Ontmoeting. Jaargang 9

[p. 354]

Het laatste oordeel
M. Monsinga

Het begint donker te worden. Met een nadrukkelijk gebaar doe ik mijn bureaulamp aan. Het is een alledaagse daad. Duizenden zullen op dit moment hun bureau-lamp inschakelen. En toch is er verschil tussen die talloze handelingen en de mijne. Ik doe het bewust. Ik doe het omdat ik een motief heb, dat me helder voor ogen staat, omdat het donker wordt.

Ik doe nooit iets zonder reden. Ik heb het tot een wet in mijn leven gemaakt alles te kunnen motiveren. Ik houd niet van mensen die leven als vlinders en van bloem tot bloem vliegen. Eigenlijk is dit beeld veel te mooi. Ik noem het liever: leven van de hak op de tak, systeemloos. Een mens moet systeem en regel in zijn leven brengen. Dat is mijn diepe overtuiging. Wie het niet doet, verspilt zijn energie, mislukt. Dat is de practische kant van de zaak. Ten diepste is hier een religieuze positiekeuze in geding. Is de mens niet aansprakelijk voor al zijn daden? Eens zal hij verantwoording moeten afleggen. Het is goed nu reeds van alles wat men doet, rekenschap te geven, om straks niet met een mond vol tanden te staan. Het geeft mij een rustig, vertrouwd gevoel dan tegenover God te kunnen verklaren, dat ik vanavond om 20.45 uur mijn bureau-lamp heb aangeknipt niet met een mechanische beweging, als een gewoonte-handeling, maar met een zeer bewust motief: omdat het donker werd.

Beneden roept mijn vrouw, dat de koffie klaar is. Dat roepen is niet normaal. Normaal is, dat ze gongt. Want we hebben afgesproken voor het aankondigen van koffie, thee en de maaltijden uitsluitend de gong te gebruiken. Deze afspraak bevordert de orde. Gongen werkt disciplinerend. Het roepen onder aan een trap maakt een onordelijke indruk. Het schept een lawaaiige sfeer.

Ik doe de lamp weer uit. Er behoeft hier geen licht te branden, als ik beneden ben.

Het is mijn gewoonte mij op de situatie in de kamer voor te bereiden wanneer ik naar beneden ga. Het is vrijdag. Dat betekent, dat mijn vrouw zit te lezen. De vrijdagavond is haar leesavond. Toen we de pastorie introkken, hebben we dat eens voor al afgesproken. Het is niet verstandig te gaan lezen wanneer je er zin in hebt. En het zou ook niet verstandig zijn b.v. de maandagavond als leesavond in te stellen. De vrijdagavond is het meest geschikt. Dan is het grootste deel van een zware week voorbij, maar het zwaarste loodje moet nog komen. Dan heeft een adempauze, een verstrooien van de geest, het meeste effect. We kiezen de boeken altijd met zorg. Geen diepzinnige vertogen: dat zou te vermoeiend zijn. Het moet vlotte, gemakkelijk verteerbare en toch nuttige lectuur zijn. Meestal kiezen we reisbeschrijvingen. Mijn vrouw is nu bezig in een werk over Spanje.

Wanneer ik de kamer binnenkom, zet mijn vrouw juist de koffiepot

[p. 355]

weg. Het treft me als iets bijzonders. Anders zit ze steeds te lezen en staat de koffie reeds op mij te wachten.

Als ik ga zitten, zie ik plotseling dat er geen boek op tafel ligt. Mijn vrouw is klaar en zet de koffie voor me neer.

‘Laat het niet koud worden, Karel,’ zegt ze tegen me.

Ik kijk haar onderzoekend aan. Er moet iets aan de hand zijn. Mijn vrouw noemt me nooit bij mijn voornaam. Ik haar trouwens ook niet. Dat is weer een van die dingen, die we afgesproken hebben, toen ik het beroep naar mijn eerste gemeente aannam. We zeggen altijd ‘man’ of ‘vrouw’ tegen elkaar. Het schaadt je prestige als gemeenteleden je bij je voornaam horen noemen.

Mijn vrouw merkt niet dat ik haar observeer. Ze zit aandachtig in haar koffie te roeren. Het valt me ineens op, dat ze nog maar weinig veranderd is. Ze heeft nog hetzelfde frisse gezicht van vroeger. Bij heel scherp toezien zijn op haar voorhoofd de aanvangen van verandering waar te nemen.

