Ons Erfdeel. Jaargang 13

Wij vestigen uw aandacht op...

Zona Make-up, de nieuwe dichtbundel van Jacqueline Ballman is eigenlijk een kuriosum: de dichteres heeft haar inspiratie zowel in het Frans als in het Nederlands de vrije teugel gegeven. En bovendien is zij, die haar vroegere verzen in het Frans schreef, in deze nieuwe bundel een gesprek gaan voeren met een Nederlands dichter, Gaston Burssens. De aankondiging van de uitgever zegt daarover: ‘Haar innerlijk gesprek met de dode dichter heeft zij nu eens in het Nederlands dan in het Frans gevoerd, naar gelang van het psychische klimaat waarin zij verkeerde; enige opzettelijkheid of bijbedoeling heeft zij daarbij niet gehad; zij heeft de verzen neergeschreven in de taal die bij het ontstaan van het gedicht zich vanzelf opdrong’.

Jacqueline Ballman (die jarenlang redaktiesekretaresse was van het Journal des Poétes en nu nog medewerkster van het weekblad Phare-Dimanche, en die al herhaaldelijk een lans gebroken heeft voor de Nederlandse letterkunde en kultuur) heeft vroeger al bewezen bewondering te koesteren voor de poëzie van Gaston Burssens: door haar vertalingen namelijk in de plakette van Fagne's serie Poètes Néerlandais. Die bewondering is in Zona, Make-up uitgegroeid tot een origineel en bevallig, zij het niet bepaald ontroerend ‘in memoriam’. Maar dit laatste zou Gaston Burssens zelf waarschijnlijk niet in het minst gehinderd hebben.

De bundel is keurig uitgegeven en verlucht met een tekening van een andere Burssens: Jan.

Jan Deloof

Adres: Uitg. Le Maronnier-Fleur, Rodestraat 41, 1180 Brussel.

De ‘Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis’ zal in de herfst van dit jaar haar honderdjarig bestaan vieren. Inmiddels verscheen nummer 23 (1969) van haar Handelingen, een lijvige bundel van bijna 450 blz., met 15 opstellen, een overzicht van de werkzaamheden van de maatschappij in het verslagjaar 1969 en de adressenlijst van haar circa 500 leden.

De bijdragen zijn nagenoeg allemaal van specialistische aard en bestrijken de diverse terreinen waarop de vereniging aktief is: de taalkunde, de literatuurstudie, de klassieke filologie, de algemene geschiedenis. Het heeft geen zin in deze kolommen op alle in te gaan. Op het terrein van de historische leksikografie ligt een zeer zorgvuldig onderzoek van Frans Claes naar de verhouding van Kiliaans en Plantijns woordenboekarbeid voor; de moderne taalkunde is aan de orde in een opstel van Johan Thielemans over de vraag naar de kognitieve funktie van de taal. Met ‘magische’ taalkreaties speelt de Antwerpse jurist Dirk Wilmars in een opstel dat leuk taalmateriaal uit de kindersfeer bevat.

De verhouding tussen Everyman, zijnde de Engelse bewerking van onze Elkerlyk, en T.S. Eliot's ‘Murder in the Cathedral’ wordt door de sekretaris van de Maatschappij, Gilbert Degroote, onderzocht. Daarmee is tevens de spanwijdte van de literair-historische opstellen aangegeven, die zowel middeleeuwse en zeventiendeeeuwse als aktuele stoffen behandelen. De Groningse hoogleraar Klaas Heeroma roeit weer eens tegen de stroom op door de algemeen gesmade en verguisde Reinaert II een groot gedicht te noemen; zijn opstel is andermaal een indrukwekkend bewijs van zijn bezwerende lees- en vertelkracht. August Keersmaekers, die bezig is in diverse artikelen de nog steeds fascinerende figuur van Bredero in een nieuw daglicht te plaatsen, zet in deze aflevering van de Handelingen zijn vorig jaar begonnen onderzoek naar de vaak verkeerd geinterpreteerde houding van Bredero tegenover de Zuidelijke Nederlanden voort. In een lang opstel van H.G.M. Prick over Lodewijk van Deyssel herleeft een boeiende zijde van het Noordnederlandse literaire leven in de jaren tachtig en negentig. Een gedicht van Martinus Nijhoff ten slotte vindt een toegewijd interpreet in de persoon van T. van Wallendael.

