Logo DBNL
De Noordstar. Jaargang 2 (1841)

De Noordstar. Jaargang 2

(1841)– [tijdschrift] Noordstar, De–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Fabricius en lange Margriet.
Een historisch verhael.

I.

Margrete van Parma had het bewind over de Nederlanden verkregen. Schoon de Gouvernante geene bloedgierige inborst bezat, namen echter de vervolgingen en de geweldenaryen, onder haer gebied, meer en meer toe; want Philips bestierde haren arm, en hem was het een zoet genot zynen moordlust met den mantel van geregtigheid en welvaert des lands te kunnen bedekken en zyne magt door het vergieten van het bloed eens aentals eervolle burgers te kunnen bevestigen. Beulen, regters, zwaerden, brandstapels en pynbanken waren onophoudend in het werk en waren onvermoeilyk. Dagelyks deed men het getal der uitgelezene burgers verminderen en toch bleef de draek der kettery, zoo als men het noemde, het trotsche hoofd

boven steken, en hoe meer koppen men het afhiew, hoe meer nieuwe er uitschoten en hoe vruchtbarer het zaed der nieuwsgezinden werd voortgezet. Het bloed der gemoorden was het zaed der ketters. Het zien der martelpynen maekte nieuwe aenhangers en niet zelden hoorde men by den brandstapel eens nieuwsgezinde, den schreeuw, ‘leve de nieuwe leer’ uit den mond van eenen tot dan toe waren katolyken vallen, en hem op zyne beurt tot martelaer maken.

De gruweldaden welke er zoo overvloediglyk gepleegd werden, waren een onvermydelyk gevolg van het daerzyn des bestuers geworden. Doch een bestuer op knevelarijen en dweepery gevestigd, kan geen bestaen, noch minder rust genieten en moet weleens eenen verschrikkelyken val doen en gansch ten gronde zinken. De staet was waggelend geworden; middelen van bestaen mangelden hem volkomen; een zekere hongersnood had hem overvallen en om dien te voldoen en zyn leven een weinig nog uitterekken, was hy genoodzaekt zich met het vleesch zyner eigene kinderen te voeden. Dezen die de vaderlandsliefde op eene geheel andere wyze verstonden en niet geloofden dat de Godsdienstleeringen de minste inbreuk op de aengekleefdheid eens volks aen zyn land konden maken, aenzagen elken afgevaerdigde die den yzeren schepter over Belgiën kwam voeren als een nieuwe dwingeland, aengesteld om, als het ware, de kinderen des vaderlands te komen martelen en al wie de vryheid in denkwyze lief had, aen den dood overteleveren. Doch die vervolgingen waren niet sterk genoeg om aen hunne vrije zielen te gebieden en hoe harder de knevelarijen zich voorde-

den, hoe meer zy zich het hart versterkt voelden en hoe grooteren moed zy in hunne zielen gewaer wierden. Zoo als de eerste kristenen waren zy genoodzaekt, wanneer hunne krachten nog jong waren, hunne vergaderingen in het geheim te houden en te trachten zich aen het aldoorziende oog der bespieding te onttrekken. Doch nademael, wanneer hun getal was aengegroeid, vonden zy zich sterk genoeg om in openbare plaetsen en onder de oogen zelfs hunnner beulen by een te komen en de predikatien hunner leeraers onbewimpeld by te woonen.

In 1564 moest alles in de stad Antwerpen nog bedektelyk geschieden en in het geheim bewerkt worden. Ook trokken de nieuwsgeloovigen, die in den avond van den 2.den October, de predikatie van Kristoffel Fabricius bygewoond hadden, stil en van elkaer gescheiden huiswaerts. In vredevolle mymering dachten zy de lessen na welke hun de leeraer met zoo veel geestdrift en gevoel had voorgedragen, en zy weenden over den staet hunner verblinde broeders die de vryheid niet begrepen en, door dweepery verleid, aen de dwingelanden des vaderlands bleven de hand leenen en mede stilzwygend den dood hunner broederen en kinderen bewerkten. Dit gedacht echter boezemde aen weinigen de wraek in, en meest allen getroosteden zich met over de verdwaeldheid te weenen en daerin eerder eene straffe Gods, dan wel eene strafbare schuld ten laste hunner landgenoten te zoeken.

 

De nacht was zwart en duister. Eene killige nevel-

lucht hield de gansche stad omtogen, woog loodzwaer op de beklemde boezems en belette hun vryen adem te halen. Geene enkele star blonk aen den hemel; de maen was door de dikke nevelen verduisterd en slechts een stilverlichte kreits in de wolken toonde dat zy achter het ondoordringbaer duister glansend stond te pralen. De wind huilde onverpoosd door de smalle straten der stad en deed de flauwe lichtjens welke tegen de huizen, voor de Lieve Vrouwen beelden, zich treurig verteerden, om en heen zwieren, en het schemerend licht op de bystaende voorgevels der gebouwen tooverig ronddansen. In een der kleine straetjens welke de Burchtgracht omringen, stond een man, die men van verre voor eene zwarte schaduw zou genomen hebben. Een bruine, grove mantel omvong hem het lichaem en een gryze hoed met breede boorden omzet, bedekte zyne wezenstrekken. Hy hield zyne armen op de borst gekruist, en eene holle spraek ging uit zynen benouwden boezem op: ‘God van Israël,’ sprak hy, ‘hoe lang nog zult gy de oogen van uw volk afgewend houden; hoe lang zult gy ons als vreemdelingen tusschen onze broederen doen wandelen? - Hoe lang nog zult gy aen eenen wreeden verworpeling, aen eene onmenschelyke vrouwe toelaten hunnen moorddadigen arm over uw volk uittereiken? Hoe lang nog zullen wy als ballingen in de woesteny ronddwalen en het beloofde land vóór ons zien, zonder den voet op den gewyden grond te mogen drukken? - Hoe lang, Heere, zullen wy onze baen nog door vreemde wegen moeten rigten waer het onkruid ons in strikken trekt en ten gronde slaet!.... Zeg, Heere, God van Israël, zal de beproeving nog niet haest ophou-

den, en is het gond nog niet lang genoeg door het vuer gezuiverd geweest?’ De stem zweeg eenige oogenblikken en hernam met meer klaerheid en drift: ‘Ja, Heere, gy zult uw volk verlossen uit de slaverny van Babyloniën: gy zult het oprigten en het welhaest in het beloofde land brengen. - Ja! de nacht is nog zwanger van stormen en duisternissen; de winden huilen ons nog dwarrelend rond het hoofd; het zachte licht onzes waren geloofs, blyft nog, zoo als heden de maen, verborgen; maer eerlang zult gy uwen meêdoogenden arm uitsteken, den nevel als eene gordyn wegschuiven en het licht en de klaerheid voor ons en aller oogen doen schynen!..’

Hier werd de man in zyne verzuchtingen gestoord en eene zachte hand viel op zyne schouder neder: ‘Fabricius’ sprak eene bevende vrouwen stem. De man draeide zich om en zyne scherpe blikken vielen op eene vrouw met eene zwarte huik bedekt en wier ryzige gestalte en lange vormen iets goddelyks of iets tooverachtigs schenen aenteduiden: ‘Fabricius,’ sprak zy andermael met eene ontroerde stem en hare blikkerende oogen op den man vestigende, ‘volg my.’

Alleenlyk zynen naem zoo onvoorzigtig te hooren uitspreken, had eene groote ontsteltenis in het hart van Fabricius gebragt; hy bedwong deze echter en zich tot de vrouw wendende, sprak hy: ‘Vrouwe wat wilt gy my?’

‘Gy zult het weten, - hernam deze - volg my en vrees niets.’