Plotseling zie ik haar rechtermondhoek zenuwachtig bewegen. Even heeft haar gezicht een uitdrukking van verlatenheid. Maar het is al weer voorbij. Ze staakt het spel met haar lepeltje en brengt het kopje naar haar mond. Een ogenblik komt de gedachte in me op, dat mijn vrouw iets dwars zit. Ik verwerp deze gedachte echter dadelijk weer. Als er iets was, zou ik het moeten weten. Ons huwelijk is zeer harmonisch. Mijn vrouw is zeer volgzaam. Ik heb nooit moeilijkheden met haar. Ja, vroeger, in het begin van ons huwelijk, waren er wel eens strubbelingen. Maar ik had er haar reeds vrij spoedig van overtuigd, dat ze zich aan mijn mening en aan de besluiten van mij als haar hoofd had te onderwerpen.

Er is een mug in mijn koffie gevallen. Ik wil hem er met mijn lepeltje uitvissen, maar bedenk, dat het hygiënischer is deze koffie niet op te drinken.

‘Mag ik een andere kop koffie?’ vraag ik. ‘In deze is een mug gevallen.’

Mijn vrouw staat gewillig op en schenkt zwijgend een nieuwe kop in.

Ik kan me niet voorstellen, dat er ook onder ons huwelijken moeten voorkomen, die stuk gaan aan meningsverschillen en wanbegrip. Er kan slechts één oorzaak zijn: gebrek aan systeem. 't Systeem is anders eenvoudig genoeg. Het bestaat in een voortdurend inenten van eigen gedachten, opvattingen, wensen en in het krachtig handhaven van de pretentie het hoofd der vrouw te zijn, aan wie ze gehoorzaamheid schuldig is. In mijn preken noem ik dit systeem altijd ‘de gulden huwelijkswet’. Wie het toepast heeft alle moeilijkheden die hier kunnen liggen overwonnen.

Intussen heeft mijn vrouw de koffie ingeschonken. Ze is weer op haar stoel gaan zitten, aan de andere kant van de tafel, tegenover me. Ze kijkt me aan. Ik zie nu toch duidelijk iets ongewoons in haar houding, haar blik, iets anders dan anders, iets wat ik niet ken. Het maakt me even onrustig. Even slechts. Want het is dwaas onrustig te zijn. Onrust maakt onzeker, verzwakt. En wie zwak is kan geen leiding geven.

Beheerst drink ik van mijn koffie.

[p. 356]

‘De koffie smaakt voortreffelijk, vrouw,’ zeg ik. Ik knik haar goedkeurend toe. Het is verstandig nu en dan een prijzend woord te zeggen. Het geeft veerkracht.

Ik zie dat het gezicht van mijn vrouw iets rood wordt. Het lucht me op. Ze bloost om het pluimpje dat ik haar geef, denk ik. Er is dus niets om ongerust over te zijn. De reactie van mijn vrouw maakt mijn hart ruim en blij. Ik besef, dat nu het moment gunstig is voor een verder blijk van waardering. Ik zal haar een zoen geven. Ik doe het niet vaak. We zijn beiden erg nuchter en hebben een afkeer van aanstellerij. Maar ik ben me er van bewust, dat voor het bewaren van een goede sfeer af en toe een liefkozing nodig is. En een betere gelegenheid dan nu laat zich moeilijk vinden.

Ik sta op van mijn stoel en loop langzaam om de tafel heen naar mijn vrouw. Ik leg mijn hand op haar hoofd en buig me voorover om een zoen op haar voorhoofd te drukken.

Het gezicht van mijn vrouw wordt fel rood.

Ze bloost als een jong meisje, denk ik.

Plotseling, als mijn lippen haar bijna bereikt hebben, trekt ze met een ruk haar hoofd terug.

‘Ga weg,’ zegt ze heftig. ‘Ga weg.’

Geschrokken laat ik haar los. Onbegrijpelijk is mijn vrouw. Ik ken haar niet zoals ze nu is. Ze schijnt een ander te zijn, een vreemde.

‘Wat is er met je?’ vraag ik onzeker. ‘Ik begrijp je niet.’

Mijn vrouw is opgestaan. Met driftige passen loopt ze naar de deur en opent hem. Haar kleur is verdwenen. Haar gezicht is nu wit, intens wit. Maar haar ogen maken me bang. Het zijn de ogen van een tot het uiterste getergd dier.

Dan schreeuwt ze, gilt ze bijna:

‘Ga weg! Ga toch weg! Je hebt me nooit gekend.’