Oud-Vlaemsche liederen en andere gedichten der XIVe en XVe eeuwen

Salve Regina.

Sonder smette, saliche roze,
Acoleye preciose,
Lelie vulder zuverheit,
Verbiddiche der zonden noze,
Ewich licht gloriose,
Raye vulder helicheit,
Eighin woonst der triniteit,
Ghelijc ons die scrifture zeit,

[p. 30]

 

Ja, boven der naturen glose,

 

Neemt ons in u ghenadicheit,

 

Als ons dat sterven wert bereit,

 

Maect ons vri ter laetster pose

 

Jeghen alle de helsche bose.

 

 

 

Soete moeder, reine maghet,

 

Helpt ons eer ons die viant jaghet

 

Roukeloos in sijn venijn;

 

Jammerlike sijn wi gheplaghet,

 

Comdi niet bi ons als men vraghet

 

Om onse daden in den fijn.

 

Rouct onser die besondicht sijn

 

Dat wi ontgaen der hellen pijn;

 

In ons te helpene niet vertraecht,

 

Ende doet ons scauwen twerde anschijn

 

Van hem, die watre maecte wijn.

 

In duechden ons vor hem ghewaecht

 

Ten ende als elc sijn oordeel draecht.

 

 

 

An hu, vrouwe, roupic ghenaden

 

Dat ghi mi wilt staen in staden

 

Van hu te dichtene Salve;

 

Teedre, alrehoochst van graden,

 

Claerheit, dies niement can verzaden,

 

En ware dat woort wi hadden wee,

 

Doe dinghel Gods sprac: Ave!

 

Omoedelike so spraec si u mee:

 

Ecce ancilla; sonder beraden

 

Troost ons eer ons de tijt ontgee;

 

Salve mater gratie,

[p. 31]

 

Puert ons van zonderliker traden,

 

Eer ons die viant brinct in scaden.

 

 

 

Salve moeder, regina mede,

 

Vertooch ons dine ontfaermichede,

 

Overvloeiende in alre tijt.

 

Salicheit der meinschede,

 

Tempel der drievoudichede,

 

Regina bestu ghebenedijt;

 

Alzo edele als ghi zijt

 

Sone was, sone is, sone wert ghewijt.

 

Alleine wonstu den hoochsten vrede,

 

Laet ons hier so lanc hebben respijt,

 

Van zonden te sine vri ende quijt,

 

Ende behoue ons, vrouwe, met uwer bede;

 

An hu so staet ons zalicheit.

 

 

 

Dor dijnre ontfaermicheden name

 

Trec ons uter sonden brame,

 

Ende brinct, vrauwe, ter rechter strate;

 

Claerlic in onsen zin versame

 

Lelien sulc als u betame,

 

Altoos t'onser sielen bate.

 

Moeder vulder caritate,

 

Aensich ons weic hers sonder mate,

 

Misericordie ons wel betame;

 

Up u, ic aerme, mi verlate,

 

Soete ontfaermiche advocate,

 

Helpt ons, du drouchs tonser vrame

 

Christus in dinen lechame.

[p. 32]

 

Vrouwe, ontfaermiche coninghinne,

 

Rayen daer alle zoetheit es inne,

 

Ende licht daert al bi es verclaert,

 

Salich waerstu van beginne,

 

Fondament, daer God zijn minne

 

In heeft up ons gheopenbaert.

 

Lof gheven di uut milder aert,

 

Inghelen, meinschen, wat ye ghewaert,

 

Ja, alle godlike seraphinne,

 

Helpt ons dat ons niet ontvaert,

 

Vita dulcedo, vrouwe vermaert,

 

Ende spaert ons, die zijn broosch van aert,

 

An hu so staen al onse ghewinne.

 

 

 

Du best moeder ende maghet reine,

 

Troost ende onse hope alleine;

 

Ende God heifti daer toe vercoren,

 

Selve wert hi in di ghemeine,

 

Vrouwe, ghi wort moeder dan es....

 

Sonder pine ende sonder toren,

 

Puer ende suvre als te voren;

 

In pinen waren wi verloren,

 

Ruste brochstu in desen weine.

 

Haelt ons met hu ten hoochsten coren,

 

Maria, rose sonder doren,

 

Uwes ghelike ne was negheine,

 

Spes nostra sidi fonteine.

 

 

 

God groetu, so mach blidelijc

 

Elc tot u segghen ende nerstelijc:

 

‘Moeder, du hebs ons verloost,

[p. 33]

 

Ende daet den here van hemelrijc

 

Neder commen in eerderijc

 

Tonser vromen, die waren ghenoost,

 

Ende staerf om ons te ghevene troost.

