterinne,
De minre ware langhe uut sinen sinne.
Noch boven al desen sijn si comen,
Alst hem gheliefde, ende hebben genomen
Dat nyement tote hem soude mogen
Comen, diene wilde verhogen
Met sanghe, met spele, met melodien,
Ende houden leggende in voochdien,
Al waert een kint van enen jare.
Daer moethi bliven of het en ware
Datten vrau Hope te leedene rochte
Daer hi tijtcortijnghe hebben mochte.
Dus maken sy van hem haer abuus,
Also die catte doet metter muus;
Dat jammer es dat ment heeft gedoocht.”
Nau-maerc sprac: “Hebdi al getoocht
Van dies ghi u beclaghende sijt?” -
“Ja ic, baelyou, als te deser tijt,
Ende daer ne sal nyement seggen jegen.” -
“Als baelyou spreec ic, addi gezwegen,
| |
| |
Ghine adt der waerheit niet gemest;
Beghin, middel ende ooc dat lest
Draghic der wet met allen an,
En salt, al en ben ic gheen taelman,
Verandwoorden in woorden slecht
Ende ghi sult vonden sijn int onrecht,
Of ic legghe mijn roede neder,
Ende nemmermeer sone dienic weder
Upten minre, no up de sine.”
Doe louch Redene met bliden scine:
“Dat draghic an de wet, sprac sij.”
Die baelyou sprac “Laet spreken mi.” -
“In hebbe u sermoen niet verstoort;
Trauwe sec gheerne, nu spreect voort,
Hets grote redene dat ict gedoghe.”
Die baelyou sprac: “Ic seght ende toghe
Als in de name van minen geslachte,
Daer ghi over doet groote clachte,
Ic hope si dies onsculdich sijn,
Oorconde Venus, der vrauwen mijn,
Ende up de vrauwen bi haer gheseten,
Daer up so willic mi vermeten
Dat ghi onrechtige claghe doet staen.
Mine maghen sine hebben niet mesdaen
Anders dan mijn vrauwen bevel;
Cam besien wattie minre wrochte,
Ende examieneerde sijn gedochte
Te wetene of hi was constant
In sijn weerc; als hine vant
| |
| |
So onghestade ende wart ghewaer
Sijn kiken, sijn gapen hier ende daer,
Ende versumende sijn werc te meerne;
Doe wijncte Twifel, om te beweerne
Die ledichede van sinen werke,
Begrijp, die scoot na rechten merke
Nochtan ne bate daer meer no min,
Ende dor al datter tyser in stac
Ne wrochte hi niet, maer weec ende sprac,
Ende stont so sotte maniere ende dreef
Datter sijn werken bi tachter bleef;
Ende omme dat hi sijn weerc verghat
So sloughen Twifel, wat wonder was dat?
Ic soude noch derghelike plien;
Men mach niet werken ende omme sien.
Mijn vrauwe ne gheeft gheen werc so cleene,
Ten besicht de zinnen wel alleene,
Ende om dathi contrarie dede,
So cam daer Jalosie mede,
Die gheerne mir vrauwen werc besiet,
Ende slouchene, waer omme ne soude hi niet?
Waer omme ne dede hi niet sijn weerc?
Was hi te cranc oft werc te sterc?
Wat dede hem mir vrauwen werc beghonnen?
Die spel bestaen ende niet ne connen,
Wat wonder est al verliesen sij!
Toghe ende segge: al wast dathi
Ghescoten was ende ooc geslegen
Ghelijc dat jonghe kindren plegen,
| |
| |
Die lichtelijc vallen ter mesdaet,
Ende niet ne weten twij mense slaet;
Dus wast met hem no min no mee.
Doe camer toe dese heeren twee:
Here Vribegheeren ende heer Willemijn,
Om dat hi hem lieden dochte sijn
Niet neerenst ten werke van mire vrauwen,
Ende ooc so saghen sine verflauwen
Van den castyene van te voren,
Ende tsijnre meester oorboren
Ghaven si hem drincken medicine:
Soete ghepens, om quite te sine
Van der smerte, die hi besief;
Het smaecte hem wel, het was hem lief.