‘De vrees woont in myn hart niet,’ was 's mans antwoord, en hy volgde de vrouw.

Op weg deed Fabricius zynen geest allen geweld aen

om zich te kunnen herinneren wie deze vrouw zyn mogt. Het scheen hem wel dat hy die lange vormen meermalen gezien had, dat die vonkelende oogen zich meer dan eens in de zyne hadden gevestigd; het scheen hem wel dat hy haer meer dan eens in den preek had opgemerkt; doch vergeefs zocht hy zich te binnen te brengen wie zy zyn mogt: de stem was hem ten volle onbekend. Hy kende die vrouw niet en zy nogtans scheen hem goed te moeten kennen. Zy wist zynen naem; en niemand toch dan de welbekende geloovigen kenden dien; want Fabricius was geheimlyk in de stad om den ketteren het geloof te prediken. Hy was pas eene maend uit Engeland herwaerts gekomen waer hy eerst van Brugge was naer toe gevlugt.... Dit alles deed zich in zynen geest op en de leeraer liep in zyne gedachten verdwaeld en kon geenen uitleg aen die onverwachte ontmoeting vinden.

Intusschen waren beide tot op de Veemarkt gekomen. Daer hield de vrouw stil voor eene kleine wooning, stootte de deur open, nam een lampje dat op den vloer treurig stond te branden, en door Fabricius gevolgd, stapte zy eenen smallen trap op. Een oogenblik later waren beide in een eng kamerken, waer alles armoede scheen aenteduiden. De vrouw reikte eenen sloel aen den predikant en deed hem stilzwygend teeken van neêrtezitten. Fabricius voldeed aen deze vraeg en legde zynen breeden hoed af. De vrouw op het zelfde oogenblik wierp hare lange zwarte huik van het hoofd en liet hare trekken nu ten vollen zigtbaer. Er was eene onbeschryflyke uitdrukking op haer aenzigt te lezen: het was die uitdrukking welke het wezen ont-

vangt wanneer men roekeloos eene heldhaftige daed verrigt heeft, en dat, wanneer de kalmte herkomen is en de rede zich weder voordringt, men al het onbezonnen er van beschouwt en men als beschroomd is voor hetgeen er plaets heeft gehad; doch met die uitdrukking was nog een sterke drift gemengd, welke zich van alles nog scheen meester te maken en gedurig op het wezen der vrouw eene veranderende gewaerwording te kennen gaf. Hare blikken bleven slingerend naer Fabricius gewend. Deze zat onberoerlyk in den zetel. Zyne oogen buigden zich niet voor den blik der vrouw; maer bleven onveranderlyk op haer gevestigd. Zyn breed vierkantig voorhoofd bleef glad en niets gaf meer te kennen wat er inwendig in hem omging. Lang bemerkte hy de schoone statige wezenstrekken der vrouw; lang volgde hy hare verschillige bewegingen; lang zag hy het hygen haers benouwden boezems, het stiuptrekken harer lidmaten en sprak niet. Die wederzydsche betoovering nam echter een einde en de blikken der vrouw daelden afgemat en krachteloos neder:

‘Fabricius’ zuchtte zy, en meer kon haren mond niet ontvlugten.

‘Ik wacht, vrouwe, - sprak de leeraer, - dat gy zegget waerom gy my hier geleid hebt?’

De vrouw bleef eenige stonden sprakeloos; doch nu scheen het dat haer een nieuw vuer in het hart kwam, en zich in eenen stoel neêrzettende, sprak zy:

‘Fabricius, het is slechts acht dagen dat ik u voor de eerste mael zag. Van dan af heb ik uwe stappen gevolgd; van dan af heb ik niets gedaen als u nagespoord; ik heb geweten wie en wat gy zyt. Ik weet dat gy uwe

monnikskap hebt afgeworpen, om u aen de nieuwe leer vasttehechten. Dat gy gedwongen zyt geweest Brugge, uwe geboorte stad, te verlaten en naer Engeland te vlugten, en dat gy van daer geheimlyk naer Antwerpen zyt gekomen om aen de ketters het nieuw geloof te verkonden; ja, Fabricius, dit alles heb ik geweten en ik heb my in uwe vergadering heimelyk ingedrongen om met u psalmen te zingen, om woorden uit uwen mond te hooren, om u te zien en myn hart te stillen. Myn hart heb ik niet kunnen genezen; myn geest is uitzinnig geworden, myn drift heeft dagelyks meer en meer toegenomen en my eindelyk verstout u hier te brengen, u myn hart te openen, u mynen brandenden drift bekend te maken....... Verstaet gy my, Fabricius?......’

‘Vrouw - sprak deze - ik moet u niet verstaen. Gy zyt eene roekelooze vrouw. Gy hebt u niet geschaemd onze vergaderingen te ontheiligen en met een wereldsch gemoed en aerdsche inzigten de gebeden der geloovigen te komen ontzuiveren. Gy zyt verachtelyk.’

Hierop greep Fabricius zynen hoed en meende uit zynen zetel optestaen en te vertrekken. Doch de vrouw wierp zich in eens voor hem op hare kniën en hare armen om den stoel slaende, dwong zy hem denzelven niet te verlaten: ‘ô gy zult my niet ontvlugten - sprak zy - ô, verstoot my. Zeg my scheldwoorden, veracht my; maer blyf? Dat ik uwe stem hoore en u zie. Heb medelyden met mynen ongelukkigen drift! Fabricius, men zegt dat ik schoon ben; doch zoo gy daeraen niet gevoelig zyt, heb dan toch medelyden met myn hart dat voor niets meer klopt als voor u; dat nog nooit voor ie-

mand als voor u geklopt heeft; dat...... ô Fabricius! medelyden; en doe my geene grootere schaemte aen!..’

De man scheen door die woorden innig bewogen. Een traen van medelyden was bereid uit zyne oogen te rollen en hy sprak met zachte woorden:

‘Vrouwe, er staet geschreven dat de man maer eene huisvrouw zal hebben: Gods woord is my eene wet.’

‘ô Gedoog dan slechts dat ik by u blyve, dat ik u zie, dat ik u diene, dat ik uwe slavinne zy.’

‘Vrouw, niemand is tot slaef gemaekt en ik moet niet gediend worden.’

‘Dan zult gy my niet verlaten’ - hernam de vrouw en de handen van Fabricius vattende, bedekte zy dezelve met vurige zoenen.

‘Laet af, schaemtelooze - riep Fabricius - gy zyt eene Eva om de dienaren des Heeren te beproeven en te verleiden. Verwyder u satansche slange!’ En met eene ongemeene kracht, stootte hy de vrouw van zich weg en vlood het huis uit.

‘Gy veracht my, Fabricius; vrees myne wrake!’ schreeuwde hem de vrouw nog toe; doch Fabricius hoorde niets meer en vlood, als in bedwelming, door de donkere straten der stad.

II.

