Ontmoeting. Jaargang 15

[p. 15]

M. Monsinga
Nachtelijke rit

- Gerrit Domenik leunde uit het raampje van de locomotief en wachtte op het sein van vertrek. Het was 0.14 uur. Over een drietal minuten zou hij met zijn goederentrein vol steenkolen wegrijden voor een nachtelijke tocht van bijna vier uren. Het sein stond nog op onveilig. Nog enkele ogenblikken restten voordat het op veilig zou springen.

Hij rolde een sigaret en stak de brand erin. Het vlammetje van de gasaansteker flakkerde in de wind die door het open raampje naar binnen kwam. Het was een donkere gure nacht. Bij tussenpozen regende het. De rails van het rangeerterrein glommen mistroostig in het licht van de natriumlampen. Links achter hem waren de talloze lichtjes van de mijn. Nu en dan brak zich een laaiende vuurgloed een weg in het zwarte gat van de nacht. Daartegen verscheen het mijncomplex als een spookachtig, geheimzinnig bewegend gevaarte. Het rossige schijnsel danste over het warnet van buizen en ketels en pijpleidingen, dat als een gigantisch, losgewoeld darmpakket uit de buik van de aarde puilde.

Gerrit Domenik werd telkens weer gefascineerd door de nachtelijke aanblik van de mijn. Ook overdag ging er invloed van uit. Maar dat was een beklemmende invloed. Overdag was de mijn van een onuitsprekelijke triestheid, vuil en dor. Maar als het donker werd, veranderde dat. Dan kwam er leven in de bouwsels en in de stalen staketsels. Dan begon alles te ademen en te bewegen, eerst nog bijna onmerkbaar, maar steeds heviger en intenser. Dan verdween de grauwheid om plaats te maken voor een koortsige blos. 's Nachts was de mijn een mythologisch monster met lichtgevende schubben en een vuurspuwende muil, sissend en rillend van ingehouden energie. Gerrit Domenik kreeg er nooit genoeg van de gedragingen van dit monster te observeren. Ze waren telkens weer anders, telkens weer nieuw. Maar deze nacht had hij geen aandacht voor de mijn. Hij keek ernaar met ogen die niets zagen en die prikten vanwege een tekort aan slaap. Hij inhaleerde diep en blies de rook in de richting van het open raam, waar de hevige wind er onmiddellijk bezit van nam. Nog enkele seconden, dan zou hij moeten vertrekken.

Een harde windstoot sloeg tegen de cabine van de locomotief. De wind kwam het raampje binnen en deed het haar van Gerrit Domenik opwaaien. Het regende ook weer. Hij voelde een paar kleine priemende druppels in zijn gezicht. Huiverend sloot hij het raam. Het was nu tijd, 0.17 uur, maar het sein stond nog op onveilig.

Hij ging op de stoel achter het dashboard zitten en schakelde de ruitenwissers in. Het zachte licht van de instrumenten deed pijn aan zijn ogen.

[p. 16]

Hij had veel te weinig geslapen deze week. Twee nachten had hij gewaakt bij zijn vader. Er was niet voldoende gelegenheid geweest de verloren slaap weer in te halen. En gisternacht was er van slapen ook niet veel gekomen. Fritsje was niet goed. Het kereltje had overgegeven in bed en was de hele nacht onrustig geweest van de koorts. Het kwam heel slecht uit dat hij nu nachtdienst had. Hij voelde zich moe en duf.

Vandaag was hij vaak in het ziekenhuis geweest. Zijn vader had doorlopend bezoek. Toch scheen zich een lichte verbetering in te zetten. Ze hadden het geen van allen meer durven hopen. Het onmiddellijke levensgevaar was geweken, zei de dokter. Dat betekende natuurlijk nog niet dat er reden was om te juichen. De toestand was nog gevaarlijk. Elk moment kon er weer een inzinking komen die de aanvankelijke winst ongedaan maakte. Maar hij had nu toch niet langer van zijn werk durven wegblijven. Vanmorgen had hij zich weer gemeld en men had hem prompt in de nachtdienst geduwd. Hij had nog geprobeerd te ruilen met een collega, maar het was niet gelukt. En nu zat hij hier vannacht op dit ijzig lange traject. De wijzers van zijn horloge wezen 0.19 uur. Vreemd, het sein bleef maar op onveilig staan. Er was zeker ergens een kink in de kabel gekomen. Stel je voor dat de rit op het allerlaatste moment was afgelast. Het zou niet onmogelijk zijn: het was hem al eens eerder overkomen. Het zou hem nu wel bijzonder goed van pas komen. Maar het zou wel een doodgewone vertraging zijn.