Wel was waer, hi wart bi drancke;
Daer na bi sinen vryen dancke
So maecti lijfcoop jeghen hem tween,
Ende huerde Duchte, mir vrauwen leen,
Daer in so doet hi sijn labuer.
Es hem Twifel wreet of stuer,
Dat en es zonder verdiente niet.
Ic weet wel dat men dickent siet,
Die van goeden werke verandert
Ende om aergher te crighene wandert:
Den eersten loon maecti hem verre,
Ende dander loon die maect hem erre.
Wat es te claghene dathi claecht,
Die hem selven in lydene jaecht.
Hoet voort met hem mach sijn vergaen
Dat sal hi met prouvene moeten vulstaen;
| |
| |
Ic toghe ende segge, ende dar wel togen.
Twifel ende die hier staen vor oghen
Kennic also wijs van rade;
Si sullent wel lyden zonder scade,
Watter ghetughe of seggen mach,
Dese geclachte ende ooc tgheclach,
Dat men tameer sal moghen doen.”
Redene stac of den caproen
Ende sprac: “Baelyou, es dit u cale?” -
“Jaet, vrauwe ende vrauwen alternale,
Ende vraget mijnre paertyen dan.” -
“Trecti u deser talen an,
Sprac Wijs-van-rade tote Jalosien.” -
“Ja wij.” - “Vrauwe, so ruumt partyen,
Sprac sy, wij willen spreken tsamen.” -
“Ruumt de vierscare in Gods namen,
Sprac doe mijn vrauwe Vorsienichede.”
Doe ghijngen si uut ende ic ghijnc mede.
Baelyou ende alle die daer waren
Moesten gaen uter vierscaren,
Sonder vrau Venus ende haren staet.
Doe sprac Venus: “Gheeft mi raet,
Dan sal ic doen dat mi es lief
Recht, also cors ende also brief,”
So was haer redene daer ter stede;
Want lettel spreken dat es haer zede.
Doe sprac Trauwe, die werde vrauwe:
“Ic seght dat noot es dat men scauwe
De waerheit eer men vonnes wijst:
Haesteghe wet es zelden geprijst.
| |
| |
Soude een verliesen sinen loon,
Die ghewrocht hadde zonder hoon,
Al wrochti min dan lust gevouch,
Dan ware den werkere niet genouch;
Want dienst van trauwen es lonens waert.
Men mach niet hebben dat men beghaert
Ten eersten wille, dats mijn verstaen.”
Vrau Eere sprac: “Soude men loon ontfaen
Van halven werke, dat ware onrecht.”
Voorsienicheit sprac: “Wats dat ghi secht,
Trauwe ende Eere, ic hebbe ghehoort
Tale ende andwoorde brijngen voort;
Maer also icker mi an versta
Wat werckere die een weerc up sla
Ne sal pensen om ander dijnc
Dan om sijns weercs ·I· goet vulbrijnc,
No om loon, no ooc om danc,
No om vreese, no om bedwanc;
Moeyt hi hem anders hi werct te min,
Werct hi te min hi mijnct daer in
Den vullen loon van der vullen werke.
Men mach niet seggen: het es ·I· kerke,
Tor ende clocken ne stonder boven.
Men can den dach niet eer geloven
Voor hi ten avonde comen sij.”
Ghestadicheit sprac: “Daer blivic bi,
Het dijnke mi redene ende besceit.” -
“Hoort doch, sprac vrauwe Genadicheit,
·I· werkere diet tbeste doet dathi mach,
Al ghijnge hi spelen den enen dach,
| |
| |
Hi mocht den anderen dach verhalen;
Soude men hem niet daer omme betalen,
Dat ware onrecht, also mi dijnct;
Of hi crepel worde of vermijnct,
Ende hi den wille adde van vuldoene,
Ende niet meer wrochte dan toter noene,
Ende men enen anderen wercman name,
Die tweerc vuldade ende dan vulcame;
Soude u dat dijnken redelijc wesen?
