De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 5

[p. 73]

[Nummer 10]

Onze gravures.

Een Morgen in een Stadje van den Harz.

een morgen in een stadje van den harz, naar de schilderij van h. schnee.

Dit decoratieve stadsgezicht, met zijn middeleeuwsch uitzicht, herinnert ons Goëthe's Faust. Al roept de aanblik van dit schilderachtige plein eene latere dagteekening te binnen, toch waant men de fontein te zien, waar Gretchen met hare gezellinnen om water kwam en de klappijen hunne booze tongen onbeteugeld roerden. Die gelijkenis is niet enkel inbeelding; want Goëthe koos immers de Harz voor tooneel van het phantastische fragment zijner wondervolle en grootsche schepping: het vieren van den Walpurgis-nacht op den Bloksberg. Wij kunnen dus veilig den naam van Harz met Goëthe's geschiedverhaal van den geheimzinnigen tooverdokter verbinden.

De Harz is het noordelijkste en voorzeker het fraaiste gebergte van Midden-Duitschland In zijne uitgestrekte wouden groeien vooral naaldboomen; hier en daar heeft men er kale gronden, moerassen en venen. De landbouw is er van weinig beteekenis, terwijl weiland en woud er aanmerkelijke voordeelen opleveren. De schatten van den Opper Harz zijn er diep in den bodem verborgen en de mijnwerkers vormen er een aanzienlijk deel der bevolking. Deze groote rijkdom der mijnen heeft aan den

[p. 74]

Harz een krans van bloeiende steden, vlekken en dorpen bezorgd, die allen vaak door toeristen bezocht worden. En geen wonder; nergens vindt men in Noord- en Midden Duitschland zooveel grootsche en bekoorlijke natuurtafereelen binnen een zoo klein bestek.

Eene bergpredikatie in de Tiroler Alpen.

In Tirol evenals in de overige deelen der Duitsche Alpen heeft men des zomers eene heele klasse van menschen - veehoedsters, herdersjongens en houthakkers - welke inde bergwouden, de rotsachtige wildernissen en de Alpenweiden, dicht onder de grens van den eeuwigen sneeuw gelegen een van de heele wereld afgescheiden leven leiden. Maar zelden krijgen zij bezoek uit het dorp, dat beneden hen in het dal ligt; nog zeldzamer dalen zij zelf naar de vallei af, en zoo zouden zij volkomen verwilderen, wanneer zij niet van tijd tot tijd op de vlakten samenkwamen om onder spel, zang en dans de gebruiken van het gezellige leven te onderhouden, en vooral wanneer de Kerk zich die arme verlatenen niet aantrok.

In die bergstreken bestaat namelijk het schoone gebruik, nu en dan eene predikatie in het vrije veld te houden, opdat zoodoende de eenvoudige bergbewoners, die door hunne ruwe, harde levenswijze allicht geheel in het stoffelijke zouden verzinken, weder eens op hunne hooge bestemming als mensch en Christen mogen gewezen worden.

Zulk eene bergpredikatie in de Tiroler Alpen stelt onze gravure voor oogen. Reeds dagen te voren heeft de pastoor uit het dorp in het bergdal door herdersjongens en berggidsen overal laten rondzeggen, dat hij boven, op eene aangeduide, gunstig gelegene plek in het gebergte zal komen preeken. En hij kan er op rekenen, op den bepaalden dag eene kleine, maar aandachtige gemeente om zich vereenigd te zullen zien. Nog eer de morgenzon de toppen der bergen verlicht en de dennen rood kleurt, is alles op de eenzame hoeven van den omtrek in beweging. Van heinde en ver komen de herders en houthakkers in de Zondagsdracht van hun dorp of dal naar het punt van samenkomst gestroomd, om daar op de vrije berghoogte onder het hemeldak, uit den mond van hunnen pastoor eene predikatie te hooren, die ondanks haren eenvoud vaak van degelijker gehalte is dan menige met veel geleerdheid opgesierde rede en die dan ook op de gemoederen der toehoorders haren indruk niet mist.