Zijn zwager zou vannacht waken. Hopelijk gebeurde er niets bijzonders. Men zou hem op zijn locomotief niet kunnen bereiken. Als hij eenmaal vertrokken was, kon hij niet binnen zeven uur terug zijn.

Gerrit Domenik gaapte hartgrondig en keek nog eens op zijn polshorloge. Het duurde lang voordat hij vertrekken kon. De ruitenwissers maaiden zoevend over de voorruiten, maar het had geen zin meer: het regende niet meer. Met een snel gebaar schakelde hij ze uit. Toen greep hij naar zijn thermosfles. Een slok koffie zou hem goed doen. Zijn vrouw had hem extra sterke koffie meegegeven. Om wakker te blijven, had ze gezegd. Ze had erbij geglimlacht, maar hij had een lichte toon van bezorgdheid in haar stem opgevangen. Ze zou niet goed slapen vannacht, wist hij. En ze zou niet gerust zijn voordat hij weer thuis was.

De koffie was nog heet. Hij voelde de warme vloeistof door zijn lichaam omlaag lopen en een behaaglijk gevoel begon door hem heen te stralen. Zijn zwaarmoedigheid scheen voor de koffie terug te wijken. Glimlachend herinnerde hij zich een stereotiepe opmerking van zijn vader: Als je oud wilt worden, moet je nooit hete koffie drinken, want dan spoelt het vet van je darmen weg. Zijn vader had zich altijd stipt aan deze regel gehouden. Hij liet zijn koffie steevast half koud worden voordat hij er van dronk. En hij was inderdaad oud geworden. Vierentachtig jaar was hij nu. Maar nu lag hij in het ziekenhuis en zijn darmen werkten niet meer.

[p. 17]

Waarom moest hij nu weer aan zijn vader denken? Het was beter die gedachten van zich af te schudden. Het zou ook veiliger zijn. Het bezig zijr met zijn vader verzwakte zijn opmerkzaamheid. Het was alsof de wereld om hem heen dan zijn scherpe contouren ging verliezen en zich terugtrok in een onwezenlijke mist.

Zie je wel, het sein stond nu op veilig. Terwijl hij zat te dromen, moest het versprongen zijn zonder dat hij er iets van had gemerkt. Gerrit Domenik schrok en schakelde snel de machine in. Hij was nu klaar wakker.

Sufferd, zei hij hardop. Let alsjeblieft een beetje op, ja?

Langzaam zette de trein zich in beweging. Het verbaasde hem telkens weer hoe de loc het klaarspeelde zo'n lange sleep zwaar geladen goederenwagons op gang te brengen en dat de wielen niet dol doorsloegen op de gladde rails. Het was natuurlijk mathematisch te berekenen. Als je dat deed, bleef er niets verbazingwekkends over. Dan klopte alles als een bus. Maar iedere keer weer wanneer de kolos begon te rijden, beleefde hij het als een wonder en voelde hij iets van triomf in zich.

Hij hield van zijn werk. Velen vonden het eentonig, vooral 's nachts. De oudere generatie van machinisten had niet veel met de elektrische locomotieven op. Die sprak met weemoed over de vroegere machines die nog met steenkool werden voortgedreven. Daar zat tenminste leven in, zei men. En je kreeg 's nachts ook geen slaap, want je was altijd met je tweeën, zodat de een de ander wakker hield.

Gerrit Domenik begreep de voorkeur van de oudere generatie niet. Hij vond zijn werk allerminst eentonig. Overdag was er het altijd wisselende landschap dat hem onafgebroken boeide. En een nachtelijke rit was steeds weer een evenement. De geheimzinnigheid van de nacht was dan dicht om hem heen gewikkeld. De sterke koplampen van de locomotief groeven zich daardoorheen met grote snelheid een sleuf, juist breed genoeg om de trein er door te laten glippen. Maar het werd nooit een doorlopende tunnel. Even snel als de lampen voor zich uit het gat groeven, viel het achter hen weer dicht. Er ging een vreemde bekoring van uit zo door de nacht heen te dringen. Hij had nooit last van slaap gehad. Maar hij zou zich nu toch echt schrap moeten zetten, voelde hij.

