Ontmoeting. Jaargang 9

[p. 18]

Restauratie
Jacoba M. Vreugdenhil

Of ik nog wel eens bij ons huis kom? Waarom je dat vraagt, waarom je dat mij vraagt, begrijp ik wel zo ongeveer. Maar ik kan je alleen vertellen, dat het huis waarin wij woonden nu wordt verbouwd. Toen ik er langs kwam zag ik, dat er een stelling omheen stond; bij het hek lagen stapels bakstenen; een man in een vuilwitte overall zat op het dak en er liepen nog andere werklui rond. Vermoedelijk zijn ze die nieuwe goot aan het leggen, die al jarenlang nodig was; jij lachte om de pannen en teilen die we als het regende op de zolder moesten zetten, maar mij verveelden ze tot en met. Die stapels bakstenen wezen er op, dat er nog meer aan het huis gebeurt; de bewoners die na ons komen zullen alles beter in orde hebben dan wij. Jij zei altijd, dat er nodig naar de schoorsteen gekeken moest worden en ik vond, dat er ruimte genoeg was om er een zolderkamer bij te bouwen; wie weet worden die wensen van ons nu voor anderen vervuld. Wij zijn weg gegaan zonder dat we hebben laten bijverven en repareren wat we aan het huis bedorven en kapot gemaakt hadden; jij vond het dwaas, dat ik me in die tijd nog geneerde om de brandplek in het parket, van de electrische ketel die jij vergeten was. Nu kan ik me troosten, dat alles toch wordt opgeknapt, vermoedelijk ook het parket. Wat er precies aan het huis gedaan wordt kon ik in het voorbijgaan niet goed zien en blijven staan durfde ik niet. Net zo min als jij.

Je schrijft dat je daar niet meer durft te komen, je schaamt je voor de buren enzovoorts, maar voor mij moet dat allemaal heel anders zijn, want ik heb niets gedaan waarvoor ik me hoef te schamen; ik heb weinig of niets kapot gemaakt. Mijn dank voor de erkenning, die wel een beetje laat komt, maar wat een begrip. Dat je je niet eens kunt indenken hoe ik me voel als de buren me met hun sympathie en hun medelijden overladen. Armoedig. Onverdraaglijk armoedig. Door jouw schuld. Jij en die advocaat van je willen beweren, dat jij degene bent die armoe lijdt. Laat het je tot troost zijn, dat we het allebei doen, zij het dan niet samen en niet op dezelfde manier.

Je denkt dus nog vaak terug aan het schoolplein, waarop wij jarenlang hebben uitgekeken. Jaja. Dan dien je te weten, dat de school een nieuw stenen fietsenhok heeft gekregen. Wanneer dat er gekomen is heb ik aan niemand kunnen vragen (zie boven); het stond er zomaar kant en klaar. Inderdaad was dat schoolplein een herinneringsbeeld, dat we samen hadden, iets dat we nog met elkander deelden. Maar dat is nu ook anders geworden. Voor het grauwe houten rek, zoals wij dat uit onze huiskamer zagen, heeft zich een ding van nieuwe metselstenen geschoven, iets waar wij niets meer mee te maken hebben. Daardoor is de afdruk, die ik van het herinneringsbeeld heb meegenomen, niet meer identiek aan de jouwe. Als je er prijs op stelt iets met me te delen, zal je

[p. 19]

naar het schoolplein moeten gaan om in het voorbijgaan naar het nieuwe fietsenhok te kijken en dat durf je niet voor de buren. Je zou dan alleen de achterkant zien. De stenen zijn rood, vijandig-rood.

In de hoektuin stond nog steeds die witte bank. Met de zwarte kat uit het hoekhuis hebben we een enkele keer samen gespeeld, mijn compliment dat je het nog weet. Verbeeld je niet dat we het nog eens kunnen doen. Die kat is er namelijk niet meer. Op de witte tuinbank lag een gestreepte kat, die ik niet kende. Toen ik hem zachtjes riep keek hij heel even op; in zijn blik was de geringschatting van degene die daar thuis hoort voor wie voorbij moest lopen, bij voorkeur onherkend.