Wanneer Fabricius het huis ontvlugt was, en dat de vrouw die laetste bedreigende woorden had uitgesproken, viel zy als zinneloos ter aerde. Hare handen wrongen zich stuiptrekkend in een, hare oogen stonden haer als twee vuerkolen in het hoofd en hare lange, slingerende zwarte hairlokken, welke zy zich by poozen scheen uit het hoofd te willen rukken, hingen haer in verwarde strenen om de blanke schouders. Eenen langen tyd bleef zy in dien vervaerlyken toestand, tot dat eindelyk hare krachten uitgeput waren, en zy onberoerlyk op den grond uitgestrekt bleef liggen, en hare, nu verglaesde oogen, uitzinnig en dwaes op de voorwerpen die haer omringden, vestigde. Ook die staet veranderde weldra en allengskens kwam de rede en de bewustheid van haren toestand in haren afgemartelden geest terug. De wanhoop was er het gevolg van; want die vrouw was hoogmoedig en driftig van natuer. Hare trotschheid van inborst had haer voor alle harten, om zoo te zeggen, vreemd gemaekt, en niemand had het ooit durven wagen haer van liefde te spreken. Dit afgezonderd leven had het hart der vrouw ook als tegen de gansche samenleving verbitterd en den naem van Lange Margriet welke men haer om hare buitengewoone ryzige gestalte gegeven had, kwam haer als een scheld-

naem voor. Elke mensch scheen haer toe als een lage belediger en zy trachtte slechts haren menschenhaet zoo groot te maken dat hy tegen de algemeene verachting, welke zy dacht dat men haer toedroeg, kon opwegen. De drift der liefde, hoe lang ook in haer hart verscholen, moest echter toch eens doorbreken; en het gezigt van Fabricius alleen, die haer een vreemdeling toescheen, had dien drift op eens ontwaekt. Margriete was er door verpletterd geweest. Nu eerst gevoelde zy er alle de kracht van en de diepte der wond welke zich in haer hart had gevormd. De verachting welke zy door hare liefdesverklaring verworven had, moest dan zeker op eene verschrikkelyke wyze op haren geest werken, en onvermydelyk de geweldigste gevolgen hebben. Den geheelen nacht bleef zy in eenen verschrikkelyken toestand: zy herriep in haer geheugen alles wat er voorgevallen was; en tranen en wraekzuchten vervongen zich, namate zy de verschillige hartschokkende gewaerwordingen en gebeurtenissen nadacht.

Wanneer de eerste morgenschemering aen het oosten blonk, stond Margriet op, en de woorden: ‘Fabricius; vrees myne wrake’ uitsprekende, trad zy in drift hare huizing uit.

De toestand van Fabricius gedurende de stonden die hy by Margriete had overgebragt, was allerpynlykst geweest. Wanneer hy die voor hem helsche vrouwe verlaten had, snelde hy pylregt huiswaerts; en liet zich by het intreden zyns vertreks op de bedsponde door vermoeidheid neêrvallen. Lang bleef hy sprakeloos en onbeweegbaer zitten: slechts de verhaeste ademhalingen

zyner borst toonden aen dat zyne ziel diep geschokt moest zyn. Voor hem stond een meisje van pas twintig jaer. Blonde lokken zoo fyn als zyde en als zyde zoo blinkend, kwamen haer uit eene kleine blauwe kuif op den hals gerold en daelden neder tot op eenen jongen boezem welks vorm gelyk stond aen dien der antieke beelden, eeuwige voorbeeldsvormen der vrouwenschoonheid. Hare zachtblauwe oogen vestigden zich met bevreesdheid en medelyden op Fabricius; en hare poezelige half ontbloote armen zachtjes om zynen hals slaende, vroeg zy na eene lange poos stilzwygen: ‘myn vriend, wat is u overkomen? Waerom heeft de beschroomdheid uwe ziel bevangen?’

Fabricius door die engelenstemme als ontwaekt, hief zyne zwarte oogen op, spiegelde zich eenen stond in de blikken des meisjes en antwoordde: ‘myne lieve Rika, myn naem is niet alleen meer aen de geloovigen, onze broeders, bekend; onze wooning is geen geheim meer: eene paepsche vrouw heeft alles ontdekt: morgen zullen wy van wooning veranderen. Niet dat ik de gevangenisse of den brandstapel vrees, neen, dit weet gy genoeg; want geerne zou ik onze leer, als zoo veele onzer martelaren, met myn bloed bevestigen; maer zoo ik sterve, hebben onze broeders, voor lang mogelyk, geen geleider meer die hen kan bewaren; geen leeraer die hen Godsgeboden en den waren Godsdienst kan voorhouden....’

‘En toch buiten dit alles, myn Fabricius - viel hem het meisje in de rede - moet gy voor my leven, myn vriend.’ En een hemelsche zoen op 's mans lippen drukkende, ging zy voort: ‘maer verhael my eens, myn lieve, op welke wyze wy zouden verraden zyn?’

Fabricius voldeed aen deze vraeg en verhaelde alles zoo als het gebeurd was. Wanneer hy geëindigd had, sprak Rika: ‘ô ja vlugten wy morgen; want die satansche vrouw zal ons verraden, dit is zeker. Zie Fabricius, - ging zy voort - zoo ik my in denzelfden staet bevond, ik zou niet minder doen. ô Gy weet niet wat eene vrouw gevoelt wanneer zy hare liefde veracht ziet!...’

‘Zwyg, Rika, zwyg! Hoe lang zult gy nog den aerdschen drift aen dien des hemels voorstellen? Hoe lang nog zal het stoffelyk u meer waerd blyven als hetgeen de ziel en God aengaet?’

‘De liefde komt van de ziel en van God, myn beminde, en myne min is zoo opregt en zoo heilig.’

Een driftvolle zoen was het antwoord van Fabricius; en beide bleven in zalige en bevredigde gedachten den morgen verbeiden.

III.

Het was zeven ure des morgens. De straten van Antwerpen waren nog eenzaem en stil. Het meestendeel der winkels waren nog gesloten en de vensterramen met hunne yzeren stengen en zware balken verzegeld; want in die tyden van onrust en volkswoel, was men als voor het opkomen des dags bevreesd, en men trachtte zich eerst te verzekeren of er niets omging

of moest plaets hebben voor aleer men zich tot het werk of tot den handel begaf. De eenzaemheid der straten was slechts gestoord door de stappen eeniger ambachtslieden die met den vroegen morgen ten arbeid trokken, en voor hun arm kroost den dag in zwoegen gingen doorbrengen. Welk stil en vredevol vertoog ook het meerendeel der straten opleverden, was het echter geheel anders op den Gulden-berg gelegen. Eene talryke menigte mannen en vrouwen stond daer voor eene kleine wooning vergaderd en gemakkelyk was het aen de houding dier persoonen te zien dat er iets van aenbelang moest plaets hebben: allen drongen tegen de wooning aen en het krygsvolk dat dezelve omringde, had de grootste moeite de menigte in bedwang te houden. Verschillige stemmen rezen onder de menigte op; onder andere:

- ‘Weet gy, Johan, wie men dit mael gaet vastklauwen?’

- ‘Ik weet het niet.’

- ‘Ik wel, - riep eene derde stem, - het is een der haentjes die men by den kop gaet vatten. Het is de uitgeloope Lieve-Vrouwen broeder, die men buiten 's lands geloofde en die men te Antwerpen ontdekt heeft.’

- ‘Oh! Fabricius, de predikant!’

- ‘Gy hebt het gezegd, vriendje, - viel een zwaerlyvige visscher uit - het is Fabricius! niet min of meer als Fabricius, die hun zoo lang reeds den schrik aenjaegt. Gy kunt voortaen geruster gaen slapen, het is al wederom een der belhamers die in papen handen valt.’

Op het hooren van 's visschers stoute woorden, draeide de vorige spreker, eene fraeie jongeling, het hoofd

om en bezag den man met een oog dat genoeg aenduidde hoe hy voor die roekelooze gezegden schrikte.’

- ‘Wel, vriendschap’ sprak hier op de schipper, zyne zware hand op de schouder des jongelings drukkende, het schynt dat gy geen geloof aen myne woorden geeft? Een oogenblik geduld slechts en gy zult zien of ik waerheid spreek en of het vandaeg geene goede vangst voor den papenwinkel is.’

