Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 135]

Tijdschriften en boeken

Belgie buiten zijn grenzen

De bedoeling van de kleine brosjure ‘Belgë buiten zijn grenzen’, aldus de auteur A. Verthé, is ‘buiten onze grenzen op zoek te gaan naar onszelf.’ De schrijver begint met een kort historisch overzicht, dat hij ‘een blik buiten de grenzen van de tijd: onze historische dimensie’ noemt. Het zoeken naar ‘onze huidige aanwezigheid in het buitenland: onze internationale dimensie’ vormt echter het grootste gedeelte van dit werkje.

Ondanks de beperkte omvang bevat deze brosjure toch een aantal lezenswaardige inzichten. Vooral het konkrete cijfermateriaal lijkt me, in zover als dat kontroleerbaar is, boeiend.

In het totaal leven meer dan 300.000 in België geboren personen, buiten onze grenzen. In de diverse Europese landen treft men er minstens 141.000 aan; de schrijver geeft geen precieze cijfers voor Engeland, Ierland, Luxemburg en de landen achter het IJzeren Gordijn. In de andere werelddelen komt hij tot het cijfer 148.000. Het totaal van 300.000 wordt zeker bereikt en moet niet als een maximum worden beschouwd, als men rekening houdt met het ontbrekende cijfermateriaal voor bepaalde landen.

Tachtig procent van deze 300.000 emigranten zijn Vlamingen, dus Nederlandstaligen. De Vlamingen en de Walen voelen zich in de eerste plaats aangetrokken tot respektievelijk Vlaanderen en Wallonië, de gemeenschap waaruit zij afkomstig zijn. A. Verthé schrijft echter: ‘hoewel ze die gemeenschap zien in het Belgisch geheel, wat o.m. blijkt uit een sterke gevoelsverhouding tot het Vorstenhuis.’ Persoonlijk stel ik mij, de misschien nog al skeptisch klinkende vraag of een sterke ‘gevoelsverhouding tot het vorstenhuis’ kan volstaan om van een ‘Belgisch nationaliteitgevoelen’ te kunnen spreken.

Het komt me ook voor dat een aktie voor onze emigranten op basis van een ‘Belgisch patroon’ met de dag moeilijker wordt. Vlaanderen en Wallonië groeien steeds verder van mekaar weg, worden autonomer - om alleen nog maar van de ‘kulturele’ autonomie te spreken - en het ziet er niet naar uit dat een weg terug nog enige kans op slagen heeft.

Uit het door A. Verthé in deze brosjure samengebracht cijfermateriaal moet men, geloof ik, het besluit trekken dat het volkomen gewettigd is als van Vlaamse zijde wordt geijverd voor een aktie voor de Vlamingen over de wereld. Die 240.000 zijn een inspanning waard. De Waalse gemeenschap moet m.i. haar eigen taak opnemen tegenover de 60.000 Walen in het buitenland. Men kan niet verwachten - zoals de Franstalige pers uit Brussel - dat evenveel gedaan wordt voor dat numeriek zoveel kleinere aantal Walen in het buitenland als voor het zoveel grotere aantal Vlamingen. In deze zaak wil men weer eens vier Vlamingen gelijkschakelen met één Waal.

De vereniging ‘België in de Wereld’, die deze uitgave verspreidde, mag met deze late oprispingen van het Waalse kolonialisme geen rekening houden. Ze moet zich in de eerste plaats inzetten voor de Vlaamse emigranten, de meerderheid, en kan wat mij betreft ook de Walen erbij betrekken. Als dat laatste wéér eens ten koste van de Vlaamse emigranten moet gebeuren, ja, dan liever ‘Vlaanderen in de Wereld’. Ik geloof dat men ook in ‘Ambassadeur’, het tijdschrift van deze vereniging, reeds een maximum aan goede wil heeft getoond. Als men zo verder gaat zal het tijdschrift zijn gezicht verliezen en een van die vele typisch Belgische produkten worden. Het idee van zo'n vereniging en zo'n tijdschrift is me te dierbaar om het te laten verknoeien zonder hierop eens - openhartig en zonder skrupules - te hebben gewezen. Ik geloof dat ‘vorstelijke’ vriendelijkheden en ‘officiële’ beloften niet volstaan om een vereniging een ziel te geven. Wanneer men zuiver spel speelt, geraakt men ook makkelijker aan de voor zo'n aktie onontbeerlijke financies.

