Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 11]

Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen
door Luc Verbeke
Sekretaris Komitee voor Frans-Vlaanderen

Vervolg XXVII

In 1959 (3e Jaargang van Ons Erfdeel, nr 1) zijn wij aan dit historisch overzicht begonnen. Maar de geschiedenis gaat verder en ergens toch moeten wij het eindpunt plaatsen. Dit zullen wij dan voorlopig doen na de Kultuurdag van 1959, in de hoop later het tweede deel van deze historische schets over de taalstrijd en de Vlaamse beweging, over de Vlaamse werking in en voor Frans-Vlaanderen, te kunnen schrijven. Tal van realizaties verdienen immers nog te worden belicht en nog zeer veel personen die hier nog niet konden worden vermeld, hebben zich voor de zaak verdienstelijk gemaakt. De belangrijkste realizatie echter, n.l. die van het Nederlands onderwijs, kunnen wij hier niet onbesproken laten en deze zullen wij nog even overschouwen.

Mocht er belangstelling bestaan voor dit eerste deel van onze studie, dan zijn wij bereid de hier verschenen bijdragen te bundelen.

In 1959-1960 maakten wij met onze werking een hele sprong vooruit in het bijzonder dank zij de verspreiding van ‘Ons Erfdeel’ en de daarmee gepaard gaande steun van een aantal jongeren die zich groepeerden in de Werkgroep Nederland (gegroeid ook uit de Zuid-Vlaanderenwerkgroep van de K.S.A.) en in de kerngroep Inka uit Brugge; verder ook dank zij de steun van een groter aantal kulturele organizaties o.m. het Algemeen Nederlands Verbond en de Kultuurraad voor Vlaanderen, waardoor het financieren van een eerste vorm van Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen mogelijk werd; tenslotte ook dank zij de betrekkingen die met het Comité Flamand de France werden aangeknoopt.

Een ruim en vruchtbaar kontakt tussen de jongeren van Noord en Zuid werd bewerkt door J.H. Stolte op de Kultuurdag te Hulst op 12 april 1959. Daar woei een frisse geest. Daar was initiatief, werklust, optimisme. De medewerking van een aantal ondernemende Noordnederlandse meisjes als o.m. Nell de Potter, Lieselot Van Son en Addie Vrienten was daar zeker ook niet vreemd aan.

In de vakantiemaanden van 1959 organizeerde Herman Verwaetermeulen met zijn Werkgroep Nederland de eerste studentenkampen in Frans-Vlaanderen. Op die manier zouden - vooral in de daaropvolgende jaren - honderden jongeren in kontakt worden gebracht met het levende volk van het onbekende Frans-Vlaanderen. Jeugdhemen werden o.m. ingericht te Kassel, Hazebroek, Klommeres, Waten, St.-Winoksbergen en op de Katsberg. Een mooie fotobrochure over Frans-Vlaanderen en tal van Werknota's werden uitgegeven. Studie- en

[p. 12]

scholingsdagen werden aan Frans-Vlaanderen gewijd en op de Kasselberg werden een paar volksdansfeesten georganizeerd.

In 1961 en 1962 werd de werking van de Werkgroep Nederland ook afgestemd op het stimuleren van het Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen door het inrichten van vakantieleergangen te Kassel, Hondschote, Ekelsbeke, Rekspoede en Steenvoorde. De lessen werden gegeven met zeer veel toewijding door een zestal jonge leerkrachten uit de grensstreek. Na een jaar onderbreking werden die vakantiekursussen niet meer in Frans-Vlaanderen georganizeerd, maar te Brugge, o.l.v. André Maes, Voorzitter van de Werkgroep Nederland. Zij gingen nu gepaard met geleide bezoeken en uitstapjes en mochten bogen op zeer veel belangstelling vanwege Zuidvlaamse jongeren. In 1965 namen niet minder dan veertig Frans-Vlaamse jongens en meisjes aan de kursus deel.

De Werkgroep ‘Inka’ uit Brugge, onder de leiding van P. Thomas en I. Vandenberghe, beoogde het voeren van een Nederlandse kulturele aktie op internationaal plan, o.m. door korrespondentie en door de verspreiding van het Nederlandse boek. Vanaf 1959 heeft de groep tal van mooie boeken ingezameld die door ons Komitee aan Frans-Vlamingen konden worden geschonken. De boekenaktie werd nog door heel wat andere verenigingen, uitgeverijen en personen gesteund. Hun namen hebben wij dankbaar vermeld in onze jaarverslagen. Ook grammofoonplaten met Vlaamse liederen konden, dank zij een initiatief van Dr. D. Merlevede uit Gent, door ons Komitee aan Frans-Vlamingen worden bezorgd.