De wielen van de trein dreunden met een monotone cadans over de rails. Gerrit Domenik controleerde de meters, nam een slok koffie en keek op zijn horloge. Ruim een uur was hij nu onderweg en zijn thermosfles was al voor meer dan de helft leeg. Hij moest zuiniger worden nu, anders zou de koffie niet toereikend zijn voor de rit.

De neiging tot slapen was nog veel sterker dan hij verwacht had. Hij liet zijn voorhoofd tegen de koude voorruit rusten. Het verlichtte even, maar het was snel weer uitgewerkt. Hij had het gevoel alsof hij een van de slaaptabletten van zijn vader had geslikt. Nu ja, slaaptabletten, dat was

[p. 18]

de vraag nog. Vermoedelijk waren het morfinetabletten of iets dergelijks. Vader werd er tenminste erg suf van. Er drong soms nauwelijks nog iets tot hem door.

Wat zou er omgaan in een man die ligt te sterven? Hij had het zich vaak afgevraagd in de tijd dat zijn vader nu in het ziekenhuis lag. Zijn vader was gesloten. Hij sprak weinig over wat er in hem leefde. Soms vertelde hij een vreemde die hem kwam bezoeken, meer dan zijn eigen kinderen. Of was hier geen sprake van geslotenheid, maar van iets anders?

Vader was niet bang voor de dood. Dat wisten ze allemaal. Hij had hun in alle rust en onopgesmukt gezegd, dat hij zich geborgen wist in Christus. Maar verder deed hij er het zwijgen toe. Tijdens de ogenblikken waarin hij helder was, sprak hij over allerlei andere dingen, maar niet meer over de dood. Toch was hij er mee bezig. Dat was uit verschillende kleinigheden op te maken. Maar waarom sprak hij er niet meer over?

Is het leven tussen man en vrouw en tussen ouders en kinderen niet vaak doorschoten met schermen waarachter de een de ander slechts nu en dan een blik laat werpen? Lijkt het vaak niet op een trein die rijdt door de nacht? De lichtbundels snijden door het duister en zetten elke plek een ogenblik in het volle schijnsel. Maar wat het ene moment nog helder verlicht is, is enkele seconden later weer weggegleden in het donker. Het enige dat men kan doen is de markante punten vastleggen op het netvlies der herinnering.

Vader had het licht helder laten schijnen op de aanwezigheid van de dood. Diens omtrekken waren scherp zichtbaar geworden. Hij was bijna grijpbaar naar hen toe gekomen en ze hadden hem van top tot teen kunnen opnemen. Ze hadden duidelijk gezien dat hij voor vader zijn scherpe kanten verloren had. En was het nu niet zeer barmhartig, dat het licht hem weer losliet en verder gleed? Hoe pijnlijk zou het geweest zijn, wanneer het was blijven schijnen op die sluipende figuur die voetje voor voetje dichterbij kwam.

Was dat de reden waarom zijn vader niet sprak over wat er in hem omging? Of was het toch zijn geslotenheid die zijn mond toestopte? Gerrit Domenik haalde bruusk zijn schouders op. Hij wist het niet meer. Toen het beeld van de nachttrein door hem heen flitste, had hij even het gevoel dwars door alle vragen en verwarde gegevens heen te zien en de samenhangen klaar te doorschouwen. Maar deze vuurzuil van luciditeit was in een oogwenk uitgeblust door de twijfel.

Wanneer hij zijn vader bezocht en met hem over alledaagse dingen sprak, vroeg hij zich vaak af of het niet laf was te blijven zwijgen over de dood. Er vielen soms pijnlijke stiltes. En elke keer als hij het ziekenhuis verliet, voelde hij zich geslagen en proefde hij de bittere smaak van een eerloze nederlaag diep in zijn hart. Ook hij zou eens op zijn sterfbed liggen en dan zou Frits bij hem zitten. Hoe zou hij het vinden, wanneer zijn zoon het dan angstvallig vermeed te spreken over de naderende dood?

[p. 19]

Wie kan het zeggen? Wie kent zijn eigen hart? En wie weet hoe het over dertig jaar zal denken? Over dertig jaar of over twintig jaar. Het is nog zo ver. Het is zo... dichtbij misschien. Welk verschil is er eigenlijk tussen? Is er wel een toekomst? Is heel het leven niet één groot heden? Heden, zo gij zijn stem hoort...