 

Salve, zuut, west, noort ende oost

 

Hebstu ghewonnen moederlijc,

 

Troost ons, want elc dijnre hulpe ghe...

 

Fel es de viant ende gheboost,

 

Laet ons ontstaen ghenadelijc,

 

Ende dat wi vlien der hellen slijc.

 

Nu, vrouwe ontfaermich ende ghenadich,

 

Te di roupen wi, die zijn mesdadich,

 

Ende vul ghebreckeliker zonden,

 

Swaerlic besmet ende seer verladich;

 

Jouwe hulp, vrauwe, es so gheradich,

 

Negheen meinsche en cant ghegronden.

 

Hu loven wi met allen monden,

 

Ad te clamamus tallen stonden,

 

Confortereghe ghestadich,

 

Lost ons van den helschen honden,

 

Altoos willi ons verslonden;

 

Cracht ghef ons hem te zine versmadich,

 

Rechtvarich ende in duechden dadich,

 

In di so hoopt elc zondich lijf,

 

Moeder, maghet ende wijf,

 

An di so roupen wi meere ende minder:

 

‘Rouct onser of wi sijn kaitijf.’

 

Op di so roupen wi even stijf

 

Met herten, wi aerme kinder,

 

Vul ellenden hier ende ghinder:

[p. 34]

 

‘Altoos wilt wesen ons bewinder,

 

Lost ons te tijt vor tsfiants kijf;

 

Laetstu hem staen na onsen inder,

 

Ende du dan niet best ons ontbinder,

 

Exules filii Eve gherijf,

 

In doghene cliven wi even stijf.

 

Al vul gratien, roze root,

 

Helpt ons in allen wederstoot,

 

Recht eist dat elc dijr hulpen aenva;

 

Godt bi den inghel di ontboot

 

Ons te helpene uter noot.

 

Ave, gracia plena,

 

Dominus, ende daer na

 

Woortsu sijns vul, Maria,

 

Ontfaermet onser, cleen ende groot,

 

Crachtelic ons te hulpen sta;

 

Ad te suspiramus, sla

 

Tonswaert dijn oghen in dure der doot,

 

Aelt ons metti in Abraems scoot,

 

Na der schrifture orconde.

 

o Vrouwe, so bestu van Gods monde

 

Salich, helich, ghebenedijt,

 

Ten mochte noit, no het en conde

 

Refuus ghepeins van enicher zonde

 

An di ghecomen, tenigher tijt:

 

In dinen gheest was God bevrijt,

 

Lofs ghi alles waerdich zijt,

 

Laet u ontfaermen talre stonden

 

Ons zuchten, ons weenen ende ons ghecrijt,

 

So dat wi keren ons jolijt

[p. 35]

 

Te di, gementes et flentes uut gronde;

 

Vrouwe, ons troost bi di begonde.

 

o Vrouwe, die zijt boven der manen,

 

Sonne, die in elcker banen

 

Met uwer rayen bescinct gratie

 

In dit allendiche dal van tranen,

 

So wilt te duechden ons vermanen,

 

Ende hoet ons vor tsfiants temptatie;

 

Rouct onser, so dat onse nacie.

 

In hac lacrimarum valle spacie.

 

Crighe de zonden of te planen.

 

Ontfaet, vrauwe, ons salutatie,

 

Ruumt ons van allen falatie,

 

Daer ons de viant bi mach tanen,

 

En es hier tsine maer een wanen;

 

Sterre zi di, die den nacht

 

Ons ten lichten daghe hebt bracht,

 

Claerheit vul van shemels dauwe,

 

U bidden wi, ghi hebbes macht,

 

Laet ons te tijt des viants cracht

 

Ontstaen, dat wi uut sinen ghelauwe

 

Sijn. Eya, ergo, weest up trauwe

 

Advocata nostra, vrauwe.

 

Dat ons dijn edele werde dracht

 

Niet en zende in ewichen rauwe.

 

o Vrauwe, als men elx ordeel scauwe,

 

Sijt ons vorsprake, ende ons bewacht

 

Crachtelic vor tsfiants geslacht.

 

o Alre omoeden exemplaer,

 

Neemt ons in hoeden, speghel claer,

[p. 36]

 

Vrijt ons voor den helschen vos,

 

Ende dine ontfaermiche oghen staer

 

Recht up ons in den lesten vaer;

 

Tlijf es hier in mesdaden gros,

 

Helpt ons van zonden maken los,

 

Eer ons tot hem der hellen ros

 

Trecke, ende stiert ons altoos naer

 

Illos tuos misericordes oculos,

 

Hier in dit aerme eerdsche mos,

 

Ende dat wy moghen openbaer

 

Scauwen die vruechden sonder jaer.

