Ontmoeting. Jaargang 15

[p. 161]

Redactioneel
Encounter als tegenligger

Zoveel is zeker, Ontmoeting is een modenaam, een breed uitwapperende vlag van verwachting en idealen. Op een windstille dag hangt het doek slap en kan iedereen zien dat de kleuren niet meer zo fris zijn. Ach, wat kan een mens, een blad, een beweging, al zo ontmoeten?

Heel veel, als men maar nuchter is en zin voor humor heeft. De combinatie van die twee opent nieuwe perspectieven.

Er is in Engeland een blad, een naamgenoot puur toevallig, Encounter geheten, oneindig veel groter en grootser, waaraan klinkende namen verbonden zijn, een blad zo aus einem Gusz geschreven, dat het eenvoudig doornummert met een vorstelijke minachting voor de jaren A.D. Zo is onlangs No. 100 verschenen en het blad eerst recht opvallend geworden. Het is zelfs zichzelf opgevallen.

Stephen Spender, hoofdredacteur en vermaard dichter, heeft in dit nummer een postscriptum geschreven, dat wij hier gaarne overnemen. Laat ons eerlijk bekennen dat dit P.S. als een fel paar koplampen op onze oogzenuwen gewerkt heeft en dat wij achter het stuur van ons overjarig vehikel gesist hebben: Dimmen, Sir, dimmen, please. Maar Spender was al voorbij met zijn Encounter.

Hier volgt dan de passage die ons even verblind heeft, om ons daarna nadenkend te stemmen.

‘In Encounter hebben wij ons altijd bezig gehouden met de omstandigheden die de soort cultuur beïnvloeden waarin wij leven. War onze zo breed mogelijke blik tracht op te vangen zijn die omstandigheden in de wereld om ons heen die onze waarden veranderen. Het lijkt wel alsof na een periode van herwaardering van de literaire traditie, een jonge generatie getraind zowel in het veld van de critiek als van de sociologie, waarvan Mr. Richard Hoggart en Mr. Raymond Williams de voornaamste vertegenwoordigers zijn, bezig is de wortels van onze traditie te onderzoeken en dat niet alleen in een stel uitgelezen boeken die de toets van de critiek hebben doorstaan, maar in de samenleving zelf. De belangstelling die hun boeken gewekt hebben bevestigt, geloof ik, mijn indruk dat wij leven in een tijd waarin men bezig is zich een beeld te vormen van de machten die in deze wereld werkzaam zijn, om zodoende te ontdekken wat onze plaats is op de sociale en wetenschappelijke kaart.’

Men zegt van de Engelsen dat zij het understatement beminnen, dat zij niet graag dik doen. Om deze opvatting niet te weerspreken met ons citaat, moe-

[p. 162]

ten wij er op wijzen, dat de Engelse tekst minder volumineus klinkt dan onze vertaling.

Wat moeten wij Ontmoeting-mensen, redactie en wat lezers, op een wetenschappelijke en sociale kaart? Wij weten van het opinieonderzoek naar de leesgewoonten van het Nederlandse volk. Deze enquête is in haar resultaten tegelijk wetenschappelijk en sociaal. Maar ‘sociaal en science chart’ doet wat Duits aan. Wij duiken achter het stuur van ons wagentje en houden het verder maar op de humor.

De ware humor voert altijd terug naar de werkelijkheid. Steekt er toch niet iets meer in de passage van de sociaal bewogen Stephen Spender?

Wij denken aan de opmerking over onze veranderende waarden. Onze waardepapieren veranderen, al blijft het biljet hetzelfde. Het is een subtiel proces dat niettemin zo ver ingrijpt dat het zelfs de meest verstokte traditionalisten bereikt heeft. Als er één taak is waaraan een literair tijdschrift zich niet onttrekken mag dan is het, te registreren wat er op dit gebied voorvalt, wat wegvalt en daarvoor in de plaats treedt.

Een tweede merkwaardige zaak is dat het puur-literaire - in het Engelse artikel niet eens genoemd; de Britten hebben het esthetische altijd in zijn sociale klimaat gelaten - hier onmiddellijk gerelativeerd is door andere factoren, sociale, wetenschappelijke zelfs. Het is de schrijver niet eens er om te doen, deze gebieden op elkaar te betrekken - in het land van Swift en Defoe en Huxley niet nodig - maar om de wortels te bereiken. Weer lijkt dat duitse Gruendlichkeit, germaans radicalisme. Maar het blijft Brits in nuchterheid en zakelijkheid.

Encounter No. 100 is al weer voorbij. Daarvóór was er een tegenligger van eigen nationaliteit, zelfs uit de eigen buurt, een oude bekende die even knipperde met de lichten, bij wijze van verstandhouding. De kunstredacteur van Trouw die een ruimere wagen heeft, op zaterdag, heeft herinnerd aan onze grootse opzet, zoals die tot uitdrukking komt in de ondertitel bij Ontmoeting: letterkundig en algemeen cultureel maandblad. Het is alsof hij, profetisch, heeft willen zeggen: of het nu Encounter heet of Ontmoeting, groot of klein is, het heeft door die geladen naam toch blijkbaar iets gemeenschappelijks. Zolang de vlag wappert merkt men de flarden en de vlekken niet. - Onze redacteur, thans van Trouw, meent althans dat van deze opzet niet zoveel is terechtgekomen. Maar hij blijft hopen en toezien.

Dat doen velen, gecombineerd met een oordeel. Ontmoeting is echter niet alleen een modenaam uit 1945, zoals Yvonne en Franklin, het is een werkelijkheid, een kleine dan, en een programma.

Encounter herinnert ons er aan dat er iets met de wortels aan de hand is. Wij graven daar ook heen, met bescheiden middelen, als het moet met de handen, maar vol gespannen aandacht.

De differentiatie in kunst en letteren is nog niet prijsgegeven. Maar wat er achter, wat er onder zit, dat heeft momenteel de meeste aandacht. Dat gaat voorop, al komt nog eerder die pierrot-heraut: de humor.