Ons Erfdeel. Jaargang 9

[p. 4]

[p. 5]

Mooi weer vandaag?
door Simon Carmiggelt
Amsterdam

Het aardige van het ambacht schrijven is, dat je het nóóit leert.

Je kunt leren hoe je onovertrefbaar een haring schoonmaakt of een plank afschaaft.

Maar de schrijver die op een middag, behaaglijk handenwrijvend, zijn werkvertrek verlaat en tegen zijn vrouw zegt: ‘Marie, goed nieuws, ik ben zojuist gereed gekomen met de letterkunde, ik kán het nu’ bestaat niet. En als hij (onverhoopt) wél bestaat, steek ik mijn hand niet in het vuur voor zijn proza.

Nee, schrijven leer je nóóit.

Het is een eeuwig proberen of het vandaag misschien lukt - op hoop van zegen. En dat is er nu juist het heerlijke van. Want veronderstel eens, dat je het, op een bepaalde dag, kón, net als haring schoonmaken en planken afschaven. Dat zou gruwelijk zijn. Want dan ging je een woestenij van dorre verveling tegemoet. Het zou uit zijn met die schone en gruwelijke, gruwelijke schone vorm van gevaarlijk leven, die schrijven nu eenmaal is. Je zou een metier perfekt beheersen en het, met je linkerhand, tot je laatste dag geeuwend moeten volhouden.

Ik mag er niet aan denken.

Nee, de schoonheid van schrijven als ambacht is juist de onmogelijkheid om ‘het’ ooit te bereiken, want juist dát garandeert je die onafzienbare stoet van lichte, grijze en zwarte dagen, die alleen kan worden afgesloten door Vader Dood.

Proberen, meer is het niet.

Proberen of het lukt.

[p. 6]

En soms, als je dénkt dat het lukt, een soort geluk voelen dat niets anders je geven kan. En vaak - blijkt later - heb je toen volkomen ten ónrechte gedacht dat het lukte. Dan blijft de mooie vuurpijl die je af schoot, en waarbij je zelf maar vast blij en voorbarig ‘Aaaah’ riep, helemaal nergens te zijn aangekomen.

Maar ook dát is erg goed.

Het houdt de wind eronder.

De eeuwig waaiende wind van de bitter-zoete twijfel.

Een oude kollega zei eens tegen me: ‘Soms word ik midden in de nacht met een schok wakker en dan denk ik: Van morgen af weet ik geen woord meer. Nóóit meer. En dan breekt het koude zweet me uit.’

Dat is de wanhoop, het donkere zusje van het geluk.

Maar - je kunt het toch altijd weer proberen.

Soms wil zo'n pen niet bewegen. Je kunt doen wat je wilt. Neen. Maar als je vertwijfeld, doch koppig doorzet wordt dezelfde pen opeens weer lief en soepel en begint een reidans van woorden, waar je blij naar kijkt, als een kind naar de draaimolen.

Zie je - het gáát toch weer.

Maar er is nooit de zekerheid van het haring schoonmaken en het planken afschaven. Nooit. Zet dat maar uit je hoofd. Er ligt altijd iets op de loer dat wil bijten of strelen.

[p. 7]

En ook dát is mooi.

Het vult je dagen met angst, met blijdschap, met hoop, met onmacht, met springstof.

Stil-voorzichtig.

De grote knal kan elk ogenblik komen. Maar misschien is het bazuingeschal. Die kans bestaat óók. Al wat je - als je schrijft - moet doen is op je tenen lopen en aan niet veel anders denken. Je twijfel elke dag trouw z'n bakje voer geven. En je pen eens aaien. En in bepaalde stemmingen niet te roekeloos wezen met het lezen van dingen die zó bovenmenselijk goed zijn dat het Proberen zegt: ‘Ik wil naar bed. Ik wil sterven.’

Welke schilder zei dat ook weer?

‘Als ik Rubens zie, krijg ik zin om te gaan schilderen en als ik Rembrandt zie krijg ik zin om ermee op te houden.’

Daarom moet je de dagen dat je naar Rembrandt durft kijken, zorgvuldig selekteren. In de vakantie kan 't wel eens, als de pen rust. Móét rusten. Maar al na vier dagen zegt mijn vrouw: ‘Ga in vredesnaam schrijven, want je loopt zo nerveus te trekkebekken.’ En dat doe ik dan, om na te gaan of die pen nog wil. Je weet het nóóit.

Want dat is het mooie van dit ambacht. Elke morgen neem je de pen op om antwoord te krijgen op steeds weer dezélfde vraag:

Mooi weer vandaag?