Er zijn ook opstellen over klassieke en buitenlandse literatuur, en een drietal bijdragen over onze eigen ‘vaderlandse’ geschiedenis. Nog in het teken van het voorbije Erasmus-jaar staat een onderzoek van Constant Matheeussen naar de verhouding van godsdienst en kultuur in het mensbeeld van de grote humanist. Anne-Marie Meyers-Renquin heeft rekeningen van kerkfabrieken uit de late middeleeuwen en de moderne tijd nageplozen om de godsdienstpraktijk statistisch te onderzoeken. Boeiender dan de vijftig bladzijden met be-

[p. 184]

cijferde tabellen, waarvan de bewijskracht dan nog twijfelachtig schijnt, is een studie van A. Braekman-Devolder over het Gentse dagblad ‘Den Vaderlander’, dat in 1830 overhoop lag met Koning Willem en in 1838 met bisschop Delebecque van Gent, die op grond van zijn politieke bemoeiingen door een volkszanger uit zijn dagen een ‘woelzieke tiekenhaan’ werd genoemd en die het blad om zijn demokratische en progressistische tendens onder bisschoppelijke censuur wilde plaatsen. Iets wat hem niet helemaal gelukte en ook niet helemaal mislukte, zoals dat in dergelijke gevallen pleegt te gaan.

Ludo Simons

Adres: Herderinlaan 22, 1080 Brussel.

De problematiek rond de informatiemedia en de informatie in België is niet zomaar een modeverschijnsel. De heersende onrust betreft het informatierecht van iedere burger. De malaize wordt nog vergroot doordat een aantal politici die wel voelen dat er een ander op de helling komt te staan, blijkbaar het geschikte moment afwachten om het laken nog maar wat meer naar hun partijpolitieke en sindikale winkel toe te trekken. Er waren o.m. naar aanleiding van de Limburgse mijnstaking in het begin van 1970 uitlatingen te horen die best zouden passen in een informatiepolitiek in Spanje, Griekenland of Rusland.

Daarom is het verschijnen van Informatie en Demokratie (Dosfel-dokument, nr. 4-5, prijs: 100 BF) toe te juichen. Na een inleiding door Prof. Th. Luyckx bevat deze brosjure een grote hoeveelheid gegevens die de kijker, luisteraar of krantenlezer doorgaans moeilijk vindt: over titels, strekking, oplage en uitgevers van kranten en weekbladen in België en de ons omringende landen, over de omroepwet van 1960, over de nieuwsbronnen van de radioberichtgeving, over de organizatie van de informatiedienst van de B.R.T., over het statuut van de journalist. Dat alles vormt het eerste deel, onder de titel: ‘Feiten en toestanden’, met stukken van Drs. G. Provoost (R.U.G.) en Dr. L. Boone (K.U.L.).

In het tweede deel, Standpunten, zijn teksten gebundeld van M. Grammens, J. de Roey, K. Hemmerechts, M. De Wilde, M. Coppieters, Huib De Jonghe, E. Bradt, Kr. Borms, Drs. G. Provoost, H. De Schuyteneer, Prof. F. Van Isacker en Ir. T. Hermans. Dit deel krijgt nog een ekstra dokumentaire waarde door de opname van de integrale tekst van het Leuvense debat (3 maart 1969) over perskoncentratie, tussen A. De Smaele (direkteur-generaal van de Standaardgroep) en J. Schwoebel (redakteur Le Monde en voorzitter van de Société des Rédacteurs van Le Monde. Tot hun essentie teruggebracht, staan volgende standpunten hier tegenover elkaar: dat van de producent en dat van de verbruiker van de krant. Vanzelfsprekend hebben de heren De Smaele en Schwoebel vooral naast elkaar gesproken!