Menig hoofd draeide zich nogmaels om naer den spreker; doch niemand durfde het zich vermeten hem het woord toetesturen; want zyne flikkerende oogen en zware spieren spraken te goed in zyn voordeel en beletteden de omstaenders met hem in geschil te treden.

De schipper werd zulks gewaer en zyne armen in elkaer slaende, was hy bereid om in eenen schaterlach uittebersten, wanneer op eens de menigte ongestuimig begon door een te woelen, en de woorden: ‘daer is hy!’ uit meer dan honderd monden te gelyk vielen. En inderdaed op dit oogenblik stapte Fabricius, door een aental soldaten omringd en met de armen op den rug gebonden, het huis uit. Zyn statig wezen was onberoerlyk gebleven; zyne blikken liepen onbeschroomd door de menigte en slechts nu en dan, wanneer hy in de schaer eenige stoute aenzigten die op hem gevestigd waren, aentrof, bekroop een stil vergenoegen zyne wezentrekken; want hy had zyne kinderen, zyne broeders gezien, en hy werd gewaer aen hunne uitdrukking dat zyn ongeluk hun meer moed en vryheidsliefde instortte. Menig vrouwenoog wendde zich ook naer den predikant en het medelyden deed uit de oogen van sommige, overvloedige tranen rollen.

Een man in 't zwart gekleed, sprak nu eenige woorden tegen de krygslieden en deze schaerden zich in haest rond den gevangene en de stoet trok voorwaerts. Het gewoel welk er nu in het uiteengedreven volk ontstond, liet aen eenigen toe de stem te verheffen, en ‘leve Fabricius! leve de nieuwe leer!’ klonk als een donderslag tusschen de schaer. Doch die geestdrift duerde niet lang; want, op een teeken, lieten de Spaensche soldaten het vuerroer op den arm zinken en waren bereid hetzelve op het volk lostebranden. Het geroep hield dan in eens op, en sommige vreedzame burgers verlieten den stoet. De schipper alleen bleef eenen tyd onbeweegbaer voor het krygsvolk staen, bezag hen met hoogmoed en drift en hun het woord ‘slaven’ grynzend toeroepende, verdween hy op eens tusschen de menigte.

Intusschen was de stoet tot aen den Steen genaderd, waer andere krygsknegten de deur bewaerden om in nood het volk te keer te gaen, en weldra sloot men de poorten op den gevangene toe. Moeilyk ware het te beschryven welke gevoelens Fabricius gedurende den weg gefolterd hadden. De dood en de martelingen welke haer in die tyden onvermydelyk moesten voorgaen, hadden zich eerst aen zynen verbeelding getoond; doch weldra had hy dit uit zynen geest verdreven, als een gedacht welk reeds oud was en waeraen hy zich reeds lang had verwantschapt. Doch wanneer hy dan nadacht dat de nieuwgeloovigen, zyne broeders, eenen voorstaender te meer verloren, wanneer hy dacht aen het lot van Rika, dit meisje dat zich met zoo veel liefde aen hem had opgeofferd, hem in ballingschap gevolgd was

en hem in zyne droefgeestige stonden zoo dikwils had vertroost. ô Dan voelde hy zich het hart benypen; want dan vreesde hy voor haer die hy zoo vurig beminde; die hy tegelyk als eene zuster en als eene minnares lief had. Dan vreesde hy dat zy ook wel eens onder 's beulen handen zou vallen en dit gedacht deed hem schrikken. Ook was het zyne eenige vertroosting dat hy slechts alleen was aengehouden geweest, en dat zyne geliefde juist het huis had verlaten om met de ketters overeentekomen en eene andere schuilplaets te zoeken, wanneer de soldaten, door een dienaer der Inquisitie aengeleid, hem op het lyf waren gevallen. Die afwezenheid had hem eenen droevigen oogenblik gespaerd en zyne Rika in rust en vryheid te weten, was hem genoeg om hem alle de folteringen met moed doen tegentezien. Den ganschen weg had Fabricius zich met dit gedacht opgehouden en hy was nog altyd in hetzelve verslonden, toen hy binnen de poort van den Steen stond, toen men hem in den donkeren kelder had gesloten en hem de handen en voeten met boeijen had overladen.

Geen uer nog was Fabricius in den Steen wanneer de zware deur zyner gevangenis met voorzigtigheid werd geopend en er iemand in den kelder trad.

Onmogelyk was het voor den predikant den persoon te erkennen die by hem in de gevangenis kwam. De duisterheid was zoo dik, zoo ondoordringbaer dat hy met de grootste moeite kon bemerken dat het eene persoon was van eene hooge gestalte die in de eene hand eenen bedekten lantaren droeg. De onbekende, hetzy uit eene zekere aendoening des gevoels, hetzy dat de duisternis haer insgelyks belettede iets in de gevangenis

optespeuren, bleef eene lange poos, wanneer de deur weder toegesloten was, onbeweeglyk staen en luisterde. De grootste stilte heerschte in het onderaerdsche kot, niets hoordde men, tenzy de zware ademhalingen van Fabricius; en deze schenen eindelyk als ten leidraed aen de stappen der onbekende te verstrekken; want weldra beroerde zy zich en stapte regtstreeks tot den gevangene. Naderby gekomen, draeide zy den lantaren open en zond de flauwe stralen deszelfs regt op Fabricius. De predikant deed zyn uiterste best om den geheimen persoon te kunnen onderscheiden, doch te vergeefs, want deze bleef ten volle in het duister.

‘Is het reeds tyd om tot de pynbank te gaen’ vroeg Fabricius op eenen bezadigden toon.

‘Ik kom,’ was het antwoord, ‘om u van de pynbank en van den dood te verlossen. Zeg, Fabricius, wilt gy dat uwe banden neêrvallen?’

Die stem had een vervaerlyk uitwerksel op den gevangene. Het scheen hem als of eene zwarte nevelwolk zyne oogen op eens overdekte en hy trachtte zyne hand met drift aen het voorhoofd te brengen, als wilde hy die duisternis verdryven; doch de keten weêrhield zyne hand en eene zware schok deed dezelve weder ter neêrbonsen. Eene huivering beliep alsdan zyn gansch lichaem en de ketenen die hem omprangden, rammelden klaterend tegen elkaer.

‘Wie zyt gy!’ riep Fabricius ‘spreek!’

‘Uwe redster, of uw beul’ was het vervaerlyk antwoord, ‘zie Fabricius en ken my ten vollen’

Op den zelfden stond draeide de onbekende het lantarenlicht naer zich en Fabricius erkende Margriet.

Hare wezentrekken waren verschrikkelyk en in haer oogen stond iets onbeschryflyk te lezen. Fabricius bezag haer met verachting en sprak op eenen meer bezadigden toon:

‘Vrouwe, gy zyt eene laffe vrouw. Omdat ik aen uwen helschen drift niet heb willen beantwoorden, daerom heb gy my verraden.... Hoeveel heeft men u voor die schoone daed betaeld?’

Margriete scheen op die woorden als razend te worden. Zy knarsde van woede op hare tanden en stuiptrekkend wrongen zich hare ledematen.

‘De voldoening myner wrake, is myne betaling!’ schreeuwde zy.

‘Gy bedriegt u, vrouwe, uwe wraek is voor weinig in deze euveldaed. Uwe zonden hebben u zoo ver gebragt om als een verachtelyk werktuig te dienen; want God, die zyne dienaren nog wilt beproeven, heeft goed gevonden uwen arm te gebruiken, om my ter marteling te leveren en hier door de maet uwer misdaden tot den boord toe te vullen. Ik ga sterven, ja, vrouwe, want uit de klauwen der heilige Inquisitie kan niemand los geraken, en van u wil ik geene verlossing; maer gy ook, gy zult niet lang meer op aerde verblyven. Uwe dagen zyn ook geteld, en de eeuwigheid zal u zwaer wegen; want daer zult gy uwe kastyding vinden....’