Deze brosjure verdient ongetwijfeld een grote verspreiding, en het is goed dat we nu eens over konkreet cijfermateriaal beschikken. De problemen van konstitutionele aard moeten door de vereniging zelf worden opgelost. Ik hoop dus dat men zich in de eerste plaats zal bekommeren om de meerderheid van de emigranten, die Nederlandstaligen zijn, en als dusdanig voor onze gehele kultuurgemeenschap belangrijk.

J. Deleu

‘België buiten zijn grenzen’ door A. Verthé, 20 blz., uitgegeven door de vereniging ‘België in de Wereld’, met de technische medewerking van het ‘Belgisch Instituut voor Voorlichting en Documentatie’. Adres: ‘B.i.W.’, Blanchestraat 1, Brussel 5.

Exkursion in die Niederlande und nach Belgien

Een aantal Duitse studenten, op één na allen van de Philipps-Universität te Marburg/Lahn, heeft van 16 tot 25 september 1964 een ekskursie naar Nederland en Vlaanderen ondernomen. De

[p. 136]

leiding was in handen van Prof. Dr. Ludwig Erich Schmitt geassisteerd door Dr. Jan Peter Ponten. De reis kon ondernomen worden dank zij de financiële en technische medewerking van de Nederlandse en de Belgische ambassades in de Duitse Bondsrepubliek. Een vruchtbare reis werd het alleszins, dat bewijst de 116 blz. tellende uitgave, samengesteld door de deelnemende studenten en gewijd aan de ekskursie.

Het eerste en beknoptste deel is een verslag waarvan alle studenten een deel geschreven hebben. Het getuigt van een grote ernst en onvermoeibare belangstelling. Wat zij in die tijdspanne allemaal bezocht en bestudeerd hebben getuigt van een goed gevuld programma: Arnhem, Utrecht, Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Delft, Rotterdam, Antwerpen, Gent, Brugge, Brussel en Leuven. De reis eindigde te Bonn op de Nederlandse Ambassade, waar de groep ontvangen werd door Mr. Korthals-Altes, kultureel attaché en de heren Kempen en Ploeg, beiden adviseurs. Hier werd van gedachte gewisseld over de opgedane ervaringen en werden vragen gesteld

Het doel van de ekskursie was een initiatie in de Nederlande kultuur van de grote steden in Nederland en Vlaanderen, met de klemtoon op wat voor filologen in de eerst plaats van belang is. Het tweede deel in deze uitgave in syllabusvorm is de vrucht van een diepergaand kontakt met een aantal aspekten van die Nederlandse kultuur. Het bestaat uit tien referaten van de hand van deelnemers aan de reis. Het is voor mij onmogelijk een gedetailleerd en oordeelkundig oordeel te vellen over alle werkstukken die zowel vrij ruime onderwerpen behandelen als de Nederlandse Bouwkunst als meer gespecializeerde zoals de Geschiedenis van de Kartografie in de 17e en 18e eeuw. Toch meen ik dat van ieder onderwerp een goede synteze werd gemaakt. Het is ook verheugend dat in het artikel ‘Dialektverhältnisse des Niederländischen Sprachgebietes’ ook aandacht wordt besteed aan Frans-Vlaanderen. Bij enkele artikelen komt geen literatuuropgave voor. De auteur van ‘Die Entwicklung in den südlichen Niederlanden in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts im Hinblick auf Handel und Bevölkerung’ geeft een totaal verouderde en uitsluitend algemene bibliografie. Het stuk is dan ook qua feitenkeuze en voorstellingswijze niet aangepast aan de bevindingen van de laatste halve eeuw. De schrijfster had alleen al aan een algemeen werk als de Algemene Geschiedenis der Nederlanden een veel betere bron gehad.

Dit eerste kontakt met onze Nederlandse kultuur is een verheugend feit. Het zal ongetwijfeld sommige deelnemers aanzetten tot verdere studie van een of ander facet of probleem van de Nederlandse kultuur. Prof. Dr. L.E. Schmitt verdient alle lof voor dit initiatief.

E. Vandewalle

Exkursion in die Niederlande und nach Belgien, vervielfältigt im Forschungsinstitut für deutsche Sprache, Deutscher Sprachatlas, Marburg/Lahn, 1964.

Wat is een ‘Sestiger’?