Men beide doch of hi mochte genesen,
Of anders waer hi gequetst om niet.”
Wijs-van-rade sprac: “Het gesciet
Dat deen besoet dat dander besuert;
Die weerc beghint ende daer in duert,
Die moet met rechte den loon ontfaen.
Die sijn werc laet talven staen
Verbuert den loon ende hi maect gram
Den ghonen, daer hi werc of nam;
Dus heeft die menige ondanc gewonnen
Met niet te vuldoene dat was begonnen.
Alle dijngen te rechte ghemeerct,
Hi es sot die sinen vrient verwerct;
Doch die wel doet die bate es sijn.”
Doe sprac Venus, die vrauwe fijn:
“Wat sechdijs, vrauwen ter luchter siden?”
Hoede sprac: “Vrauwe, ic ben al blide
Die redene die Wijs-van-rade zeicht;
Ic wane dat niement vroeds pleicht
Werc te nemene hine wilt vulbrijngen.
Die besich sijn met andere dijngen
| |
| |
Dan den werken toebehoort,
Die stellen haers werkens loon bet voort;
Waert dat ic mochte daer zonder leven,
Ic soude hem node te werkene gheven
Die al puer willens ledich gaen.”
Vreese sprac: “Ic liet ooc staen;
Liever ic hem sulc wel van moede,
Die hem selven maect tongoede
Den loon, ende tweerc den meester dan,
Al ghinge hi spelen; wat lagher an?
Al hadde hi breke en ware gheen scade;
Ic blijfs bi vrauwen Wijs-van-rade,
Also soe secht, daer blivic bi.”
Juecht sprac: “Ende ic houts mi
An vrauwen Genaden; want mi soude dinken
Onrecht, soudemen den werkere minken
Loon van den getrauwen werke sine.” -
“Vrauwe, dats ooc de redene mine,
Sprac vrauwe Duecht, want wie begheert
Wel te werkene es lonens waert;
Maer die den loon te voren gheeft,
Ende dan daer na faute heeft
Van den werke ende hem beclaecht,
Het dinke mi recht dathijt verdraecht;
Dus so men weerct so sal men lonen;
De redene ne willic niet versconen.” -
“Vrauwe Duecht, andwoorde Scoon-gelaet,
Mi dinke dathi doet alte quaet
Die begheert dat men hem brijnct
Loon te voren, ende tweerc vermijnct;
| |
| |
Die mi dat dade, ooc wies mi bade,
Ic souds Vorsienicheit roupen te rade,
Eer ic meer lonen soude te voren.
Ic hebbe ghoort seggen: hets als verloren
Dat men in aventuren stelt.”
Hiermede so was die tale gevelt
Van den ·XII· vrauwen daer,
Daer niement ne mochte horen naer
Wat mer seide of wat mer sprac;
Maer Redene wast diet mi vertrac
Daer naer; het was hem al geseit
Van alder tale die waerheit,
Ende voort dat ic noch seggen wil.
Als Venus hoorde dat ghescil
Was onder de vrauwen van harer wet,
Si sprac: “Ic make een uutset
Van desen sticke, daer tijt van nu
Ende int verbeteren van u,
Die minen rade behoren toe.
Ic wille dat men ghebieden doe
Sminres oorconde stappans ter stede,
Om te hoorne die waerhede.”
Doe riep men ghinder enen sergant,
Nau-besouc was hi ghenant,
Ende een cleerc hiet Snel-gepens.
“Loop, sprac vrau Venus, hier ende ghens
Int lant van Duchte van minen wege
Al omme daer de minre plege
Te verkeerne, ende scrijft de namen
Ende doese mi comen alte samen,
| |
| |
Alle excusacie achter gelaten.”
Doe ghijnghen se lopen hare straten
Tonsentwaert, daer si stappans vonden
Al ghereet ·VII· oorconden:
Hope was deerste, die meesterinne,
Wiens visentasie ic gherne gewinne;
Dander was Troost, die liethem souken,
Hine wilder cume te comene rouken.
Om dander ·V· waersij confuus;
Want sine vonder nyement thuus.
