Ontmoeting. Jaargang 15

[p. 255]

Kritieken

Jo Scheffer
Uitgesteld geluk
Den Haag - J.N. Voorhoeve, z.j.

Lijntje heeft te vroeg van de boom der kennis gegeten. Als ze in verwachting is, laat haar jongen, een schippersknecht, niets meer van zich horen en trouwt een andere vrouw. Maar later, wanneer hij weduwnaar is, keert hij bij Lijntje terug en die twee vinden dan hun uitgesteld geluk. Het is God, die alles uiteindelijk ten goede leidt.

Dit is de korte inhoud van het verhaal, zonder literaire pretenties geschreven, maar tot op zekere hoogte toch wel echt. Ik durf er althans niet geringschattend over oordelen. Deze lectuur behoort toch wel tot een heel ander genre dan het z.g. leesvoer, dat uitsluitend honger naar ontspanning of sensatie moet bevredigen. Verhalen als deze zijn doortrokken van en geschreven vanuit een ongecompliceerd christelijk geloofsleven. En wat, wanneer verhalen als deze niet uitgegeven zouden worden?

J.E. Niemeyer

Prof. Dr. A.L. Janse de Jonge e.a.
De homosexuele naaste
Baarn - Bosch & Keuning N.V., 1961.

Een pocket over het vraagstuk van de homosexualiteit. Op deze manier, in deze vorm, bereikt men ieder, komt men althans binnen ieders bereik, en het lijkt me waarschijnlijk dat het duizenden pas na het lezen van dit boekje duidelijk is, hoe nodig het eigenlijk is, dat bereikt worden. Wat weten we er ooit vanaf, van de nood van de homosexueel, althans, hoe weinig hebben we er ooit bij stilgestaan. Het lezen van de verhandelingen uit deze bundel heeft iets ontdekkends, tegelijk iets bevrijdends. Het mag dan allemaal tamelijk populair gehouden zijn, men mag ook bedenkingen blijven houden, toch is het heel wat en levensbelangrijk, wat hier geschreven is. Er is begrip gewekt, niet in de eerste plaats begrip voor het verschijnsel maar veel meer een iets begrijpen van de medemens en het kennen zal langs de weg van het achten en respecteren moeten uitmonden in liefhebben in algemeen menselijke, dus christelijke zin.

J.E. Niemeyer

Walter Breedveld
Johan Appel
's-Gravenhage-Rotterdam - N.V. Nijgh en Van Ditmar, 1961.

Walter Breedveld is in de eerste plaats een uitstekend verteller. Behalve dat is hij er in geslaagd de intrige in zijn verhaal zeer goed uit te werken. De hoofdpersoon in de roman is een in 1940 in Oldenzaal wonende Duitser die tegen wil en dank betrokken wordt in de vernietigingswaanzin. Hij neemt er in deel en is er evenzeer slachtoffer van. En na de oorlog blijven zich deze beide omstandigheden manifesteren, iets immoreels en, veel sterker, het gewoon mens zijn, vader zijn van een dochter die koste wat kost moet worden beschermd tegen de vloek van een verleden.

Een duidelijk positief gerichte roman.

J.E. Niemeyer

Mary McCarthy
Bohemiens zijn ook mensen
Vert. H.S. Lanson. Laren - Uitg. A.G. Schoonderbeek.

Een groep artiesten, filmsterren, intellectuelen is op zoek naar geluk. Nauwelijks of in het geheel geen groep trouwens. Juist onder mensen als deze in groepsverband een artikel dat men alleen aantreft in collectieve nood. En het begrip ‘geluk’ be-

[p. 256]

staat in dit boek uit een samenstel van elementaire verlangens: naar veiligheid, geborgen zijn, beschutting en andere zeer belangrijke, maar op het ik gerichte dingen.

Het verhaal, dat inderdaad zeer menselijk is, ondanks alle buitenissige situaties, eindigt in een catastrofe - in zoverre is het eerlijk. Triest is het, omdat een wezenstrek van het menselijk zijn ontbreekt. Door te trachten los van een verleden te leven bleken de hier gefotografeerde bohemiens buiten staat lijnen naar een toekomst door te trekken. Ze blijven een soort van weggedoken, dan weer opgejaagd wild. Dit boek is voor mij in de eerste plaats leeg en tragisch, ondanks een zekere mate van virtuositeit waarmee het geschreven is.

J.E. Niemeyer

Afrikaanse kerstverhalen
U. Namgalies
(Afrikanische Weihnachtsgeschichten. Vert. A. de Visser).
Baarn - Bosch & Keuning N.V.

We zitten ten noorden van de kreeftskeerkring nog al vast aan een kerstsfeer van sneeuw en coniferen, ook aan de idee dat kerstfeest vooral iets te maken heeft met Westerse beschaving. En bij het lezen van de vijf verhalen uit dit boekje ga je het ineens anders aanvoelen; dat is meer dan anders weten. Ze hebben iets elementairs, iets kinderlijks, in de goede zin van ongekunsteld zijn.

Zelf zal ik, wanneer ik aan het einde van dit jaar een kerstvertelling moet voorlezen, zeer waarschijnlijk een verhaal uit dit bundeltje kiezen.

J.E. Niemeyer

Dr. Josef Vital Kopp
Teilhard de Chardin
Vert. Duits Johan van Os. Lannoo, Tielt/Den Haag.

Teilhard de Chardin is ook in Nederland al vrij bekend door ‘Le Phénomène Humain’ dat bij ‘Het Spectrum’ verscheen en door het boekje van M.M. Wildiers: ‘Het wereldbeeld van Pierre Teilhard de Chardin’ een uitgaaf van Standaard boekhandel. Ook bij het Wereldvenster te Baarn werd een werkje van Dr. Delfgaauw over deze wijsgeer, geoloog, historicus en theoloog uitgegeven. Tot voor enkele jaren werd hij buiten de kring van de vakwetenschappen bijna niet gelezen. Zijn denkbeelden zijn nu bezig bijna stormenderhand de wereld te veroveren. Het lijkt alsof ze met gejuich worden binnengehaald. Tot op zekere hoogte is dat ook zo. We zaten verlegen met de relatie natuurwetenschappen-theologie, of liever, er bestond eigenlijk geen relatie. Dr. Vital Kopp schreef het onomwonden neer en in de encycliek ‘De humani generis’ staat het ook met zoveel woorden te lezen: bioloog en geoloog gaan hun eigen gang, ieder binnen de afgepaalde banen van hun bevoegdheden en ze schijnen elkaar niets te zeggen te hebben.

Teilhard de Chardin, wel een nomade der wetenschap genoemd, heeft het gewaagd een synthese te prediken. Een synthese, wel te verstaan, en geen compromis. Op werkelijk geniale wijze concipieert hij een geheel nieuwe visie op de wordingsgeschiedenis van wereld en mensheid. Ergens is het tegelijk verbijsterend en ontroerend, word je er klein, tegelijk heel groot onder. De Chardin waagt een duizelingwekkende sprong en toch durf je hem na te springen, omdat je springt boven het vangnet van de christelijke geloofsovertuiging. Misschien, ja misschien zal Teilhard de Chardin eens blijken een vergissing te zijn geweest. 't Is allemaal nog zo vers; het is nog te vroeg om te oordelen. Maar hoe het zij, een radicale vergissing kan het niet zijn, want uitgangspunt, middelpunt en doel van het geschapene is volgens Teilhard de Chardin, die God, die zijn Zoon gaf voor de wereld.

J.E. Niemeyer