Het zijn de dichters geweest die de Zuidafrikaanse letteren op het peil van de wereldliteratuur gebracht hebben, dank zij een eerste vroegtijdige bloei met de generatie van 1910 en, vooral, de glansperiode van 1930-1940 (Eybers, Van Wyk Louw, Opperman). En het is wellicht de poëzie, deze kunst van en voor weinigen, die de beslissende faktor geweest is in het handhaven van het Afrikaans, tegen het alles overspoelende Engels in. Merkwaardig genoeg heeft het proza daarbij slechts een tweederangsrol gespeeld ook al zijn er wel een paar werken van betekenis aan te duiden.

Maar na de tweede wereldoorlog blijkt de toestand vrij abrupt en diepgaand veranderd. De Dertigers en Veertigers blijven de poëzie beheersen, en bij de jongeren zijn voor het eerst de prozaïsten van meer belang dan de dichters. Nu heeft de Afrikaanse Pers-Boekhandel een interessante bundel verhalen van deze jongeren uitgegeven onder de titel ‘Windroos’, met een releverende inleiding van N.P. van Wyk Louw.

Er gaan in Zuid-Afrika wel eens stemmen op om erover te klagen dat de Afrikaner nu weliswaar zijn eigen taal veroverd en veilig gesteld heeft, maar daarentegen het Afrikaans al te dikwijls bloedeloos en onprecies hanteert. In de voornoemde inleiding schrijft ook Van Wyk Louw bijvoorbeeld: ‘Een saak bly bedenklik: dat so baie jongeres nie 'n Afrikaans kan skryf wat vir 100 % reg en presies is nie’. Natuurlijk zijn wij niet bevoegd om daarin stelling te kiezen, maar één ding staat buiten kijf: als die klachten gegrond zijn, dan kunnen die klungelende taalgebruikers in elk land toch leren hoe het wél hoort aan de hand van de snedige verwoording en de trefzekerheid van N.P. van Wyk Louw's bijdrage tot ‘Windroos’.

Het is, als u aanneemt dat ik daarmee niet denigrerends bedoel, een model van een schoolverhandeling. Achtereenvolgens beantwoordt de inleider de volgende vragen: Vernieuwing, mode of noodzaak? Brengt ‘Sestig’ in Zuid-Afrika zo'n vernieuwing? Wat is ‘Sestig’ dan? Om tot het besluit te komen dat de jaren rond 1960 inderdaad een klimaatverandering gebracht hebben; en dat die er voornamelijk in bestaat dat de jongeren afrekenen met het traditioneel Zuidafrikaans denken (waarvan Van Wyk Louw zegt dat het ‘so tussen 16e en 19e eeuw aarsel’). Daarbij valt de klemtoon op de mens als geslachtelijk wezen, en, zoekend en onzeker nog, op

[p. 137]

het grote probleem van Zuid-Afrika, het samenleven in een kunstmatig staatsverband van volkeren van zeer verschillende afkomst en kultuur.

Nu is het wel zo dat de inleiding de gehele omwenteling van ‘Sestig’ bestrijkt, maar de tien opgenomen verhalen niet. Dat kon ook niet zonder bijvoorbeeld het dichtwerk van Peter Blum erbij te betrekken. Terwijl bovendien een paar van de sterkste persoonlijkheden onmogelijk tot hun recht kunnen komen met een kort verhaal. Wat ik bedoel is dit: een (verdienstelijke) schets als ‘Paris by Night’ kan de lezer bekoren zolang hij ‘Lobola vir die Lewe’ of ‘Die Ambassadeur’ nog niet gelezen heeft. Dàt is het grote werk van André P. Brink, ‘Paris by Night’ is alleen een aanloop, een vingeroefening. Wie Chris Barnards ‘Man in die Middel’ las, of de moeilijke romans van Etienne Leroux doorworstelde, vindt ‘Vrydag’ en ‘'n Dag in Berg-en-Dal’ wel representatief voor hun eigen stem en stijl maar ongetwijfeld heel wat minder belangrijk dan hun werk van langere adem.