Deerste was Vryhede, dander Vruecht,
Die derde ghi wel gevroeden muecht,
Solaes wassi, die vierde Ruste;
Die vijfste die te sinen luste
Lach in huus so vaste ende sliep:
Hine hoorde een woort niet wat men riep.
Doe screef Snel-ghepens, die cleerc,
An de ·V· dueren Venus meerc,
Om dat si daer bi kennen souden
Updat sy wilden haer leen behouden
Datsi te hove moesten comen.
Mettesen hebben sij vernomen
Die ·V· tsamen comende gepaert.
Doe ghijngen sij alle thove waert,
Ende trocken boven in die sale;
Stappans dede mense altemale
In Venus camer te rade gaen.
Doe was ic verre van daer gestaen;
Maer ic keec over in den rijnc.
Doe kendic elken die daer ghijnc
| |
| |
Ter oorconde, ende ic was dies te vrede.
Venus sprac tote Vorsienichede,
Tote Trauwe ende te vrau Radewijs:
“Gaet onder u drien, ende hebt avijs
Up thende, up middel, ende up tbeghin.”
Doe ghijnghen si tsamen ter cameren in
Dese ·IIII· vrauwen vul der duecht,
Hope, Troost, Vryhede ende Vruecht;
Solaes, Pais, Ruste volgede doe,
Ende sloten die duere vaste toe.
Watsi daer spraken men oordes niet,
Maer Redene wiste wel al tbediet
Van Clap-al, die hem dicwile toe brochte
Vele dijnx dies hi niet vele en rochte;
Doch hoet daer voer dat muechdi horen:
Trauwe was houtst, des sprac si voren:
“Vrau Hope, comt ghi alleene, laet zien
Al hemelijc hier onder ons drien;
Wij besweeren u bider trauwen,
Die ghi sculdich sijt onser vrauwen,
Dat ghi wes men u vragen sal
Waerheit na wetten sult seggen al.
Heft up u hant, dat zweerdi nu!”
“Ja ic, sprac Hope.” - “So vragen wij u
Of ghi yet weit, of hebt beseven
Dat Twivel metgaders sinen neven
Den minre heeft beraden leet,
Sonder redene ende onder scheet;
Wanthi van stortsen hem beclaecht.”
Hope sprac; “Na dat men mi vraecht
| |
| |
In wille mi emmer niet verzweeren
Wien dat vromen mach of deeren;
De minre es emmer zere gequetst
Van eenen strale, daer of gheletst
Es tiser bleven in sinen sin.
Wiet dede en weetic meer no min;
Maer tyser blijfter noch in ontraect.
Ic hebben up sulken tijt vermaect
Dathi hoorde so groot rebat
Dathi mijns altemale verghat;
Wiesi waren, dats mi ommaer.
Tcaboel dat jaechde mi van daer;
Want onruste scuwic, dats mijn aert.”
Vorsienicheit sprac “Gaet achter waert!”
Trooste alleen si tote haer riep,
Die stont en droomde, ic wane hi sliep;
Want hi gebaerde recht ic en weet.
Doe staefden si hem den selven heet
Van Hopen ende hi andwoorde snyemen:
“Also helpe mi God! in sacher nyemen
Ghine durt u vermeten niet up mi.” -
“So gaet dan thuuswaert, zeyden si,
Ons dijnct ghine saechter nyemen bloeden.” -
“Vryhede comt vort, wy moeten ons spoeden,
Sprac doe mijn vrauwe Wijs-van-rade,
Den selven heet ic u up lade,
Dien wij staefden den anderen tween.”
Vryheit sprac: “Ic ben gherne alleen,
Ic scuwe de lieden daer ic mach,
Vraget den gonen die alden dach
| |
| |
Gheselscips plegen hier ende daer.
Ic weet wel soudic seggen waer
Ic souder ·II· nomen, waert van noden,
Die meer den minre pinen te doden
Dan alle dese daer ghi na vraecht.” -
“Wie sijn si? Sijn si hier heden gedaecht,
Sprac vrau Versiene, mach men se niet nomen?” -
“Jaet, sprac Vryhede.” - “So laetse ons comen,
Sprac Wijs-van-rade ende noomse dan.” -
“Gheerne, sprac hi, of ic can,
Dheen heet Quaet-bet ende dander Nijt.”
