Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 51]

Prof. Dr. Fr. Kalda
door Mevr. Dr. Olga Krijtova
Praag

Voor drie Praagse Neerlandici zit een schuchtere studente haar staatseksamen in de Nederlandse taal en letteren af te leggen. Ze is juist met de voorlopers van de Tachtigers bezig en ter illustratie haalt zij de netjes uit het hoofd geleerde aanvang van Perks ‘Iris’ aan:

Ik ben geboren uit zonnegloren
En een zucht van de ziedende zee.

Dat is hét moment voor prof. Kalda om haar te onderbreken:

‘Ik ben geboren in Apeldoorn en mijn zuster in Zierikzee’, zegt hij en in zijn ogen speelt een lichte twinkeling, ‘en daarmee zijn we bij de plaatsnamen gekomen. Kunt U me een verklaring geven van de oorsprong van de naam Utrecht, of bijvoorbeeld van 's-Hertogenbosch, Overijsel en zou U nog andere voorbeelden kunnen noemen?’

Dat is nu echt prof. Kalda, de grammatikus, de allereerste en enige professor in de Nederlandse taal in Tsjechoslowakije. Oud: tweeëntachtig jaar. Elke week komt hij met de regelmaat van een degelijke klok naar de Filosofische fakulteit om les te geven, om Nederlandse teksten te ontleden, om Nederlandse grammatika te doceren. Maar dat is niet alles, want behalve zijn vakkundigheid is het de alles omvattende levenswijsheid, welke zijn lessen doorstraalt en verrijkt. Hij is de man van de ‘wellevenskunst’ - om het met zijn geliefde Coornhert en Spieghel te zeggen.

Nog lang voordat de Tsjechoslowaakse republiek het levenslicht zag, nog in de dagen van de Oostenrijkse monarchie, begon de toenmalige student in de Germaanse filologie zijn studie in de Nederlandse taal. In 1911 bracht hij voor het eerst een bezoek aan Holland, waar hij in een klein stadje in de buurt van Utrecht als een ‘verblijf en Hollandse lessen betalende gast’ bij een uitgebreid onderwijzersgezin logeerde. In 1913 schreef de jonge gymnasiumleraar Fr. Kalda voor het tijdschrift ‘Union’ een reeks interessante artikelen over Nederland, vooral over de indrukken die het landschap op hem maakte, maar ook over het pas onthulde standbeeld van Czaar Peter te Zaandam.

Na de oorlog en de grondlegging van de Tsjechoslowaakse Republiek werd Fr.

[p. 52]

[p. 53]

Kalda lektor in de Nederlandse taal aan de Technische Hogeschool te Praag, in 1921 werd hij docent Nederlandse taal en letteren en in 1927 benoemde de Universiteit van Bratislava hem tot professor in de Germanistiek, incl. Nederlandistiek. In de Slowaakse hoofdstad heeft prof. Kalda talrijke generaties studenten de Nederlandse taal gedoceerd, pas als emeritus keerde hij terug naar Praag, waar hij met onverminderde levenskracht de studenten van de Karels Universiteit in de geheimen van de Nederlandse grammatika inwijdde. Ook is hij nog steeds lid van verschillende Nederlandse gemeenschappen, hij publiceert nog regelmatig artikelen over zijn geliefde tema - werkwoorden - en ook zijn andere stokpaardje, het Afrikaans, is hij trouw gebleven.

Het is een belevenis om prof. Kalda te horen vertellen. Nooit raakt hij uitgepraat over Nederland, dat hij sinds 1911 ettelijke malen bezocht en waar hij ook aan verschillende kongressen deelnam. Met een glaasje rode wijn voor zich snuffelt prof. Kalda met zijn typische vitaliteit in de vergeelde foto's van de ware ‘tempo doeloe’. Hij laat een kiekje zien van zijn vrouw, met twee leeuwtjes in haar armen; het is genomen in Artis. Hij glimlacht bij de herinnering hoe men zijn vrouw, die het Nederlands ook goed sprak, zelfs voor een Hollandse hield. Dan vertelt hij hoe verrast hij was toen Prins Hendrik, die de Noord-Boheemse badplaatsen goed kende, bij een ontvangst t.g.v. het eeuwfeest van de Amsterdamse universiteit, met hem een paar woorden in het Tsjechisch wisselde.

Dan is er nog een herinnering aan het Poolse Posen, waar hij in 1932 ook lezingen over het Nederlands hield.

‘Hoe is het mogelijk, dat U altijd zo kwiek en opgewekt bent, zodat U met uw werklust de studenten “warm” weet te maken voor de voor hen vaak zo saaie beginselen der historische grammatika en dat U bij hen belangstelling weet op te wekken voor het Nederlands?’

Prof. Kalda's ogen glimlachen boven het glaasje rode wijn en opnieuw geeft hij een staaltje van zijn wellevenskunst ten beste: ‘Eet je ontbijt altijd alleen op, deel je lunch met je vriend, maar laat het avondeten aan je vijand over - dat is een oeroude wijsheid, waar ik me bijna altijd aan gehouden heb.’

Als ik afscheid neem van prof. Kalda met het voornemen om - als ‘modern’ mens - me met de tram weer zo vlug mogelijk naar de fakulteit te haasten, trekt ook de 82-jarige zijn jas aan en zet hij zijn zwarte flambard op, de onafscheidelijke flambard, waar men hem altijd direkt aan herkent wanneer hij van zijn woning in de wijk Smichov via de Karelsbrug door de Praagse straten, steegjes en tuinen naar de Karels Universiteit wandelt - ook dat is een van zijn geheimen om jong te blijven.

Ja, een waar renaissance-mens - in Praag anno 1966.