Maar laten we de tien verhalen lezen zonder verdere bekommernis om volledig overzicht of groter verband, en de zaak andersom benaderen: Beantwoorden de verhalen aan wat de inleiding poneert? En dan stellen we vast dat dit proza inderdaad door ‘Sestigers’ geschreven is. ‘Sestig het vir ons nader gebring aan die kyk na baie dinge wat vir die mens werklik boei - “seks” is een daarvan; ook maar net één, en tog sekerlik een’, konstateert de inleider. En dat klopt. Zie ‘Die Bok’ van Ingrid Jonker (een gestrand huwelijk), zie ‘Die Program’ van Pieter Venter (prostitutie), zie het voornoemde ‘Paris by Night’ van A.P. Brink (gestrande vrije liefde). De verhalen uit ‘Windroos’ geven in de allereerste plaats blijk van een open oog voor, en een koel registreren van de gedragingen der mensen, ook in hun minst toegankelijke belevenissen, maar vulgair zijn ze niet.

Wat in ‘Windroos’ minder tot uitdrukking komt is een ander aspekt, waarover N.P. van Wyk Louw schrijft: ‘Sestig het ons nader gebring aan die politiek; ons rasseverhoudings en rasse en menslike anomalieë in so'n rustig kokende pot as wat Suid-Afrika vandag is - en dis seker die boeiendste situasie waarin 'n jong skrywer of denker vandag kan lewe... oneindig meer boeiend as die stilstaande kanaaltjie van die Hollandse en dalk die Wes-Europese geesteslewe’. Ongetwijfeld is dit waar. Onrechtstreeks benaderd, maar duidelijk genoeg, komt dit probleem aan de orde in ‘Sewe Dae by die Silbersteins’ van Leroux, het vormt het knelpunt in ‘Man in die Middel’ van Barnard. In ‘Windroos’ heeft alleen ‘Die Klipblom’ van Jan Rabie er onmiddellijk iets mee te maken. Maar wat een zwakke echo van het onvergetelijke ‘Droogte’ uit zijn bundel ‘21’!

Tenslotte wil ik een bedenking van de inleider tot de mijne maken: ‘die gevaar dat die vertelkuns opgeoffer word aan 'n oortollige strewe na simboliek en “diepe” betekenis. Selfs 'n eenvoudige kortverhaaltjie kry 'n swaar ballas van “diepte” wat dan deur eksegete en “in-the-know”-ers moet blootgelê word’. Dit euvel maakt bijvoorbeeld het verhaal van Abraham H. de Vries moeilijk toegankelijk, terwijl ‘Klein Kytie’ van de kleurling Adam Small beslist aan scherpte zou winnen door grotere eenvoud en minder gezochtheid. Al heeft zijn taal, die u (niet in de Kaapse kleurlingentaal ingewijde) aanvankelijk voor heel wat raadsels plaatst, dan weer een grote bekoringskracht.

Zodat uiteindelijk eenvoudige, onopgesmukte verhalen als die van Hennie Aucamp en Dolf van Niekerk mij het sterkst in hun greep hielden. Maar dat is dan een persoonlijke voorkeur.

Al bij al aarzel ik zeker niet deze bundel een interessant boek te noemen, ten zeerste geschikt voor een eerste kennismaking met de jongste lichting van Zuidafrikaanse prozaïsten. Interessant door de meesterlijke inleiding van N.P. van Wyk Louw, door de verscheidenheid van de opgenomen verhalen, en tenslotte, voor belangstellenden, door de beknopte biografische gegevens over de tien auteurs.

J. Deloof

‘Windroos - Verhale deur 10 Sestigers’ - Met 'n inleiding deur N.P. van Wyk Louw - 1964. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg - Voor Europa: F. Meyers, Pontstraat 50, Melle. 150 BF.

Brussel... nu

Het verschijnen van ‘Brussel... Nu’, maandelijks orgaan van het Davidsfonds, Gewestbond Brussel, wijst er op dat het de Nederlandstalige Brusselaars, verenigd in het Davidsfonds, ernst is met de verdediging en instandhouding van onze taal en kultuur in dit voor ons bij uitstek bedreigde gebied.

Dit maandblad stelt zich tot doel in het kader van het Brusselse Davidsfonds informatie te verstrekken, niet alleen over de eigen aktiviteiten, maar ook over de vele spanningen en wantoestanden die een normale ontplooiing van een Nederlands kultureel leven in de hoofdstad belemmeren. Op die manier wil het blad helpen beletten dat, zoals Marnix Gijsen verklaarde, ‘de Vlamingen bestendig verraden worden door de kleinhartigen binnen eigen veste’. Dit blad moet onder de leden van het Davidsfonds te Brussel een gevoel van saamhorigheid tot stand brengen in het vaak moeilijke streven om zichzelf te blijven.