Up sprac Trauwe ter quader tijt:
“Twine adde de minre die beclaecht.” -
“Hets misselijc waer omme dathise verdraecht,
Sprac vrau Vorsiene, het doet goet varen
Wrake laten ende eere verwaren.” -
“Nu gaet, sprac soe, wi hebbens genouch.”
Doe riep soe Vruecht ende Vruecht die louch;
Al ghijnct haer niet beneden den kinne,
Si dadense zweeren ten beghinne
Ende vraechden hem die waerheit bloot.
Vruecht sprac: “Dat nemic up mijn doot
In dusentich plaetsen, dat ic weet wel,
Sijn onghebeden ter feesten comen,
Hebben den minre sijn vruecht genomen,
Ende zonder redene ghesconfiert;
Ende hebben zulke dijngen versiert,
Die noyt ne waren no worden zullen.” -
“Wij sijn van u ghepaeit te vullen,
| |
| |
Sprac vrau Trauwe; Solaes, com voort
Het ware tijt adden wij vulhoort
U allen, want Venuse sal verlangen.”
Solaes cam truerende gheghangen,
Recht of hi lede met aermen slaven;
Den heet so ghijnghen si hem staven
Om te wetene die waerheit al:
“Bi miere trauwen, sprac hi, ic sal
Waer seggen, al bem ic cranc van machte;
Jalosie ende haer gheslachte
Hebben den minre te menegen stonden,
Daer ic was, up sijn weecste vonden,
Ende hebben gequetst, het es mi cont,
Al wast ooc dat ic bi hem stont,
Lettel of niet so mocht hem baten.” -
“Hets goet, Solaes, gaet uwer straten,
Sprac Wijs-van-rade, hets wel geseit.” -
“Comt Ruste, sprac Vorsienicheit.” -
“Wats u begheeren, sprac si, ghi vrauwen,
In dar niet sweeren bi miere trauwen,
Ic salt wel seggen zonder zweeren;
De minre ne const hem noit geweeren.
Ic weet wel wat ghi vragen wilt,
Si riden altoos in sinen scilt,
Beede bi nachte ende ooc bi dage,
Ende altoos leggen sij na hem lage,
Jalosie ende Twivel mede;
Na mier vrauwen wetenthede
So dinket mi wonder soene daets.
Ic weet wel dat icker dicken om late
| |
| |
Slapen, spelen, drincken ende heten.”
Trauwe sprac: “Hebdi yet meer vergheten?”
“Ja ic, sprac Ruste, com icker in....” -
“Het es genouch om een beghin,
Sprac Wijs-van-rade, nu Pais comt ghi.
Den selven heet so zweerdi
Waer te seggen van desen sticken
Van Twifele ende den minre.” - “Icke,
Sprac Pais, ja ic, meer dan genouch
Van horen seggen, daer ment gewouch,
Van deser veeten te menegher stat;
Maer ic en wister of seggen wat,
Want ic ne kenne den minre twint,
Noch hi mi, dat wel versint;
Maer wat ic sal; dats God diet weet!” -
“Hets goet, jaet, gaet voort ghereet,
Spraken die vrauwen, daer te samen.”
Met desen sij voor camer camen
Ende vertelden woort na woort
Vrau Venuse wat si adden gehoort.
Doe saten si neder ende swegen al stille;
Venus sprac: “Het es mijn wille
Naer doorconde, die wij hebben vernomen,
Dat men paertye voort doet comen,
Ende dan sal ic na mijn gelieven
Vonnesse zonder tmeeste grieven
Rechtelike wisen an elke zide.”
Doe wert mijn taelman herde blide;
Die baelyu vierscare rumen dede;
Doe ghijngen sij alle ende ic ghijnc mede
| |
| |
Vor Venus in die plaetse staen.