Waar is hij hier? Hij kan zich niet herinneren hier ooit geweest te zijn. Hij ligt in een bed. Het is een vreemd bed. Het is bijzonder smal en het heeft hoge opstaande wanden. En het vreemdst van alles is, dat er een deksel op ligt, een deksel met een stuk glas er in, een raam, juist boven zijn hoofd. Het bed is wel mooi. Het is van binnen bekleed met witte glanzende zijde. Alleen de onderkant van het deksel steekt er schril tegen af: dat is van ruw hout waar de splinters nog aan zitten. Overigens kan hij niet alles goed zien, want hij kan zich niet bewegen, zijn hoofd niet en zijn armen niet. Het lijkt alsof men hem met ontelbare dunne maar zeer sterke draden van top tot teen heeft ingesponnen.

Bij het bed staat een nog jonge man. Hij zegt iets, maar het is onverstaanbaar. Begrijpt die jonge man niet, dat er een deksel op zijn bed ligt? Hij zal luider moeten spreken om zich verstaanbaar te kunnen maken. Hoor, nu dringt het geluid van de stem zwak door het deksel heen.

Kent u me nog, vader? zegt de jonge man.

Vreemd, hoe komt die jonge man erbij hem zijn vader te noemen? Hij is een vreemdeling voor hem. Hoewel, er zijn toch enkele bekende trekken in zijn gezicht, die een vage gedachte oproepen aan vroeger. De stem van de jonge man klinkt nu iets luider.

Ik ben Frits, vader. Kent u me nog?

Frits? Dat is een bekende naam. Hij heeft die naam vaak gebruikt, hem vaak uitgesproken, in allerlei toonaarden. Hij weet alleen niet meer bij welke gelegenheden. Frits. Dat heeft iets te betekenen. Het is iets heel belangrijks. Maar hij kan er nog niet achter komen waarom en hoe en wat. Vader dan toch, ik ben het, Frits. Herkent u me dan helemaal niet meer?

De stem van de jonge man is nu zo luid, dat de hele ruimte van het bed er mee gevuld wordt. Hij zou willen vragen of het niet iets minder luid kan. Hij zou willen zeggen: ik ben niet doof. Maar hij kan zijn mond niet openkrijgen. De draden zitten stijf over zijn lippen gespannen, zodat hij ze niet kan bewegen.

De jonge man begint hinderlijk te worden. Wat doet hij bij zijn bed? Wat heeft hij hier te maken? Kan hij hem niet met rust laten? Hoe komt hij erbij zich Frits te noemen? Frits, dat is zijn zoon. Nu weet hij het weer. Maar die is nog jong, pas vijf jaar. En deze jonge man is zeker al twintig jaar.

Hoor, hij begint nu te schreeuwen.

Ik ben Frits. Ik ben Frits. Ik ben Frits.

Waarom is zijn gezicht zo angstig verwrongen? Er is toch niemand die hem

[p. 20]

kwaad wil doen omdat hij Frits heet? Er is toch niemand die hem daarom zou willen slaan? Het enige onplezierige is, dat hij zo staat te schreeuwen bij het bed. Hij moest begrijpen dat zo iets niet past.

Kijk, hij begint ook nog te slaan. Hij beukt met zijn vuisten op het deksel van het bed, zodat het glas er van rinkelt. En, hé, wat vreemd: het bed begint te rijden. Er zitten wielen onder. Ze dreunen in een monotone cadans ergens overheen. Het lijkt alsof hij in een trein ligt. En de jonge man beukt met het ritme van de wielen mee, steeds harder en wilder. Hij zal het bed nog stuk slaan. En hij brult het uit:

Ik ben Frits. Ik ben Frits. Ik ben Frits.

Dit kan niet goed blijven gaan. Hij zou de jonge man willen bezweren op te houden. Hij zou overeind willen springen om hem te beletten met zijn onverantwoordelijk gedrag door te gaan. Maar hij is machteloos. Weerloos zal hij de onafwendbare ontknoping moeten afwachten.

Een oorverdovend gekraak doet hem hevig schrikken. Zijn hart begint luid te bonzen. Hij wordt wild heen en weer geslingerd. De wanden van zijn bed knappen met korte droge knallen doormidden en een van de stukken slaat met een harde klap tegen zijn voorhoofd.