Margriet, by het hooren dezer woorden, liet zich op eenen steen tegen den muer geplaetst, nedervallen, zette het licht op den grond en haer voorhoofd tusschen hare handen grypende, begon zy overvloedige tranen te storten. Na eenige stonden sprak zy op eene bezagdigde

wyze en op eenen toon welke Fabricius van haer nog niet gehoord had.

‘Fabricius,’ zegde zy, ‘hoe kunt gy toch zoo wreed jegens eene vrouw wezen? Heeft dan de vurigheid uws Godsdiensts al ander gevoel in u uitgedoofd en kunt gy niet begrypen welke martelie ik in myn hart reeds heb uitgestaen? ô Geerne wilde ik my ter pynbanke laten leiden, zoo dit in het minste de folteringen die myne ziel kwellen, konde verzoeten: want de pynen des geests zyn niet te vergelyken met die des lichaems. Oh! Fabricius nu eerst zie ik het onheil welk ik veroorzaekt heb, ik zie den afgrond waer in ik u heb nedergestort; en ik wil alles herstellen, zoo gy het slechts wilt. Doch vergeef my en gedenk welke schrikkelyke pyn ik onderstaen heb: denk wat het is voor eene vrouw, hare liefde miskend te zien, door haren drift, voor haer zoo heilig, zich als een zedebedervend schepsel veracht te zien en met eeuwige schand overladen!... Het is dit gedacht, Fabricius, dat my heeft aengespoord u te verraden; doch nauwlyks was de daed voltrokken of ik heb alles ingespannen om u nog te kunnen verlossen, zoo gy my wildet volgen. Het weinig geld dat ik bezat, heb ik aen het omkoopen des gevangenbewaerders besteed. Nu hebben uwe woorden myn hart geraekt en nu ben ik bereid u te verlossen en beloof u dat ik u nooit meer zal ontrusten, en dat ik mynen drift zal bedwingen of sterven. Dit beloof ik u, ja, want de wanhoop heeft zich van myne ziel meester gemaekt.... Docht gy zult dit wederom niet gelooven?...’

‘Ik geloof uw leedwezen opregt, vrouw; doch, het werk is begonnen. De Heer heeft het aldus gewild; aen hem alleen heb ik myn lot bevolen.’

‘Maer uwe dood is zeker, Fabricius; zoo gy niet vlugt, wacht u de pynbank.’

‘Vrouw ik heb het gevaer niet gezocht; doch nu het daer is, wil ik het kloekmoedig het hoofd bieden.’

‘ô Fabricius, verhoor dan toch myne bede! ô ik vraeg het u op myne kniën. Vergroot de knaging myns harte niet, met u in den afgrond te werpen, dien ik voor u bereid heb, ja, maer waer uit ik u nog kan redden.’

‘Ik vergeef u, vrouw; gy kunt uwen geest gerust stellen wat my betreft. Zoek slechts u met God te verzoenen en die zal voor alles zorgen.’

‘ô Neen, Fabricius, God zal my niet vergeven; wanneer ik de schuld uwer dood ben. Ik heb hem te zwaer en te lang vergramd.’

‘By God is altyd barmhartigheid. Die in den Heere hoopt, zal nooit beschaemd worden.’

Margriet bleef eenen langen tyd zonder te antwoorden. Eindelyk sprak zy:

‘Gy wilt my dan niet volgen, Fabricius?’

‘Neen, vrouwe.’

‘Was dan gedoemd! myn drift is niet voldaen geweest; myne wraek zal ten vollen voldaen worden! Gy hebt aen mynen drift niet geloofd! gy hebt myn medelyden en berouw verstooten! Ik herneem myne wraek, en in haer uitwerksel zal ik myne voldoening vinden....’

Op dezen stond ging de deur der gevangenis open en eene grove stem sprak: ‘de tyd is voorby, spoed u. De Onderzoekers zullen gaen komen.’

‘Ik kom,’ antwoorde Margriet, en zich nog eens

tot Fabricius keerende, riep zy hem toe: ‘gedenk myne wraek, Fabricius, gy sterft om de wraek eener vrouw te voldoen, niet om uwen Godsdienst met uw bloed te bezegelen!....’

‘De wanhoop zal u hervatten,’ sprak Fabricius, en hy hoorde koelbloedig de vrouw vertrekken en de yzeren deur zyner gevangenis toerollen.

Een uer later was Fabricius onderhoord geweest. Van eerst af had hy zynen staet en geloofsgezindheid bekend; doch daer hy niemand zyner broeders had willen verraden, werd hy ter pynbank gesteld. Tot by den avond worstelde hy tegen de folteringen en bedreigingen en wilde niets uitbrengen. Eindelyk bragt men hem, de lidmaten uitgerokken, de oksels verbrand, het geheele lichaem gekneusd en als verpletterd, naer zyne gevangenis terug.

Des anderdags 's morgens, moest hy op de Groote-Markt levend verbrand worden.

IV.

De nacht welke de doodstraf van Fabricius voorging, was een kalme nacht. Schoon het jaergetyde reeds tot in de maend October was gevoorderd, was evenwel de koude nog niet streng, en schoon de onstuimige weders reeds den aenstaenden winter hadden aengekondigd, was evenwel die nacht als eene uitzondering en eene frissche koelte scheen over de geheele natuer verspreid

te zyn. Het was alles stil, de wind die dags te voren zoo ongestuimig gewoed had, was nu ongevoelig geworden; en de gryze kilverwekkende wolken waren af den horizont gedreven. Heldere starren blonken aen het blauwe uitspansel en de halve schyf der maen dreef vreedzaem en ongestoord door de zuivere vlakte.

Zoo men dien nacht, rond elf ure, in den omtrek der oude burgt van Antwerpen geweest ware, had men zich het oor zacht gestreeld gevoeld door een zwaer en statig koorgezang welk zich voor de gevangenis den Steen opdeed en in den stillen omtrek rondgalmde. Dit gezang was het gezang van eene menigte nieuwgeloovigen welke zich uit de verschillige deelen der stad aldaer vergaderd hadden om de marteling van hunnen predikant te vereeren en zich geestelykerwyze in zyne aenstaende slachtoffering te verheugen. Zy waren een veertigtal sterk. Allen hadden breede hoeden op, zoo als het ten dien tyde de gewoonte was en hun lichaem was met eenen bruinen py bedekt. Niet alleen mannen uit de volksklasse maekten den stoet uit; maer meer dan een fluweelen onderkleed met gouden stiksels en dolken met zilveren en gouden gevesten versierd, waren onder den bruinen mantel verborgen. Eene enkele vrouw was onder de menigte te bemerken en deze was Rika. Zoo men haer by volle licht had mogen beschouwen, had men getroffen geweest over de verandering welke hare trekken ondergaen hadden. Dit zacht en lief wezen was door de stuiptrekkingen op eenen dag verouderd; hare blauwe oogen welke slechts gestemd schenen om liefde en zoet gevoel uittedrukken, waren verwilderd geworden en eene zekere dwaesheid scheen

in dezelve geprent. Onrust en woede straelden uit hare gebaerden. In het midden geplaetst, verhief zy hare stem met die der mannen, en de woorden van den profeet Jeremias stegen in de hoogte:

‘Verkondig het onder de heidenen en maek dat men 't hoore, heft op een teeken, preekt ende willet niet verbergen, segt: Babylon is gewonnen, Bel is beschaemd, Merodach is verwonnen, zyn gesneden afgodsbeelden zyn beschaemd, hunne afgoden zyn verwonnen.’