Enen bouc heeft soe up gedaen,
Daer haer wetten in stonden bescreven,
Ende heeftene Vorsienichede gegheven,
Ende noomde haer wat soe souken zoude.
Doe ghaf Venus also houde
·I· brievekin Nau-meerc, den baelyou,
Ende sprac: “Ic wille na rechte nu
Dat men al voren de fugitive
Banne ende uut minen lande drive;
Ende dat se yement huse of hove
Dat men van minen lande rove;
Elc sijs te voren op sijn hoede.”
Doe clopte die baelyou metter roede,
Ende las de namen int brievekijn
Also si hier ghescreven sijn:
Roum, Verwaenthede ende Envie,
Clap-al, Nijt, Quaetheit ende Atye,
Orghelieuse ende Overmoet,
Ledicheit, Wrake ende Spreec-goet,
Achter-sprake ende Breede-scande,
Dese bannic ute vrau Venus lande,
Ende nemmermeer te sine gelooft,
Daer mijn vrauwe sal wesen hooft;
Ende wie met hem geselscips plien,
Tghelijx van wetten sal hem ghescien.’
Doe ruumde die menige daer die zale,
Die waren ghebannen altemale.
God here, hoe blide was ic doe!
Doe sprac vrau Venus: ‘Welan leest toe!’
| |
| |
Doe las Vorsienicheit openbaer
De woorden, die hier volgen naer:
‘Ghi allen, die u beclaecht van minnen,
Wilt u selven leeren kinnen,
Groot onghelijc hebdi up mi.
God maecti mi vor u beghinnen,
Om dat ic u soude helpen winnen
Des hemels vruecht, die hem es bij.
U ghaf hi leven ende ·V· sinnen,
Verstannesse, wille, den gheest daer binnen;
Eene planete ic maer en sij,
Die altoos lopen moet ende rinnen,
Gheven, nemen dicken dinnen,
Ende du hebs dinen willen vry;
Waeromme so ontweechstu di?’
Als dit capitel was gelesen,
In dochts mi twint te vroeder wesen,
Ic hoordes meer dan ic verstont,
Ende wort recht in mier herten gront
Vele meer ontsteken dan te voren.
Ic adde welna mijn macht verloren,
Ne ware dat ic up Redene leende.
Venus sach dat ic stont ende steende,
Ende sprac: ‘Na dat ik hebbe vernomen
An oorconde, die vor mi es comen,
So wisic ende het dijnct mi goet,
Om dat men alle dijnc leeren moet
Eerment can, ende dattie minre
Gheerne ware mijns lonens winre,
Ende dathi bi onnoselheden
| |
| |
So sal hi voort an gaen ter scolen;
Want al mach de getrauwe dolen,
Wanneer hi mi te dienen kiese,
In wille niet dathi hem verliese;
Want anders ware gebrec in mi.
Sminres pertye die wisic vry;
Maer die minre sal tscolen gaen,
Tlant dathi heeft in pachte ontfaen,
Wies name es gheheeten Ducht,
Daer ghevic hem up sine leeftucht,
Daer sal hi in wonen sijn leven lanc.’
Doe satter een hout man vor de banc,
Die ic noit en sach dan doe;
Venus die sprac hem aldus toe:
‘Waer bestu, meester Ghetempertheit,
Ende Mate, dijn wijf, ic hebbe geseit
Dat ghi den minre sult met u leeden,
Ende te gheenre tijt van hem sceeden,
Ende wijst hem wel ghetrauwelijc!’ -
‘Gheerne, vrauwe van machten rijc.’
Sprakensi, ende wij ghinghen tsamen
Met dat wij leden ende oorlof namen
An vrau Venus ende an de vrauwen,
So trac mi Twifel bider mauwen,
Ende sprac met dat ic vor hem leet:
‘Ic sal u sien, gaet toe ghereet,
Wine schyeden noch niet.’ Neen boye, pensdic,
Ic hebbe noch vry, goddanc een stic;
Int scole gha ic sitten leeren
| |
| |
Hoe ic mi sal ten werke keeren
Om quite te sine van uwen dangier.