Gerrit Domenik veerde overeind en betastte met voorzichtige vingers zijn hoofd dat op hardhandige wijze tegen de voorruit geschoten was. Hij had zijn evenwicht verloren toen de trein over een wissel reed. Blijkbaar had hij geslapen, gedroomd. Met een snelle blik poogde hij zich te oriënteren. Hij reed nu dwars door een groot rangeerterrein. Als hij zich niet vergiste, moest hij zojuist een seinpaal gepasseerd zijn. Hij liep naar het rechterzijraam en stak zijn hoofd naar buiten om te zien of het sein op veilig stond, maar de goederenwagons benamen hem het uitzicht. Een blik door het linkerraam leverde evenmin iets op. Er was niets te zien. De trein had zich tussen hem en de seinpaal ingeschoven. Of stond er geen seinpaal? Vergiste hij zich misschien?

Langzaam maar zeker maakte zich een kwellende onzekerheid van hem meester. Hij had geen houvast meer. Moest hij stoppen en terugrijden naar de seinpaal? Maar het was niet onmogelijk dat de wissel al weer was omgelegd. Dan zou alles hopeloos in de war raken. Bovendien was het helemaal niet zeker, dat er een seinpaal stond. Zijn geheugen liet hem op dit punt in de steek. En als er wel een was, zou hij hoogstwaarschijnlijk op veilig staan. Het had vermoedelijk geen enkele zin terug te rijden. Trouwens, het risico was te groot. Als hij terugreed, zou hij geen enkel uitzicht hebben op de baan en blind moeten rijden.

Hij ging weer naar zijn stoel en keek op de snelheidsmeter. Opnieuw schrok hij: hij reed veel te snel. Dat maakte de kans op een fout groter. Het zou kunnen zijn, dat de wissel nog niet goed lag, toen hij er over reed.

Gerrit Domenik minderde vaart. Hij bevond zich in een netelige positie. De angst dat er iets verkeerd was gegaan, iets onherstelbaars, en dat er

[p. 21]

nog meer verkeerd zou gaan, knaagde in zijn hart. Hij vouwde zijn handen en bad.

God, laat er niets ergs gebeurd zijn.

Terwijl hij de woorden uitsprak, half-luid, realiseerde hij zich, dat dit een vreemd gebed was. Wanneer hij werkelijk door een onveilig sein gereden was en op een verkeerd spoor terecht gekomen was, stond hij voor een voldongen feit. Dan kwam zijn gebed achter de feiten aan. En hij kon toch onmogelijk aan God vragen dat feit zelf ongedaan te maken.

God, zei hij, als ik een fout heb gemaakt - en ik ben zo bang dat ik het gedaan heb - wil mij dan bewaren voor verschrikkelijke gevolgen. Wilt U me helpen helder en waakzaam te blijven, zodat ik het gevaar, als het er is, onmiddellijk opmerk en maatregelen kan nemen.

Jef Koremans trommelde ongeduldig met zijn vingers op het blad van zijn bureau. Het werd hoog tijd dat Verstoep kwam opdagen. Over vijf minuten kon de goederentrein binnenlopen. Hij had een beroerde boodschap voor de machinist: zijn vader lag op sterven. Hij moest zijn reis hier afbreken en met de goederentrein die over een kwartier passeren zou, terugkeren naar het zuiden. Verstoep moest hem aflossen en zijn trein op de plaats van bestemming brengen. Ook beroerd natuurlijk, midden in de nacht uit je bed gebeld te worden voor een onverwachte rit. Maar dat was toch nog beter dan dat je vader op sterven lag.

Jef Koremans stond op van zijn stoel en begaf zich haastig naar de deur. Hij liep de stationshal door naar buiten en keek om zich heen of Verstoep al naderde. Hij huiverde. Het was koud. Er stond een halve storm. De lampen op het stationsplein schommelden aan hun draden hevig heen en weer. De stad was uitgestorven. In de verte naderde een fietser. Jef Koremans glipte weer naar binnen en bleef in de hal achter een raam staan. Het was hier beter dan buiten. De fietser kwam snel dichterbij. Het was iemand in de dienstkleding van de N.S. Ja, het was Verstoep. Over enkele ogenblikken kon hij er zijn.