De verzorgde uitgave van ‘Brussel... Nu’ en het levendig realistisch karakter van de inhoud

[p. 138]

wijzen erop dat dit blad zijn taak heel duidelijk ziet, en daarom precies verdient het flink te worden gesteund.

J. Deleu

‘Brussel... Nu’, maandelijks orgaan van het Davidsfonds, Gewestbond-Brussel. Steunabonnement 50 BF. Redaktie en beheer: Jan Van de Pontseele, Torekenstraat 33, Etterbeek (Brussel 4).

De ‘Open brief’ van ‘Band’

Een honderdtal Franstaligen die in een Nederlandstalige gemeente woonachtig zijn, hebben aan het ‘Hof van Straatsburg’ dat instaat voor de verdediging van de ‘Rechten van de Mens’ een brief geschreven waarin zij zich beklagen over het feit dat zij, volgens de Belgische taalwetten geen franstalig onderwijs - lees franstalige scholen - kunnen krijgen voor hun kinderen. Hoewel een belachelijke minderheid in een Nederlandstalige gemeenschap matigen deze lieden zich die houding aan.

Nu publiceert de redaktie van ‘Band’, het blad voor en van de Vlamingen in Wallonië, ook een ‘Open brief aan het Hof van Straatsburg’. In Wallonië leven 55.000 Vlaamse gezinnen; in de laatste eeuw zijn er zowat een half miljoen Nederlandssprekenden naar Wallonië getrokken. Om deze Nederlandssprekenden heeft zich nooit iemand bekommerd, het waren immers maar gewone arbeiders en boeren die om den brode hun eigen streek hadden moeten verlaten. Deze mensen hebben zich aan hun omgeving aangepast, soms met behoud van het Nederlands als huistaal, maar meestal niet.

Nu denken een handvol Franstalige heethoofden, kleine bourgeois, dat zij zich als een verdrukte minderheid moeten gaan aanstellen wanneer zij in een geheel Nederlandstalige gemeenschap geen eigen Franstalige scholen hebben. Voor de Nederlandssprekenden in Wallonië zijn er ook geen scholen in de moedertaal.

Men accepteert van Nederlandstalige zijde het princiep dat wie zich in een anderstalige gemeenschap vestigt zich daarbij - altans in het openbaar - moet aanpassen. De gemeenschap moet zich niet bij de enkeling aanpassen, maar wel omgekeerd. Dit belet echter niet dat men mag blijven wat men is, namelijk een Waal in Vlaanderen of een Vlaming in Wallonië. Dat is een goed recht en menselijkerwijze gesproken ook plicht.

‘Band’ waarschuwt het ‘Hof van Straatsburg’ voor een eventuele erkenning van de rechten van dit handvol Franstaligen in een Nederlandstalige gemeenschap. Als dit gebeurt kan men van morgen beginnen met een honderdtal scholen in Wallonië op te richten voor de daar wonende Nederlandstaligen. Maar wie dat in België zou durven voorstellen zou een ‘inciviek’ zijn. En dat duurt nu al méér dan honderddertig jaar!

J. Deleu

‘Band’, 6e jaargang, nummer 14, 7 aug. 1965 - Adm.: Place A. Ryckmans 15, Namen.

Bericht: Korrespondentie
De jonge Frans-Vlamingen die iets voelen om met een jonge Vlaming uit België te korresponderen, kunnen een adres van een korrespondentievriend verkrijgen bij:
Penmaataktie, ANSAV, Postbus 11, Antwerpen 20.
De belangstellenden worden verzocht een aantal gegevens: naam, voornaam, adres, geboortedatum, geslacht, school of beroep, hobbies en andere biezonderheden aan het genoemd adres toe te sturen. Hierbij moeten ze tevens een bedrag van 2,50 NFF aan ongebruikte postzegels insluiten. Hiervoor zullen ze niet alleen aan het adres van een interessant korrespondentievriend komen, maar ze zullen het eerste jaar ook om de drie maand een pakket, bestaande uit vier Vlaamse tijdschriften, toegezonden krijgen. Wie na het eerste jaar graag verder de tijdschriften toegezonden krijgt, zal dan jaarlijks een bedrag van 1,50 NFF moeten betalen.
Gezien deze speciaal gunstige voorwaarden, biezonder aanbevolen.