Mijn meester was van goeden bestier,
Ghetemperhede ende Mate, sijn wijf,
Die mi beloofden herde stijf,
Wildic werken na haren rade,
Ic soude verwinnen al mine scade.
‘Ja ic, trauwen, sec, in mach niet min.’
Doe leeden si mi ter scolen in;
Daer saten scolieren menigherande,
Vergadert ute diveerschen lande.
Scieloos satter ende Roukeloos,
Wilthede, Lust ende Gheer-altoos,
Jonchede, Rijchede ende Const,
Haestichede ende Node-verbeiden,
Gheerne-comen ende Node-scheiden,
Danse-wel ende Blide-moet,
Lach-vele ende Onna-vroet,
Ende menich ander wijf ende man,
Mijn meester dede mi sitten daer;
In sinen setel sathi daer naer.
Mate sijn wijf een roede hem gaf,
Daer menighen scaerpen tac an claf,
In enen groten bouc hi las;
Int eerste ghaf hi ·I· lesse mi,
Also hier na ghescreven sij:
‘Joncman moedich, vul der juecht,
| |
| |
Die u der minnen niet wachten muecht,
Gheeft uwe nature bi wiser hoede
Onder tbedwanc van mijnre roede;
Want ontlooptdi der roede mijn,
Ghi sult stappans gheslegen sijn
Van Twifele ende van zinen geslachte.
Hout mijn regle, zo lijddi zachte
Die pine die comt van Venus werke.’
Dese lesse die screven lettel clerken
Ende lettel leeke, maer mi dochte
Ic soudse onthouden up dat ic mochte.
Doe keerdi tblat en las bet voort
Dese lesse, die hier na behoort:
‘Minres, die besich met minnen sijt,
Gheeft Gode den alre eersten tijt,
Die hi u leent, ende niet en gheeft;
Den anderen tijt om dat ghi leeft;
Den anderen tijt, die gheeft der minne,
Sonder dobbelhede van sinne;
Ten welken ghi u gheeft van den drien,
Wilt elken tijt met u zelven plien;
Want een ghespleten weercman
Ne gheen gheheel werc vulbrijngen can;
Dus suldi deelen in drien den dach.
Des nachts gheeft elken werken verdrach,
Ende gheeft u zelven gheheel ter ruste,
So dattu sanderdaechs werkens luste.
Wildi u niet also bestieren,
U werken salre bi faelgieren;
Dan sal Twifel ende sijn geslachte
| |
| |
U comen quetsen in u gedachte;
Onthoudet, kinderen, hets u bate.’
Doe rechte voort so gaf ons Mate
Elken een blat, om dat wij souden
Dese lesse scriven ende wel onthouden.
Doe ghijnghen sij scriven alle te stride,
Ende hi ghijnc lesen an dander zyde
Dese lesse die hier volget naer:
‘Minre, die mint ende wart gewaer
Dathi vijnt in sijn weerc onspoet,
Dies hem nature begheeren doet,
Ne wite Venus niet de plage,
Maer up hem selven so doe die plage;
Want gelijc dat tlicht der zonnen
Niet ne zouden ghelaten connen
Te schinen in eenen vulen poel,
Also wel als upten lavender stoel,
Jof up blommen, of zoete cruden,
Sone mach Venus laten den ruden
Te beschynen ende den vyleynen,
Also wel alsten edelen reynen;
Up elken sij haer rayen gheeft;
Maer tvat gheeft uut dat in heeft,
Dus Venus es cause van gheenen ghebreke.’
Doe sat daer elc in sine reke
Dapperlijc dese lesse ende schreef.
Ghetemperhede noch lesende bleef
Dese lesse, die ic hier na bescrive:
‘Minre, die in minnen beclive,
Ende den loon ontfaet van minnen,
| |
| |
Penst ghine sult voortan niet meer winnen,
Verteert bescheedelijc uwen loon,
Al dijncti u soete ende daertoe scoon;
Want wat men mint spaert men in eeren:
Node minren maer gheerne meeren.