‘In die dagen en in dien tyde, zegt de Heer, zullen de kinderen van Israël komen, zy en de kinderen van Juda te samen wandelende en weenende, zullen zy zich haesten ende zy zullen den Heere, haren God zoeken.

‘In Sion zullen zy den weg vragen, hunne aenzigten zyn herwaerts, zy zullen komen ende totten Heere versaemd worden met een eeuwig verbond 't welk door geene vergetelheid en zal uitgedaen worden.’

‘Een verloren kudde is myn volk geworden, hunne herders hebben ze verleid ende zy hebben ze doen dwalen op de bergen; van den berg zyn zy op den heuvel voortgegaen; zy hebben hunne rustplaets vergeten.’

‘Gaet weg uit dat midden van Babyloniën en gaet uit der Kaldeën land, ende weest als jonge bockskens voor 't kudde.’

‘Want ziet, ik verwekke ende zal brengen in Babiloniën eene vergadering van groote volken, van 't Noorder land ende die zullen bereid worden tegen haer ende daer af zal zy verwonnen worden: zyn pyl is als de pyl van eenen sterken man die dood slaet, hy en zal niet ydel wederkeeren.’

‘Uwe moeder is uitermaten zeer beschaemd ende zy

is den gestubbe gelyk geworden, die u lieden gebaerd heeft, ziet zy zal de uiterste wezen onder de volken, zonder weg ende drooge.’

‘Het zweerd komt tot de Kaldeën, zegt de Heer, ende tot de inwooners van Babyloniën ende tot hare princen ende wyzen.’

‘'t Zweerd komt tot haer waerzeggers, die dwaes zyn zullen, 't zweerd tot hunne sterken die vreezen zullen.’

‘Ziet daer komt een volk van den Noorden ende een groot volk en veel koningen zullender opstaen van de uiterste der aerde.’

‘Zy zullen bogen ende schilden grypen, zy zyn wreed ende ongenadig, hunne stemme zal als de zee geluid geven, ende zy zullen op peerden klimmen als een man ten stryde, bereid tegen u dochter Babylon.’(*)

Hier zwegen de stemmen en eene zekere gewaerwording deed zich tusschen den stoet op. Zy zagen dat eene bende gewapende krygslieden hen omringden. Elk der nieuwsgezinden trok onbemerkt zynen dolk uit de scheede en hield zich gereed tot eene worsteling; doch de knechten der dwinglandy, mogelyk te weinig in getal, hadden, zoo het scheen, geenen lust om eenigen stryd aentevangen. Alleenlyk zagen de ketters dat zy door eenigen met de grootste aendacht bespied werden. Zy trokken dan hunne breede hoeden dieper in de oogen en een nieuwe lofzang klonk weder door de stilte des nachts:

‘Te samen hebben gestaen de Koningen der aerden ende de princen zyn te samen over een gekomen tegen den Heere ende tegen zynen gezalfde.’

‘Laet ons van een breken haer lieden banden, ende van ons worpen haer lieden jok.’

‘Die in de hemelen woont, zal ze begekken en de Heer zal ze beschimpen.’

‘Dan zal hy tot hen spreken in zyne gramschap en in zyne verbolgentheid zal hy ze verstooren.’

‘God staet op ende verstrooit moeten worden alle zyne vyanden ende van zyner aenzigt moeten vlieden die hem haten.’

‘In u, Heere, heb ik gehoopt, ik en zal niet beschaemd worden in der eeuwigheid.’(*)

In tusschen tyd was de menigte volks, welk op het gezang was ontwaekt geweest, aengegroeid. Op eens hoorde men in de Gevangenis-straet als den stap van krygsknechten. Dit ontsnapte niet aen de ketters en het woord: ‘binnen eene halve uer’ onder elkander mompelende verspreidden zy zich en verdwenen tusschen het volk.

 

Een halve uer later was er een groot gedeelte der geloovigen die lofzangen aen den Steen gezongen hadden, vereenigd in eene kleine wooning in de Schipstraet. Allen hadden verschillende straten verkozen om zich tot de vereeniging te wenden, slechts Rika alleen was ter bescherming aen eenen der geuzen Debuck genaemd, welken wy reeds in visschers kleêren by de aenhouding van Fabricius ontmoet hebben, gegeven en was met hem tot de vergadering gekomen.

Eene lange stilte heerschte er in het kleine verblyf

voor dat iemand het woord durfde opnemen. Eindelyk sprak Debuck met eene stem die van opgekropte wraek en woede getuigde:

‘Broeders!’ sprak hy, ‘lang genoeg hebben wy ons als lammeren ter slagting laten leiden; lang genoeg hebben wy tegen de wereldlyke wapenen onzer geloofsvyanden niets dan wapenen van verduldigheid gebruikt. Waerom zouden wy ons door wereldlyke magt laten verdrukken? Waerom zouden wy altyd met de handen gebonden blyven en ons ter slagting gereed houden, zonder aen de lands dwinglandy onze vuisten en gespierde armen te toonen en haer de slagen terugtekeeren die zy tot hier toe ons zoo onstrafbaer heeft toegebragt? Hoe lang zullen wy nog aen de moordery der heilige Inquisitie blootgesteld blyven? Gy weet, broeders, van welke laegheid onze predikant het slagtoffer geworden is. Onze zuster heeft u het alles kenbaer gemaekt, en u doen zien dat de geloovigen eenen hunner grootste steunpilaren verliezen door den minnenyd eener verachtelyke vrouwe..... Lange Margriete zal gestraft worden....’

‘En my hoort dit regt toe!’ viel Rika in de rede. ‘Ik moet die vrouw hebben!’

‘Zuster’ antwoordde Debuck, ‘ik vreeze slechts dat uwe lichamelyke zwakheid u zal doen wankelen, en de slag mogelyk zal mislukken.’

‘Myne hand heeft kracht genoeg om eenen dolk te bestieren; en myn hart is groot genoeg om eene laffe vrouw te straffen.’

‘Het zy dan zoo, zuster. De Heer zal u kracht geven. Doch dit is niet alles’ ging Debuck voort, zich tot

de aenhoorders wendende. ‘Wanneer wy daer straks ons in de geestelyke verdiensten van de marteling van onzen broeder verheugden, en den Heere eenen lofzang en den papisten eene vervloeking toezongen, is my in het gedacht gekomen dat het leven van onzen predikant nog in onze handen is en dat hy niet alleen gewroken, maer ook verlost moet worden. Ja die buit moet aen de Hartoginne en aen de Inquisitie ontroofd worden! Belooft gy, Broeders, my te volgen en aen myne bevelen te gehoorzamen.’

‘Dit beloven wy!’ Spraken te gelyk de ketters.

‘Welnu’ vervolgde Debuck ‘houdt u dan allen morgen gereed; want in het openbaer moet Fabricius verlost worden. Te vergeefs heb ik den geheelen dag gezocht den gevangenbewaerder van den Steen met geld omtekoopen. De satan moest reeds verkocht zyn of door de vrees overwonnen; want het geld heeft niets op hem kunnen te weeg brengen. Een myner mannen heeft my verzekerd, gistren morgen Lange Margriet uit den Steen te hebben zien komen. Ik ben zeker dat die helsche vrouw myne plannen verydeld heeft. Doch alle hoop is nog niet verloren, en morgen zullen wy zien of de heilige Inquisitie of wy het veld zullen behouden. Broeders! Zweren wy dit op onze hoofden!’

Alle de ketters zwoeren met dieren eed dat zy hun leven zouden verpand hebben om Fabricius te verlossen.