Omdat je in een sentimentele stemming schijnt te zijn zal je er ook belang in stellen, dat ze op de Mesdaglaan die grote oude iep hebben omgehakt. De winkel vlak bij het station, waar je soms bloemen voor me kocht, is weg; daar is een reisbureau gekomen. Het station zelf wordt vergroot; er stond een hoge schutting om.

Toen de trein al reed zag ik bij de overweg nog dat leuke meisje - de blondste van haar klas. Dat moet nu onderhand de hoogste klas zijn; ze was weer veel groter geworden.

Dat is het. Je wilde weten hoe het met alles en iedereen gaat en ik kan je maar weinig vertellen, al heb ik min of meer voor jouw genoegen die hele reis gemaakt. Op de een of andere manier gaat alles dóór. Onweerhoudbaar, onherroepelijk. Zonder jou en zonder mij.

Eigenlijk was ik van plan je alleen met een briefkaart te antwoorden; dat zou duidelijk genoeg zijn geweest. Al op de Mesdaglaan begon ik de koele nietszeggende zinnen te formuleren, die je op je vragen - op zùlke vragen - van mij verwachten kunt. Maar al met al zijn het teveel zinnen voor een briefkaart geworden. En daar is nog iets bijgekomen ook. Zo iets dat ik vroeger aan jou verteld zou hebben. Voor ieder ander is het niet belangrijk genoeg.

Bij het overstappen had ik ruimschoots tijd om even het station uit te gaan en aan de automaat bij de ingang drie briefkaarten te kopen. Met een van die briefkaarten in mijn hand en een ballpoint in de zak van mijn mantelpak stond ik op de volgende trein te wachten. Het moet acht of negen uur in de avond zijn geweest en het perron was stampvol: midden in de vacantietijd. Zoals je me geleerd hebt drong ik niet naar de dichtstbijzijnde ingang toen de trein binnenkwam, maar ging ik een paar meter achteruit tot ik zien kon waar de tweede en de derde klasse in elkaar overliepen. Daarna wandelde ik op mijn gemak door de tweede klasse de volkomen lege restauratie binnen. Een paar complete families van man, vrouw, tassen en koffers en kinderen drongen zenuwachtig achter mij aan.

‘Buffet gesloten’ stond er op het ronde raampje. Dat schrikte al dadelijk de kinderrijkste van de families af. De andere vader nam de voorzorg bij mij te informeren of er ook aan tussenstations werd gestopt. Ik kon hem inlichten, dat sinds de nieuwe dienstregeling die trein tot het eindstation

[p. 20]

door ging. En ik keek hem na toen hij zich en de zijnen over het derdeklassebalcon, dus tegen de stroom in, naar het perron terug worstelde. Dat is, geloof ik, de eerste reden waarom die briefkaart niet geschreven werd. Ik had gemakkelijk voor de trein reed een briefkaart vol kunnen krijgen als ik maar direct begonnen was. Maar ik verdeed mijn tijd met kijken.

Sinds mijn bezoek aan de automaat leek het buiten opeens aardedonker geworden. Voorzover ik dat vanaf het overdekte perron zien kon tenminste. Boven alle stationsgeluiden uit hoorde ik regen op de overkapping neerkletteren. Een stortbui. Voor de uitgang bleven de mensen staan om regenjassen, paraplu's, regenkapjes en regenhoofddoeken tevoorschijn te halen. Sommigen schenen niets van dat alles bij zich te hebben; misschien in de hoop dat de bui op zou houden voor ze buiten waren gingen ze langzamer lopen, maar de anderen drongen hen mee de contrôle door; onder de luifel dromden ze opeen.

Het geeft dan een veilig gevoel, dat je zelf in het bezit bent van een regenjas met regenhoofddoek en dat je bovendien nog drie kwartier droog en wel in de restauratie kunt blijven; ik vond het de moeite waard daarvan te genieten. Veilig en droog als anderen buiten staan - dat overkomt mij niet meer alle dag.