Ten es gheen dranc so soete int vat,
Heeft mens couner men wordes sat;
Ten es gheen dijnc so hart, so groot,
Haerderen en slitet wel ter noot;
Die zuerlijc wint, ende zaen verdoet
Den loon, het blijct wel dat hi moet
Van breken clagen, dies hi passeert,
Die theere na neere wel ordineert;
Kindren, onthout wel mine woort.’
Doe screven si alle; noch las hi voort:
‘Minres, die van minnen quelen,
Wat u bejeghent ghi zullet helen;
So verdiendi der minnen danc.
Hi openbaert hem selven cranc,
Die niet sijn last en can gedragen
Sonder hulpe ende zonder clagen;
Est ooc so dat u Venus werc
Te lastelijc es, ende ooc te sterc,
Ende ghijt zo zwaer eerst hebt begonnen,
Ghine zoudet niet vulbrijngen connen,
Ende ghi van pinen sijt verflaut,
Kiest hulpe, daer ghi u in betraut,
Twee om een last dat es genouch;
Onneffene maect alte quaet ghevouch;
Maer of ghi muecht ent u so staet,
| |
| |
Draghet alleene, dats mijn raet;
Nu, kinderen, onthout dat ic u leere.’
Doe screven wij ende hine las nemmeere.
Met dat ic screef, ter zelver ure,
Doe clopte Twifel vor die dure,
Ende recht met dat ic omme sach,
Ontwiec ic ende ic sach den dach.
Goeden dach ende goeden nacht
Moet haer gheven die waerde dracht
Der vrauwen van den Drogen Bome,
Om wien dat ic in desen drome
Hebbe vertoocht haer mijns gepens;
Want die sin moet gheven chens
Der gheenre, daer ic of houde tleen
Van Duchte, om dies ic bem te cleen
Haer te dienene, an scheiden van
Als een getrauwe weercman,
Die tscolen gaet om leeren const,
Om tweerc te vulbrijngen....;
Goed dienst ne sal men niet versmaden.
Ic bidde der vrauwen om genaden;
Want ic grotelijc hebbe mesdaen
Dat ic mi liet van Twifele slaen,
Van Jalosien, ende liet mi scieten
Van Begripe, ic moest ghenieten;
Maer nu hebbic ghesijn ter scolen.
Nauwmerc sal mi nemmer doen dolen;
Want ic kenne die vrauwe mijn
So goet van trauwen ende also fijn
Van herten, van sinnen also ghestade.
| |
| |
Ic weet wel dat soe niet en dade
Om al de weerelt, sulc kennic hare,
Daer haer here in vermindert ware,
Dies gheve haer God ghesondichede,
Eere, gheluc ende ewighe vrede,
Ende naer dit leven sonder sneven
Haer ziele met hem moet sijn verheven,
Ende ic met haer die bem haer slave.
Addic yet beters gherne ict haer ghave,
Doch willicse groeten met nyewen sange;
Ach, haer biwezen werct so lange:
Vlye, Twifel, vlie, ruum mijn ghedachte,
Niet meer ne com mi in den sin.
Vrau Hope die doet mi leven sachte,
Ic hoet mi vor Nau-merc beghin.
Vry begheeren brinct lyden in,
Vrau Trauwe, dat es mijn hoochste raste;
Loon alsoe wille, doch werc ic vaste.
Vlie, Jalosie en dijn geslachte,
Du maex vele herten vruechden din,
Dunc laets dijn slaen dor nyemens clachte;
Vlye wech, ic sta na tru ghewin.
Soe draecht in haer der trauwen zwin,
Die mi laet metter minnen laste;
Loon alsoe wille, doch werc ic vaste.
Begrijp, du maex vele quader nachte,
Dan doestu niet, trout vrauwelijn,
Dijn duecht verjaecht Begrijp met crachte,
Daeromme ic gheerne dijn eghin bin.
Du best mijn troost, mijns vruechts gewin,
| |
| |
Al andere sijn miere hertsen gaste;
Loon alstu wils, doch werc ic vaste.
|
|
Auteursrechtvrij