Jef Koremans ging zijn kantoor weer binnen. Hij trok zijn zware dienstjas aan en zette zijn pet op. Zorgvuldig deed hij de knopen van de jas dicht. Terwijl hij zijn handschoenen aantrok, kwam Verstoep binnen stuiven.

Je bent laat, Verstoep. We moeten onmiddellijk naar het vierde perron.

Verstoep bromde iets onverstaanbaars en opende de deur die toegang gaf tot de perrons.

De trein kan elk ogenblik binnenlopen. Ik vond het vervelend je uit bed te moeten bellen. Maar ik zie er nog meer tegenop die machinist te moeten vertellen dat zijn vader stervende is. Domenik heet hij. Ken je hem?

Verstoep schudde zijn hoofd.

Nauwelijks. Ik heb hem één keer ontmoet. Hij is stil en teruggetrokken. Je krijgt weinig hoogte van hem.

[p. 22]

Voorover gebogen liepen ze tegen de wind in, de handen diep weggestoken in hun jaszakken. Op het vierde perron stonden de rode lampen klaar. Zwijgend bleven ze staan, hun ruggen naar de wind gekeerd. Ze zouden de nadering van de trein al van ver kunnen waarnemen, maar er viel nog niets te bespeuren van het licht van koplampen. De wind sneed door hun kleren heen.

Laten we heen en weer lopen, stelde Jef Koremans voor.

Hij viste een pakje sigaretten uit zijn jaszak en presenteerde. Met moeite kon hij het vlammetje van de aansteker brandend houden.

Domenik is laat. Hij had er al kunnen zijn.

Verstoep knikte. Er vlogen een paar vonken van zijn sigaret. Met regelmatige passen liepen de beide mannen heen en weer. De ene minuut na de andere verstreek. Plotseling bleef Jef Koremans staan. Hij zette zijn kraag op en boorde zijn ogen in het verre donker waar de lichten van de trein moesten opduiken. Er was nog niets te zien. Hij werd nerveus. Er was geen enkel bericht van vertraging doorgekomen. Dat betekende, dat Domenik op de normale tijd had moeten binnenlopen. Hij keek naar de verlichte wijzerplaat van de stationsklok. Met korte rukjes sprong de grote wijzer van het ene streepje naar het andere. Hij gooide zijn peukje tussen de rails. Een regen van vonken spoot op en verwaaide in de wind. Hij schouderschokte en begon weer te lopen. Onwillekeurig versnelden zijn passen zich.

Het deugt niet, mompelde hij. Het deugt niet.

Langs het derde perron liep de goederentrein binnen, waarmee Domenik naar het zuiden moest terugreizen. Met knarsende remmen kwam hij tot stilstand. De toestand werd nu verward. Moest deze trein wachten tot Domenik gearriveerd was?

Ik moet bellen. Blijf jij hier wachten?

Verstoep knikte.

Het lijkt me niet pluis, zei hij langzaam.

Jef Koremans hoorde het al niet meer. Hij rende naar zijn kantoor. Hij wist maar één ding: bellen en dat zo snel mogelijk. Er was iets verkeerd gegaan. Dat was duidelijk. En er moest iets ondernomen worden. Misschien was het nog niet te laat.

Gerrit Domenik tuurde voor zich uit over de spoorbaan. Er had zich nog niets bijzonders voorgedaan. Toch vertrouwde hij de situatie nog niet. Het was moeilijk zich te oriënteren: de nacht was aardedonker. Maar zo nu en dan flitste er in het licht van de koplampen iets voorbij, dat voedsel gaf aan zijn twijfel. Zijn onzekerheid groeide. Hij begon te geloven, dat hij zich op een verkeerde baan bevond. Misschien was het toch verstandiger te stoppen en terug te rijden. Elke minuut waarin hij doorreed, werd de kans groter, dat er iets mis zou gaan.

[p. 23]

Als in een reflex remde hij. Piepend en schokkend begon de trein vaart te minderen. Hij zou nog een heel eind doorschieten, voordat hij helemaal stilstond.