Nog eenigen tyd bleven zy stil in gesprek, en na gezamentlyk eenen psalm gebeden te hebben, gingen zy zich nog voor eenige stonden ter rust begeven en ongeduldig het uer der wraek afwachten.

V.

Op den 4 October 1564, 's morgens ten 9 ure stond er eene groote menigte volks voor de gevangenis den Steen, het oogenblik afwachtende dat de veroordeelde uit de poort zou treden. Na een kwartier uers ongeduldige verbeiding, kwam Fabricius te voorschyn. Zyn afgemarteld lichaem was met een zwart kleed met roode vlammen doorstraeld, omgord, en eene kap van dezelfde stof bedekte insgelyks zyn hoofd. Zyne armen waren achter op den rug aen elkaer vastgeketend. Hoe zeer hy ook door de pynen was afgemarteld geweest, had echter zyn scherpziende oog niets van zyne magnetische kracht verloren, en met statigheid liet hy zyne blikken door de menigte ronddwalen en bemerkte de verschillende gewaerwordingen van dweepzucht, medelyden of wrake op de wezenstrekken der menigte. Men had hem, zoo als aen andere veroordeelden, eenen monik ter geleiding gegeven en deze verliet geenen enkelen stond zyne zyde. Gedurig met het kruisbeeld voor de oogen des predikants, hield hy niet op hem aentemoedigen om zyne valsche leer aftezweren en medelyden met zyne arme ziel te hebben. Fabricius gaf zoo weinig aendacht mogelyk op de bewegingen des geestelyken. Slechts nu en dan vestigde hy zyne brandende oogen op hem en dan scheen de pater voor dien blik te schrikken; want iederwerf was hy genoodzaekt zyne blikken aftewenden

als of hy beschaemd was. Fabricius, antwoordde eindelyk en luid genoeg om van de rond hem krielende schaer verstaen te worden:

‘Gy toont my den gekruisten Kristus,’ zegde hy, ‘en gy zyt er niet beschaemd over. Weet gy wel dat die verlosser des menschdoms niets als liefde en lydzaemheid aen de wereld is komen aenkondigen! weet gy wel dat hy de zielendwinglandy gevloekstraft heeft! en zyne dienaren verbood iets met geweld van hunne broeders te eisschen. Dat hy hun verbood van het zweerd of eenig ander wapen gebruik te maken en hun slechts toeliet in hunne reizen eenen ligten wandelstok mede te nemen! Maer neen, de geest van Kristus woont onder u lieden niet; lang reeds hebt gy zyn juk afgeschud om u slechts aen uitwendige teekenen, aen afgodery vasttehechten. Dagelyks herkruist gy dien Kristus! Doe hem weg, huichelaer, zyn gezigt moet u doen blozen, reeds lang hebt gy zyn ryk vernietigd en nu vervolgt gy de ware dienaren Gods, die het ryk des verlossers willen terug opbouwen en den Godsdienst in zyne oorspronkelyke zuiverheid willen terug brengen....’

‘Bekeer u, verdwaelde ziel,’ was al het antwoord des geestelyke.

Fabricius wierp op hem eenen blik van verachting en wendde zyne oogen tot de menigte die hem vergezelde. Terwyl hy op het volk aldus staerde, werd hy op eens tot in het hart getroffen en tranen van weemoed waren bereid op zyne wangen te rollen. Hy had in de menigte een meisje ontdekt dat weende en hare oogen onophoudend op hem gevestigd hield. Dit meisje was Rika. By haer stond een zware manspersoon die haer

gedurig ondersteunde en haer in stilte woorden van vertroosting en moed toesprak. Doch alles scheen te vergeefs: de droefheid had zich van 's meisjes hart meester gemaekt en de weemoedige blikken van Fabricius hadden dezelve nu nog meer ontwaekt. Eindelyk de manspersoon, die niemand anders als Debuck was, sprak haer stil in het oor: ‘Rika, denk aen uwe wrake, denk aen Lange Margriet.’ By het hooren dier woorden scheen het meisje als op eens te veranderen; hare tanden sloegen kletterend op elkaer en hare vuist wrong met uitzinnige kracht het gevest eens dolks dien zy tusschen haer keurslyf had verborgen: ‘Ik heb de wraek niet vergeten, vriend’ was haer antwoord, ‘maer vergeef aen dien laetsten stryd der liefde.’

Fabricius had intusschen zyne oogen afgewend; want hy zag genoeg dat zyn aenzien Rika's hartpyn vergrootte, en hy vreesde dat zy zich mogelyk zoude verraden hebben. Debuck, die het zelfde gedacht had opgevat, verwyderde zich nu met het meisje en trok langs eene der zystraten naer de Groote-Markt waer het meeste deel der nieuwgeloovigen reeds vergaderd was. Allen hadden zich op eenen kleinen afstand rond den brandstapel welke voor het Stadhuis opgerigt was, geschaerd en hielden zich best mogelyk onder hunne groote mantels en breede hoeden verscholen.

Intusschen vervolgde de stoet des veroordeelde traegzaem zynen gang en Fabricius kwam eindelyk, na nog, gedurende den weg, eenige aenvallen van den monik te hebben moeten onderstaen tot op de Groote-Markt. Eene ry soldaten baende hem den weg door de menigte tot voor den brandstapel.

Het gezigt van het werktuig zyner dood bragt geen de minste beweging op het aenzigt van Fabricius. Met kalmte stuerde hy zyne blikken rond, zag met medelyden op het volk dat het schavot omringde en slechts wanneer hy het oog op de vensters van het Stadhuis gerigt hield, en daer eenige geloofsonderzoekers en regters het schouwspel zag nazien, scheen het dat een gedacht van woede en wraek zich in zynen geest opdeed. Doch oogenblikkelyk was die gewaerwording verdwenen, en zyne oogen tot den hemel heffende, scheen hy aen niets meer te denken als om weerdig en kloekmoedig de martelie te gaen ontvangen.

Er was op dit oogenblik eene groote stilte tusschen de scharen. Niemand sprak een woord meer. Slechts hier en daer kon men tusschen het volk opmerken dat sommigen der omstaenders niet altyd de oogen op den gevonniste gevestigd hadden en zich meermaels met eenen schyn van ongeduld naer eenen kant wendden waer zich een zware man en een teder meisje bevonden. Die man echter scheen onbeweegbaer. Zyne oogen bleven op Fabricius gevestigd en op zyne wezenstrekken was niets buitengewoon le lezen.

Nu genaekte een der beulen Fabricius en nam hem de zwarte kappe van het hoofd. Het wezen van den predikant werd als op eens verlevendigd en het scheen dat er zich iets profetisch op vertoonde. Het scheen niet meer die man die dags te voren op de pynbank was uitgerekt geweest, wiens lichaem men gedeeltelyk verscheurd en verbrand had, en die men half dood naer de gevangenis had terug gebragt. Hy scheen op dien stond als een geheel nieuw leven verkregen te heb-

ben. Zyne oogen werden nu nog meer brandend dan naer gewoonte en met zynen blik de gansche schaer omvattende, begon hy de stem te verheffen en het volk aentespreken; doch eer hy twee woorden had voortgebragt, deed de Roode-Roede een teeken en de beul dwong Fabricius den brandstapel te beklimmen. De predikant gehoorzaemde en riep intusschen: ‘leve de nieuwe leer!’ Buizende stemmen antwoordden op dit geroep en eene vervaerlyke beweging deed zich rond het schavot gevoelen. De menigte begon op eens door een te woelen en, op een teeken van Debuck, begonnen de steenen langs alle kanten op het krygsvolk en het Magistraet als te regenen.