Bijzonder verheugend was dat, op verzoek van Mgr. Devos, Vikaris-Generaal van het Bisdom Rijsel, tijdens het schooljaar 1958-1959 de eerste naoorlogse Nederlandse leergang werd ingericht in het Klein Seminarie te Hazebroek, met E.H.G. Vandendriessche, pastoor te Abele, als wekelijkse lesgever. E.H. Vandendriessche startte met vijftien leerlingen en heeft tot op heden de kursus in stand gehouden met de steun die wij hem, naar de mate van onze mogelijkheden, hebben kunnen verlenen. Het moet gezegd worden dat deze leergang niet een allereerste begin was van Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen. Hij betekende het hernemen van het mooi initiatief van de bekende Vlaamsgezinde priester E.H. Jaak Dehaene die deze leergang inrichtte in 1869 onder de hoge bescherming van Kardinaal Régnier, de toenmalige aartsbisschop van Kamerijk, die meer dan eens de verdediging van de Vlaamse moedertaal op zich heeft genomen. De Vlaamse kursus heeft bestaan tot aan de tweede wereldoorlog. Leraars zijn achtereenvolgens geweest: E.H. Leon Cremon, die een uitstekend kenner van de Nederlandse taal blijkt te zijn geweest, Kan. Gars en E.H. Vanhee. Deze laatste heeft in 1936 met twaalf van zijn leerlingen deelgenomen aan de wedstrijden in de Nederlandse taal en letterkunde die door het Vlaams Verbond van Frankrijk werden ingericht. E.H.G. Vandendriessche zet dus het werk voort van enkele zeer verdienstelijke Vlaamsgezinde priesters, wier namen wij hier aan de vergetelheid wilden onttrekken. Wij hopen dat hij dit werk, waarvoor hem in 1965 een Visser-Neerlandiaprijs werd toegekend, nog lange jaren met sukses zal kunnen voortzetten.

De 9e Kultuurdag (30 aug. 1959) bracht een verruiming van onze betrekkingen

[p. 13]

door het optreden van Robert Hennart, Sekretaris van het Comité Flamand de France en Direkteur van de Hogeschool voor Joernalistiek te Rijsel. Zijn voordracht over ‘Les Flamands de France’ werd ingeleid door Jozef Storme, Bestendig Afgevaardigde voor Kulturele Aangelegenheden van de Provincie West-Vlaanderen, die er voor zou zorgen dat ons Komitee van het provinciaal bestuur een hogere subsidie zou verkrijgen, waarvan vooral het ‘Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen’ zou profiteren.

Er was verder een Forum voor de jeugd o.l.v. Nell De Potter, Addie Vrienten, Anton Claessens, Huub Bartz, G. Van Ryckeghem en Jozef Deleu. Het hoogtepunt van de namiddag was de prettige causerie van de gulle en sympatieke Kan. J. Verdonck, toen pastoor-deken te Steenvoorde, die altijd onze werking goed genegen is geweest en nooit geweigerd heeft als wij op hem een beroep hebben gedaan.

Ook de Amerikaan G.B. Droege, op doorreis naar Frans-Vlaanderen waar hij gegevens wou verzamelen voor zijn proefschrift over de Friese naamgeving aldaar, was aanwezig op de Kultuurdag en hield een korte geestdriftige toespraak. Hij verbleef na de Kultuurdag enkele maanden te St.-Winoksbergen om er te pluizen in de rijke archieven. Inmiddels gaf hij ook Engelse lessen aan de leerlingen van het St.-Winokskollege, die, naar hij ons mededeelde, nog voor 30 tot 40% Vlaamssprekend waren. In hem vonden wij daar een vurig propagandist voor het Nederlands en het is voor een groot deel aan hem te danken dat P. Daled uit Veurne vanaf nieuwjaar 1960 met een Nederlandse leergang kon beginnen in het St.-Winnokskollege. Ook hier betekende de kursus eigenlijk het hernemen van een vroeger initiatief. Inderdaad in 1891 werd daar een Vlaamse leergang ingericht door toedoen van de nieuwbenoemde en Vlaamsgezinde direkteur E.H.L. Rajon. Wij hadden het geluk daar nu als direkteur te hebben E.H.J. Ley, oudleerling van Kan. M. Deswarte en een der eerste Zuidvlaamse deelnemers aan onze Kultuurdag te Waregem. De jonge en dynamische direkteur verleende aan het initiatief graag zijn medewerking, al zag niet iedereen in het kollege het nut ervan in. Aldus kon P. Daled vol entoesiasme starten met drieëntwintig leerlingen.

Boeken en reiskosten konden door ons Komitee worden vergoed, maar wij waren nog niet in staat de leraar te honoreren. P. Daled had een zware taak op zich genomen. De kursus moest immers worden gegeven buiten de gewone lesuren en zonder enige verplichting voor de leerlingen, ofschoon een eervolle vermelding voor de kennis van het Nederlands op hun rapport werd geplaatst. P. Daled bereikte aanvankelijk toch mooie rezultaten. Dit werd bewezen door een optreden met zijn leerlingen op onze volgende Kultuurdag. Wij vinden het nog altijd jammer dat hij het na drie jaar harde inspanning om verschillende redenen heeft moeten opgeven.

Wij koesteren goede hoop dat de kursus binnenkort met een Frans-Vlaming als leraar (wellicht met een oud-leerling van P. Daled) zal kunnen worden hervat. Alles wat gedaan werd of gedaan wordt voor een goede en rechtvaardige zaak, hoe gering de persoonlijke bijdrage ook moge zijn, kan niet zonder nut en betekenis zijn.

(Slot volgt)