Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 20]

Brieven aan mijn vriend

II.
Liefde-leven.

Er is zooveel geweest, dat mij belette, verder je te schrijven, over wat ik liefde-leven noem.

In al dien tijd werd mij bekend gegeven een heilighoog geval van liefde, dat toch niet passen zou in wat ik den vorigen maal je schreef: zoo wil ik het nu geven als voorbeeld, van godgelijke kracht in zuiver liefdevoelen.

Twee menschen waren saamgekomen: - wat de oorzaak was, doet niets ter zake. Alleen dit wil ik zeggen, dat hooge motieven daarvoor waren. En 't was nu zoo, dat beiden in elkander zagen, maar meer nog, dat de oudste dier twee in den ander zag het myssterieuse beeld, van wat zijn eigen ziel gevoeld, gewild had: alleen in grooter kracht van bruischende jeugd. Zoo was het, dat de oudere den jongere liefkreeg, en niet dus, dat lichaamlijke bewondering of zelfs zinnelijkheid dat tot-den-ander-zich-getrokken-voelen wekte.

En toen ontstond in jubelende vreugde en groote schoonheid een liefde-leven, dat in vurige eenwording zich heiligde.

[p. 21]

Maar toch, hoe weet ik niet, kwam in den jongere de gedachte, koud-moordend in zijn ziel, dat de ander slechts in wellust-drang zich tot hem wendde: hij wist, dat de ander diep leed onder 't steeds alleen zijn; hij had groote en heilige bewondering voor den subliemen moed, dien de andere had; diens kracht, en energie en onvermoeibaarheid in rusteloos werken waren hem zoo hoog, dat hij hem steeds zijn ‘lieven meester’ noemde. Maar toen die kille gedachte bij hem kwam, toen deinsde hij terug, om dit te zeggen, en zweeg, en deed in sereene toewijding, wat ook daarvoor hun samenzijn geweest was. En ik weet, dat hij met innig streven gewild zal hebben, dit te kunnen blijven doen, zóó dat de ander niets bemerkte van verandering, omdat hij dacht, dat dit ‘zijn lieven meester’ als verlammend zijn kon. Maar toch voelde hij, hoewel in gruwelijk onrecht, (dit weet ik met zoo'n stelligheid te zeggen, alsof het nu me zelve hier betrof) dat die oudere, toen, helaas, eens ‘zijn lieve meester’, alleen uit geilheid tot hem kwam, en dit steeg hooger in hem op, en toch gaf hij zich steeds, als ware het heilige en sereene liefde, den ander, en deze zag in waarheid ook slechts liefde in zijn doen.

Toen kwam de katastrophe.

Dit is heel zeker: de oudere is geen mensch, met wien men langen tijd verkeeren kan: die is tyran, een dwingeland, - maar dat juist is zijn kracht, die eerst bewonderd werd; - en terwijl hij in stormend enthousiasme streven kan en doet, voor wat hij goed en groot weet, bruischte vaak ook die groote zielespanning uit in andere eigenschappen, die men fouten noemt.

[p. 22]

- En dat nu kan geen jongere dragen. - Veel lieve vrienden deden nog het hunne erbij. - In waarheid is dit hier gezegd dit ‘lieve vrienden’, want ik weet met absolute stelligheid, dat in zijn ziel dien oudere al deze menschen lief en dierbaar zijn, ook nu, na wat gewone menschen laag verraad slechts noemen zouden.

Toen kwam de katastrophe.

En de oudere wist, dat nu wel bijna het gansche jaar, de jongere uit heilige gevoelens, maar niet uit liefde zich gegeven had.

Dit is heel kort verteld, de geschiedenis.

Ook jij zult zeggen, dat die niet behooren kan onder mijn definitie, vroeger je geschreven.

Maar toch is groote liefde dit geweest, heilig in verheven overgave, subliem in godgelijken heroïsmus.

Zie, ik wil, dat deze brief zal wezen een eenvoudig monument, van devote vereering voor hem, die zoo heeft kunnen doen.

Want, waarlijk, godengelijk is het, liefde zoo rein, zoo sereen een' oudere te toonen, alleen uit erbarming en bewondering soms daarbij.

O, denk, o, mijn liefste vriend, hoe diep, hoe matenloos, die jongere moet geleden hebben! Maar toch was zijn kracht zoo groot, en zonder zwakheid, dat lang, een heel lang jaar zijn ‘liefde’ zich gelijk bleef.

'k Weet, dat op de helft van 't jaar de jongere zoo oordeelde over, wat de ander deed en vroeger ook gedaan had: ‘zal ik ooit nog de kracht hebben mijn lichaam als rein te beschouwen. Hij heeft het ontwijdt met zijn kleinen dwazen wellust. Ik gaf mij hem onder zijn invloed, maar mijn liefde voor hem was geen reuzenliefde, het was door zijn suggestie gewekte

[p. 23]

geilheid. Zijn daad heeft meer ontwijd mijn rein lichaam, dan de vuile betasting van onbekende prostitués; dat was wellust alleen en als zoodanig niet vuil, maar zijn geilheid trachtte voor liefde door te gaan, en dat was geen gewone menschelijke vuilheid, dat was heiligschennis.’

Ik weet, dat na den dag, waarop dit werd ge, schreven, de ander in verrukking was, omdat hij meende, dat de heilige liefde van, wie zoo had geschreven, - want hij wist dit niet - nog stond voor hem in ongeschonden waarheid; en ik weet, dat toen hij dit voor 't eerst las, in een brief hem toegestuurddat toen verwoede razernij hem aangreep: maar helderder en krachtig van oprechtheid, weet ik dit nu als onwrikbare waarheid over, wat die oudere dacht en denkt, want open legde hij zijn ziel voor mij, en niets bleet mij verborgen:

Sereen in blanke heiligheid, hoog in etherische verten, glanzend, zilveren, rein en stralend is de ziel, die zoo in Eros-wijding zich een ander geven kon. En wees gebenedijd in juichende devotie, en wees gezegend nu in vroome overgave! Dat bruische, jubele nu je leven voort van ongekende kracht en weelde!

Dit weet ik, dit, dat nu de oudere denkt, en bidt, alleen en zonder vrienden-liefde dus gelaten!

En zou dat nu geen liefde zijn geweest?

Zou dat niet meer nog zijn geweest, dan wat ik vroeger eens geschreven heb?

Dit alleen nog wil ik zeggen, want heel mijn ziel

[p. 24]

zou weenen, zoo ik verder schrijven ging:

Nooit zal een mensch mij hooger, edeler wezen kunnen in gedachten dan die eene jongere nu geweest is; geen menschenziel kan zoo in heiligheid en wijding zich een ander geven: dat is den goden slechts gegeven. - Dus moet hij goden-zoon geweest wel zijn!

Ik weet, dat je vergeven zult, dat ik over anderen nu slechts geschreven heb, omdat je zult begrijpen en je buigen zult, in jubelend ontzag en devote vreugde voor de smettenlooze hoogheid dezer liefde!

Wees blijde, dat ook nu nog menschen zulk een liefde voelen en doorleven kunnen, en gedenk in trouwe ook je vriend

L.S.A.M.v. Römer

23-IX-'05