Ik ging pas zitten toen de trein begon te rijden - precies op tijd. Door er mijn briefkaart op te leggen had ik direct bij het binnenkomen het achterste van de twee kleine tafeltjes in beslag genomen, maar ook de andere waren vrij gebleven. Ze waren alle vier keurig schoon en droog. Flesjes met water stonden er nog op; de bloemen waren weg. Het waren gewone flesjes van Hero, niet van die sierlijk-gevormde bronwaterflesjes, die sommige kellners voor hun bloemen weten uit te zoeken. Maar evengoed voelde ik een zekere dankbaarheid tegenover de man die uit het buffet naast me naar huis was gegaan; op zijn manier deed hij zijn best om dat nauwe gangetje voor zijn gasten op te sieren. Waarom halen ze die bloemen 's avonds eigenlijk weg? Omdat het publiek ze anders mee kan nemen?

Nog vóór we de stad uit waren verscheen de conducteur. ‘U zoekt de eenzaamheid’, zei hij tegen mij. Ik nam de moeite hem te vertellen, dat ik niet de eenzaamheid had gezocht, maar dat mijn gezelschap van mij was weggegaan. Daar lachte hij om; waarom ook niet. Daarna zag ik niemand meer voor het eindstation. Bijna drie kwartier had ik in een volle trein de hele restauratie met drie lange en vijf korte banken, twee lange en twee korte tafeltjes voor mij alleen. Zo wil ik nog eens reizen, al zoek ik dan niet de eenzaamheid.

Schrijven in een rijdende trein is niet gemakkelijk, zelfs niet in de restauratie. Je nieuwe adres kwam er in nogal beverige letters op te staan. Ik zal er als P.S. onder zetten: ‘In haast in de trein’ nam ik me voor toen ik de briefkaart omdraaide. Niet dat ik me voor jou groot wil houden, maar 't is immers mogelijk dat een ander dan jij zo'n kaart van mij onder ogen krijgt.

[p. 21]

Reeds over de aanhef moest ik uitgebreid nadenken. Jij kan makkelijk ‘Lieve Ina’ boven je brief zetten, want ik heb tegenover jou niets gedaan waarvoor ik me hoef te schamen; dat erken je zelf. Ik kijk wel uit (het coupéraam) voor ik jou nog ‘lieve’ noem. En weer was er buiten iets, dat mij ervan weerhield verder te schrijven. Ditmaal een onweer: bliksems en donderslagen.

Ik ga niet proberen je dat onweer te beschrijven. Wij kennen elkaar zo goed, dat je als je dat wilt je kunt voorstellen wat ik meegemaakt heb als ik maar een paar bizonderheden opnoem. Zoals ik me voor kan stellen hoe jij je voelt als je mij een paar vragen stelt.

We hadden de stad een behoorlijk eind achter ons. De trein reed door het vlakke polderland. Het was niet meer zo aardedonker als onder de stationsoverkapping; meer tussen licht en duister in. De wijde hemel was vol zwarte wolken; als ik uit het raam naast me keek zag ik de bliksems flitsen. De donderslagen waren dichtbij en overstemden het gedreun van de wagenwielen; de bestuurder minderde vaart. Voor mij was het merkwaardigste, dat er ook aan de andere kant een onweersbui zat. Dat zag ik toen ik langs het buffet naar voren liep, naar de lange banken. De trein reed langzaam tussen twee onweren in; voor wie in de lege restauratie zit een heel bizondere sensatie; in het vlakke polderland een machtig schouwspel! In een huis heb ik het nooit zo beleefd, omdat ik dan een school of andere huizen tegenover mij had, die het uitzicht belemmerden.

Je weet dat ik altijd bang voor onweer ben geweest. Daar in de trein was ik het voor één keer niet. Ik kan dat aan jou ook min of meer verklaren.

Reden om aan het leven te hechten is er voor mij niet meer zo veel, ondanks jouw vragen. Als er daar in de restauratie iets met mij gebeurde zou het in geen geval mijn schuld wezen; ik had geen verantwoordelijk heid; ik werd gevoerd. Ik wist niet of een trein die door vlak, nagenoeg boomloos land rijdt, de bliksem al of niet aantrekt - zulke dingen kon ik vroeger als het te pas kwam altijd van jou horen; waarom zou ik ze onthouden. Nu mijn gezelschap mij verlaten had was er niemand, die mij kon vertellen of ik tussen twee onweren in veilig was. Toch voelde ik me op de een of andere manier geborgen en niet alleen. Ik vertrouwde de bestuurder, een hele trein ver van mij vandaan, en dankbaarheid voelde ik ook.