Plotseling zag Gerrit Domenik links voor zich in de verte het licht van koplampen. Dat moest een tegenligger zijn. De afstand was nog te groot om te kunnen bepalen of hij zich op hetzelfde spoor bevond of op het spoor ernaast. Bovendien zat er ergens een bocht in de baan, die het nu nog onmogelijk maakte een afdoend antwoord op deze vraag te geven. Het leek hem nu het verstandigst langzaam door te rijden totdat hij zekerheid had. Hij remde nog eenmaal krachtig, omdat zijn snelheid nog niet laag genoeg was en reed toen uiterst langzaam verder.

De koplampen tegenover hem kwamen snel nader. De buiging in de spoorlijn bevond zich gelukkig niet vlakbij, want de lichten van de tegenligger waren nu reeds bijna loodrecht voor hem. Over enkele ogenblikken zou hij weten, of hij op hetzelfde spoor reed.

Al zijn zenuwen waren gespannen. Hij kreeg het warm. Met de mouw van zijn jasje veegde hij snel langs zijn voorhoofd. De lampen waren nu regelrecht tegenover hem, maar de afstand was toch nog te groot om zekerheid te hebben. Hij zou vast een signaal geven om de andere machinist op zijn aanwezigheid opmerkzaam te maken.

Het schorre en toch doordringende geluid van de claxon scheurde door de nacht en overstemde het gieren van de wind. Met zijn hoofd bijna tegen de voorruit gedrukt luisterde Gerrit Domenik naar een antwoord. Het kwam niet. Zou de wind het geluid van de claxon onderschept hebben, zodat het niet ver genoeg doordrong? Opnieuw claxonneerde hij en weer wachtte hij tevergeefs op een reactie.

Wat hij diep in zijn hart gevreesd had, bleek werkelijkheid te zijn: zijn tegenligger reed op hetzelfde spoor als hij. Gerrit Domenik remde uit alle macht. Er was geen twijfel meer mogelijk: de andere trein reed met onverminderde snelheid regelrecht op hem af. Wanneer hij niet zeer snel de aandacht van zijn collega wist te trekken, zou een botsing onvermijdelijk zijn.

Hij claxonneerde lang en doordringend en liet de koplampen van zijn locomotief uit en aan flitsen. Dit kon niet onopgemerkt blijven. Zijn collega moest nu het gevaar gezien hebben.

Ineens brak het angstzweet hem uit. Misschien sliep zijn collega. Misschien reed hij onbewust van wat er ging gebeuren, zijn dood tegemoet. Maar dat mocht niet. Hij moest hem wakker maken voordat het te laat was.

Weer joeg hij de schorre schreeuw van de claxon door de nacht, eerst met een lange uithaal en daarna in een staccato-achtig ritme. Er was niet veel tijd meer. Nog even en dan zou hij van zijn locomotief moeten springen om niet verpletterd te worden bij de botsing die nu al niet meer te voorkomen was.

[p. 24]

God, gilde hij, laat hem wakker worden.

Nog eenmaal greep hij naar de schakeling van de koplampen. Terwijl hij de lampen snel aan en uit knipte, hoorde hij de claxon van zijn tegenligger. Een overweldigend gevoel van opluchting stroomde door hem heen. Op het allerlaatste moment had zijn collega hem opgemerkt. Nu konden ze beiden springen.

Gerrit Domenik gooide de deur van de cabine open. Het was inktzwart buiten. Hij kon de grond niet zien. Hij zou moeten springen in het wilde weg, zonder te weten waar hij terecht kwam. Een fractie van een seconde probeerden zijn ogen in de duisternis nog een houvast te vinden. Toen sprong hij, met gesloten ogen.

Hij kwam ongelukkig terecht, halverwege de helling van de spoordijk. Voordat hij goed besefte wat er gebeurde, sloeg hij schuin achterover en viel hij naar beneden. Een vlijmende pijn sneed door zijn rechterdijbeen. Zonder er acht op te slaan kroop hij op handen en voeten het land in. Hij moest zover mogelijk bij de spoordijk vandaan zien te komen. Wanneer de treinen bij de botsing kantelden en naar beneden rolden, zouden ze hem daar onderaan de dijk nog kunnen verpletteren.

Plotseling kwam er een bloedrood scherm voor zijn ogen. De pijn in zijn dijbeen plantte zich golvend voort door heel zijn lichaam. Hij hoorde nog de dreunende klap van de botsing, onmiddellijk gevolgd door het kraken van hout en het schuren van ijzer op ijzer. Toen zonk hij weg in de bodemloze diepte van de bewusteloosheid.