Eigenlijk verdient iedere tekst in deze lijvige brosjure aandacht. Ik houd het bij enkele kanttekeningen over het stuk Onverenigbaarheden in de B.R.T., van Huib De Jonghe, die wijst op de eenzame en haast onmogelijke pozitie van de direkteur-generaal van de B.R.T.. Eindelijk eens een genuanceerd stuk over dit onderwerp waarin de funktie niet verward wordt met de persoon! In bepaalde kringen wordt immers alles opgelost door het benoemen van een ‘socialist’, zoals dat bv. voor enkele maanden verdedigd werd in de krant Vooruit (van 28-3-1970) met de volgende argumenten: ‘Onze algemene direktie (bedoeld is: van de B.R.T.) is opgevoed volgens een onderwijs dat gebazeerd is op dogma's, en is behoudsgezind. Wij, socialisten ‘geloven niet aan dogma's, en wij zijn niet behoudsgezind.’

Maar, geen vrees. Uit deze brosjure stijgen dergelijke walmen van partijpolitieke en levensbeschouwelijke zelfbewieroking niet op. Hopelijk komt er spoedig een tweede druk, waaruit het enigste gebrek weg zou moeten: de talrijke drukfouten.

Net als in de jaren dertig bestaat er in België een zeker onbehagen, maar dan minder duidelijk en ook minder spektakulair, t.a.v. de parlementaire demokratie. Terwijl het V.N.V. toen meer en meer in autoritaire richting evolueerde, gaat de huidige Vlaams-Nationale partij ernstig op zoek naar verbetering van de parlementaire demokratie. Dat is een verheugende vaststelling na de lektuur van de brosjure Hervorming van de staatsinstellingen (Dosfeldokument, nr. 3, prijs: 50 BF), waarvoor 3 VU-parlementairen (F. Baert, E. Raskin en M. van Haegendoren) een bijdrage leverden.

Vanzelfsprekend gaat het in deze 51 blz. maar om een makroskopisch overzicht van problemen en oplossingen. Maar dat biedt dan weer het voordeel dat de lezer een duidelijk overzicht krijgt van de problemen rond parlement, regering, administratie, inspraakmogelijkheden en opties voor een kultuurpolitiek. Een en ander had ik toch liever uitvoeriger en duidelijker (met voorbeelden uit de partij van de 3 auteurs) gesteld willen zien, zoals de inspraakmogelijkheden van kiezer, partijlid en zelfs parlementair in zijn partij! De vrijmoedige aanpak van de 3 auteurs zou er alleen nog meer overtuigingskracht bij gewonnen hebben.

In Het Europa der volkeren (Dosfeldokument nr. 6, prijs: 50 BF) komen Prof. Guy Héraud (auteur van o.a. ‘L'Europe des Ethnies’), Prof. H. Brugmans (rektor Europa-College, Brugge) en H. Waltmans (direkteur Europahuis te Cadier en Keer, Ned. Limburg) aan het woord. Drie verschillende benaderingswijzen van het federalisme komen hier aan bod: H. Waltmans met een technische uitwerking, Prof. Brugmans, meer teoretisch en gebazeerd op de veelvormigheid en aanpasbaarheid van het federalisme, wat hem brengt tot de uitspraak dat het federalisme een antistelsel moet zijn, en tenslotte een meer filozofische aanpak bij Prof. G. Héraud. Vertrekkend van het begrip natie, onderscheidt deze laatste de staatsnatie, de wilsnatie (van Renan en Rousseau) en de etnische of volksnatie, waarop hij het federalisme wil bazeren. Zijn driedubbel onderscheid en zijn analize van de etnische vervreemding is biezonder helder. Ik geloof echter dat zijn uiteenzetting al te teoretisch blijft als sociaal-ekonomische feiten niet meegerekend worden, feiten die de vorming van zijn drie soorten naties en de etnische vervreemding in belangrijke mate mee helpen bepalen.

Erik Vandewalle

Adres: Dosfelinstituut vzw, Tribunestraat 14, Brussel 1.