Ik was natuurlijk op de terugreis; van de plaats waar ik met jou gewoond heb ging ik naar de stad waar ik geboren ben. Maar voor mijn gevoel was ook het reisdoel anders komen te liggen; misschien niet voor me uit, maar ergens opzij of omhoog; ik werd gevoerd.

Zodra het onweer minderde vermeerderde de trein zijn vaart. Toen hij met misschien de maximum-snelheid een flauwe bocht omstoof viel het eerste bloemenflesje. Het was dat van het achterste tafeltje, waar nog de briefkaart lag met jouw adres. Ik liep er naar toe om het halfleeggelopen flesje rechtop te zetten en viste de kaart uit het water. Te lelijk gevlekt

[p. 22]

om hem nog te versturen, zag ik, en ik begon hem te verscheuren. Ik had nog twee briefkaarten in mijn tas; als het in de restauratie door het schokken van de trein niet lukte kon ik er in de stationswachtkamer één vol schrijven en hem dan in de brievenbus naast de uitgang posten; dan ging hij nog diezelfde avond weg. Maar eerst moest ik het tafeltje droog maken. Bij afwezigheid van de kellner was ik de enige die dat doen kon en toen ik binnen kwam was het óók droog geweest. Met mijn veel te kleine zakdoek kreeg ik het ongeveer voor elkaar.

Daarna ging bij een volgende bocht het flesje op een van de lange tafels om; ik was er zó vlug bij, dat er nog maar een paar druppels uitgelopen waren. Ook het flesje op het andere lange tafeltje kon ik nog bijna vroeg genoeg grijpen. De rest van mijn drie kwartier in de droge veilige restauratie heb ik met heen en weer lopen tussen de tafeltjes doorgebracht. Wel kwam ik tenslotte op het idee, dat ik ze alle vier op één tafeltje voor me kon zetten, maar toen waren we al bijna in de stad. De trein begon snelheid te minderen en dus bleven de flesjes zonder mijn tussenkomst naar behoren staan. Ik kreeg gelegenheid de snippers van mijn briefkaart in het asbakje weg te werken. Omdat mijn zakdoek drijfnat was droogde ik alle vier de tafeltjes voor de laatste keer met mijn hoofddoek af.

Je weet dat elke treinreis in jouw richting me de gelegenheid geeft, het huis waarin ik geboren ben terug te zien. Het staat vlak bij het station; op den duur zal het wel worden afgebroken als ze het emplacement nog verder gaan vergroten. Toen we er langs kwamen had ik de flesjes weer elk op een tafeltje gezet, zoals ik ze gevonden had.

De trein was precies op tijd aan, zag ik op de klok van het zesde perron; de vertraging van het onweer hadden we dus ingelopen. Buiten de schutting, die ook hier het station omgeeft, stond de brievenbus, die als enige van de hele stad na negenen nog wordt gelicht. Ik liep er voorbij. Het was nu donker geworden. Regenen deed het niet meer.

Vanuit de stadsbus, die op het plein stond te wachten, had ik het uitzicht op het pas voltooide zesde perron en op het restauratiewerk aan het station, dat bij voorkeur 's avonds en 's nachts wordt gedaan. Er lagen stapels stenen en hopen zand. In het licht van de schijnwerpers zag ik een man in een vuilwitte overall boven op het voorlopige gebouwtje zitten, waar de kaartjes worden verkocht, en er liepen nog meer werklui rond. Ook het verhoogde zesde perron was fel verlicht. Moet je zien, die trein waar wij net uitkomen, is nu alweer halfvol, hoorde ik een dame voor me zeggen.

Op het moment dat onze bus begon te rijden zag ik een vrouw de restauratie binnengaan. Als nu de trein straks om de een of andere reden op maximum-snelheid komt, zal zij dan de flesjes rechtop zetten, zoals ik ze heb achtergelaten? vroeg ik me af. Dat zal ze niet, dat zal ze niet, wist ik met volkomen zekerheid. Maar ik kon niet terug. De bus die me mee voerde was pas het plein omgereden en zou voorlopig niet stoppen.

Nog even zag ik boven de schutting in neonlicht de sneltrein op het zesde perron. De chef gaf het sein voor vertrek.