De soldaten begonnen nu ook langs hunnen kant op het volk te loopen en menigen burger en krygsknecht viel doodelyk gewond ter aerde; want zoodra de nieuwgezinden de gewapende magt op hen zagen aenkomen, trokken zy hunne zware dolken en de schermutseling begon van naby. De ruiters liepen onbarmhartig met hunne peerden tegen de opstandelingen in, die eerst hunne dolken in de borst der peerden en dan in het hart der ruiters indrongen. Een groot getal nogtans werd onder de voeten der ruitery vertrappeld en het geschreeuw der vrouwen en kinders, en de vervloekingen der soldaten, en de kreten der strydenden en het gekletter der steenen, mengden zich met het gekerm der gekwetsten en de laetste snikken der stervenden.

De beul liet zich echter door dit verschrikkelyk schouwspel niet ontstellen en haestte zich den veroordeelde aen den pael vastteketenen. Fabricius op het zien der gruweldaden die er bedreven werden, ver-

hief de stemme en riep op het volk om het tot bedaren te brengen; doch te vergeefs: zyne stem versmoorde tusschen de razende kreten die uit de woedende menigte opgingen. De opstand nam dan meer en meer toe, en de burgers bragten het zoo verre dat de soldaten en dienaren alle oogenblikken gereed stonden om de vlugt te verkiezen.

Van de hoogte des schavots zag de beul het gevecht koelbloedig na, en deed niets dan zyne oogen met drift van het volk naer zyne prooi wenden. Eindelyk ziende dat het volk de overhand ging krygen en gereed was om het schavot intenemen, greep hy op eens eenen zwaren hamer in de hand, sloeg Fabricius het hoofd in, sprong van het schavot en verdween.

Een stond later waren de ketters op den brandstapel en vonden hunnen predikant met het hoofd in twee gekloven en het aenzigt met brein bespat. Ziende dat hunne pogingen om niet waren geweest, verlieten zy woedend het schavot, liepen nog eenen tyd door de straten der stad en de rust herstelde zich allengskens.

Wanneer men de gekwetsten en gesneuvelden doorzocht, vond men het lyk van Rika. Een soldaet had haer doorschoten op het oogenblik dat zy haren dolk in de borst van Lange Margriet ging plaetsen.

 

Nog den zelfden dag werd in name des Markgraefs en des Magistraets in de straten der stad afgekondigd: ‘Dat alwie zich pligtig hadde gemaekt met steenen te werpen by der executiën van den ketter Fabricius, tot haren verantwoorde werden geroepen ende gedaegd;

dat alzoo zy niet en compareerden, op den hals gebannen waren. Dat daerenboven alle diegenen die iemand dier werpers zoude aengebragt hebben, honderd guldens voor zynen loon zoude ontvangen hebben.’

De gemoederen der nieuwgeloovigen waren te zeer verbitterd, hunne geestdrift was te zeer ontstoken om, door welke bedreigingen het ook waren, verschrikt te kunnen worden. Op de afkondiging van het Magistraet werd er als in antwoord eenen brief op de Grootemarkt aengeplakt waer in met bloed geschreven stond: ‘Dat er binnen Antwerpen waren die samen gezworen hadden de dood van Fabricius te wreken.’ En deze bedreiging bleef niet vruchteloos.

Lange Margriet, zoo als wy gezien hebben, had de regtspleging bygewoond. Onmogelyk zou het zyn te beschryven wat er gedurende dien tyd in het hart dier hoogmoedige en wraekzuchtige vrouw omgegaen was. By het zien der martelpynen welke Fabricius bedreigden, had zy hare liefde in eens voelen de bovenhand nemen, en het medelyden was bereid geweest zich eenen stond van haer hart meester te maken; doch oogenblikkelyk groeide ook de haet aen en werd wederom zwaer genoeg om tegen al ander gevoel optewegen. Zoo men haer gedurende de vonnispleging had mogen aenstaren, had men ligt kunnen beseffen, by de vervaerlyke uitdrukkingen harer wezenstrekken, welke folteringen hare ziel moesten omklemd houden. Ook hoorde of zag zy niets van al hetgeen rond haer omging, zoodanig was alle hare aendacht op Fabricius gevestigd. Slechts wanneer de dolk der ongelukkige Rika den dood voor haer oogen had doen zweven, werd zy gewaer dat zy

niet alleen was en dat haer leven tusschen de menigte gevaer liep. Zy week echter niet en bleef het alles tot het einde toe bywoonen.

Gedurende den ganschen dag bleef zy als zinneloos. Geene rust, geene tevredenheid kon zy ontmoeten; zy zwerfde onophoudend door de straten en rigtte haren weg meermalen over de Groote-Markt waer het dood lichaem van Fabricius nog altyd ten toon lag. Met eenen helschen drift verlustigde zy telkens hare oogen op het zien van dit lichaem, en iederwerf voelde zy als een woedend vuer haren boezem doorloopen en in wilde razerny ontstoken, verliet zy dan wederom de plaets en vlugtte verder.

In den vooravond kwamen eenige geregtsbedienden op het schavot, namen het lichaem van Fabricius en het in eenen groven lynwaden doek gewonden hebbende, werd hetzelve op een rytuigje gelegd en, door eene zware wacht soldaten omringd, tot aen de Schelde gevoerd. Een zware steen werd aen het lichaem vastgehecht en eenige oogenblikken later sloot zich de schoot der Schelde op Fabricius' lichaem toe.

Lange Margriet had deze laetste uitvoering van het regt, zoo als alles, bygewoond en nu scheen het eerst dat haer geest zich een weinig bevredigde en dat haer hart tot natuerlyke gevoelens terug kwam. Mymerend verliet zy den boord der rivier en dacht zich naer hare wooning te begeven. Zy trok dan stil naest de Burchtkerk, door de Zakstraet en meende zoo langs een der zystraetjes tot op de Veemarkt te komen; doch eensklaps zag zy zich door eenen hoop volk omringd en de schreeuw: ‘dood aen de verraderes!’ klonk haer ver-

vaerlyk in de ooren. By het oprigten harer blikken, had zy geene moeite een aental aen haer bekende ketterswezens te ontdekken; en ziende dat zy langs alle kanten ingesloten was, begon de vrees op eens in haer hart te sluipen. De hoogmoedige vrouw had alle hare grootheid verloren; want de spanning des geests was by de Schelde, by de laetste wraekvoldoening geëindigd, en bezadigdheid en nadenken, begonnen zich allengs van haren geest meester te maken. Nogtans was haer moed nog niet ten volle gevallen, en zy deed eene poging om door het volk heen te dringen en hetzelve te ontvlugten; doch eene straffe hand, de hand van Debuck, smeet haer terug in den kring en nu begon een regen steenen langs alle kanten op Margriete neêrtestorten. ‘Genade! genade!’ gilde zy op eenen droevigen toon. - ‘Dood aen de verraderes!’ was het antwoord dat men haer toesnauwde; en de steeniging nam meer en meer toe. Eindelyk kon het Margriete niet langer uithouden en zy liet zich magteloos op den grond neêrzakken. Op hetzelfde oogenblik kwam er eene wacht krygsknechten toegeschoten, en op eenen stond was al het volk uit de baen: slechts eenen der werpers had men kunnen aenhouden. Deze werd op orde van de landvoogdes Margrete van Parma, des anderdags 's morgens op de Groote-Markt opgehangen.

Eenige dagen later stierf Lange Margriet, ten gevolge der kwetsingen welke zy van het volk ontvangen had. De laetste stonden haers levens waren aen de wanhoop toegewyd.

 

p.f. van kerckhoven.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


datums