 

Van hoverden ende van nide

 

Maect ons vri, dat wi te tide

 

Bekeeren ter omoedicheit,

 

Ende van luxurien ende van stride

 

Niewer in te werdene blide,

 

En sie der sielen zalicheit;

 

Doet ons altoos zijn bereit

 

In werken daer Gods eere in leit.

 

Comt, keert u oghen ghebenedide

 

Tonswaert, want ons nauwe steit,

 

Vul smetten es ons vleeschich cleit;

 

Maria, ad nos converte stide,

 

Fel es die viant van beride.

 

Raeye, daer dheliche gheest in sceen,

 

Vrouwe, ende wilde vleesch ende been

 

Claerlijc bin uwen live ontfaen;

 

Toedoen no hulpe ne wasser gheen

 

Van niemen dan van Gode alleen;

 

Met minnen haddi hu bevaen,

[p. 37]

 

U gaf hi cracht ende rein vulstaen,

 

Ende moeder ende maghet sonder waen,

 

Noit maghet en was so reen;

 

Te tijt helpt ons van zonden dwaen,

 

Reine, so dat wi scouwen aen

 

Jhesminne, die den helschen steen

 

Scuerde, ende sprac sire vrienden ween.

 

Tempel Gods, vercoorne zale,

 

Vertoocht ons in den lesten male

 

Jhesuse, dheliche vrucht van di;

 

Na desen levene so hale

 

Ons so dat ons niet en fale

 

Benedictum fructum ventris tui;

 

In allen node, so stant ons bi,

 

So dat die ziele behouden zi.

 

Puert ons van zondeliker quale,

 

Ontfaet die bedinghe van mi,

 

Salve mater Domini,

 

Troost mi, want ic in zonden dwale,

 

Helpti mi niet ic neder dale.

 

o Glorieuse, vercoorne bruut,

 

Coninghinne, die den tribuut

 

Hebt verwonnen van vrau Yeven;

 

Christus cam des levens fruut

 

In di ghedaelt, die di saluut

 

Lieflic ontboot sonder brieven;

 

Int cruce hinc hi tusschen twee dieven,

 

Vercoorne maecht, laet u ghelieven

 

Mi hem taenziene na slevens uut;

 

Ontbiedt ons vor des viants grieven,

[p. 38]

 

Sijt ons secours vor al meskieven,

 

Toocht ons na dit levens uut

 

Eewelic des hemels cruut:

 

Nobis post hoc exilium,

 

Diva flos, dei templum,

 

Et virgo, vrouwe ghebenedijt,

 

Ostende na dit levendum

 

Claerlic dinen zone Jhesum.

 

Lost ons in die laetste tijt,

 

Ende quijt ons vor des duvels nijt,

 

Moeder, ondoe den mantel wijt,

 

Ende dec ons aerme, al niet som;

 

Ne sijn wi niet van di bevrijt

 

So blijf wi eewich in subdijt;

 

Ontraec wi in de weghen crom,

 

Pijnlic bliven wi int ghedrom.

 

Ic aerm meinsche, zere bezondich,

 

Aenroupe di ende dijns vermondich,

 

o Clemens, vul des hemels gave,

 

Dijn kijnt so saechstu anghen wondich,

 

Van rouwen waerstu so dorgrondich,

 

Liever moeder, sciet nie kints ave,

 

Claghende ghinstu tsinen grave.

 

Jan was dijn troost, dijr herten lave,

 

Sulc wissel en was noit niemen condich,

 

Vrijt ons voor den helschen rave

 

Int ende, dat hi ons niet en scave.

 

Rouct mijns, ende maect mi duechden....

 

Ghierich es hi ende verslondich,

 

O pia gloriosa Ave,

[p. 39]

 

Regina vul alre medecine,

 

Gratia beata mater Dei;

 

O dulcis, onser alre pine

 

Muechstu metter ghenaden dine

 

Al verbidden; memento mei!

 

Raeu es mijn leven als een ei,

 

Ic bem nu hier ende morghen wei,

 

Alte onzeker es hier te zine,

 

Antreckel es der zonden rei.

 

Maria, hoet mi vor tghescrei,

 

Ende vor die ewiche karine;

 

Nem met di de ziele mine; Amen.’

 

 

 

In dese Oratie es verclaert

 

Al uute Salve Regina;

 

Neimt van boven neder waert

 

Vorsienlic so eist gheopenbaert,

 

Also als icker mi an versta,

 

Niet dat ic dichter bem vermaert.

 

Hu biddic sondich sere beswaert,

 

Voor mi een Ave Maria

 

Leest dat mi God so langhe spaert,

 

So dat ic mi van zonden dwa

 

Te tijt eer mi hier tlijf ontga.