Cervantes en zijn meesterwerk.
(Slot)

Het maakt een weemoedigen indruk, van Cervantes, gelijk van zoovele groote en edele mannen, door het nageslacht met de schitterendste lauweren gekroond, te moeten lezen, dat hij tijdens zijn leven miskend, aan gebrek prijs gegeven, ja belasterd en gekerkerd werd. Zijn leven is ééne lange lijdensgeschiedenis, en als slachtoffer van zijne eigene edelmoedigheid en der ondankbaarheid van anderen is hij zelf ongetwijfeld de grondtype van zijn ridderlijken held Don Quixote. Steeds had hij te kampen tegen de windmolens van ijdelheid, eigenbelang en laagheid, maar nooit verloochende hij den heldhaftigen moed, waarmee hij eenmaal als krijger de wapenen der Turken getrotseerd en als gevangene de ketenen der slavernij getorscht had.

Van Cervantes' jeugd is weinig bekend. Dat hij den 9en October 1547 te Alcala de Henares geboren ot althans gedoopt werd, is volgens den deken Putman thans geschiedkundig bewezen. Hij was de zoon van een oud-adellijk, doch verarmd geslacht, ‘en het is zeer wel aan te nemen,’ gaat genoemde geleerde voort, ‘wat sommige spaansche schrijvers vermoeden, dat Cervantes de eerste bladzijde van zijn Don Quijote schrijvende, de vaderlijke woning op het oog had: een vervallen kasteeltje, met een duiventil, eenige akkers land er om heen, waarvan er nu en dan een wordt te gelde gemaakt, de bewoner een hidalgo die niets uitvoert dan op de jacht gaan, die zijn schraal inkomen juist noodig heeft voor zijn schrale tafel, in het bezit van een oud wapenrek waarin nog een lans en verroest schild, een oud mager paard op stal, één bediende, die nu den rang van tuinbaas, dàn dien van stalknecht heeft, eene bejaarde dienstmaagd en een nichtje - kind van een nog armer of in armoede overleden bloedverwant - met de zorg voor de keuken en de huishouding belast; ziedaar den edelman aan lager wal, en de vaderlijke woning van Cervantes in de nabijheid van Alcala de Henares in Castilië.’

Als knaap toonde hij een hartstochtelijken leeslust en eene groote voorliefde voor de vertooningen van het toenmalige straattooneel. Zijne eerste wetenschappelijke vorming kreeg hij aan de hoogeschool zijner geboortestad, die destijds nog in bloeienden staat verkeerde, en zette later te Madrid of Salamanca zijne studiën voort. In verschillende latere tooneelstukken bewees hij, het studentenleven met het oog van een opmerker te hebben waargenomen. Dat hij door zijne leermeesters hoog geacht werd, kan hieruit blijken, dat toen een hunner bij gelegenheid van het overlijden der gemalin van koning Philips II een bundel treurzangen verzamelde en daarin ook een paar gedichten van den jeugdigen Cervantes opnam, hij hem zijn welbeminden en hooggeschatten leerling noemde.

Misschien was het door genoemden dichtbundel dat Cervantes de aandacht trok van kardinaal Aquaviva, die als pauselijk gezant ter gelegenheid van de begrafenis der koningin te Madrid vertoefde. Hoe het zij de jonkman volgde den kardinaal als kamerdienaar naar Rome, overeenkomstig het gebruik der onbemiddelde edelen van zijn tijd, die gaarne een goed heenkomen zochten in het gevolg van dezen of genen Romeinschen prelaat. Maar op den duur kon de kloeke jongeling zich in die dienstbaarheid, hoe zacht en gemakkelijk ze overigens was, niet schikken. Er deed zich eensklaps iets voor, hetwelk zijn vurig hart met machtigen aandrang tot de edele krijgersloopbaan dreef. De Christenheid moest worden verdedigd tegen de Turken; de Heilige Vader, de Spaansche koning en de republiek Venetië hadden zich vereenigd tot een heilig verbond en eene vloot uitgerust, die onder bevel van Don Juan van Oostenrijk tegen de vijanden van den christen naam zou ten strijde trekken. De geloovige zonen van het katholieke Spanje schaarden zich bij honderden onder de vaan van Don Juan, ook Cervantes gordde de wapenen aan ter verdediging des kruises, en hij had het geluk een gewichtig aandeel te hebben in de luisterrijke overwinning van Lepanto.

‘Onze held,’ verhaalt Putman, ‘was ge plaatst aan boord van de galei Marquesca van Juan Andrea Doria, en lag beneden deks, toen men den vijand voor zich had, aan eene hevige koorts; nauwelijks echter verneemt hij het sein tot den aanval of hij snelt naar boven en staat met de wapenen in de hand op zijn post. Tevergeefs poogden kapitein en vrienden hem te overreden naar beneden te gaan. “Wat,” was het fiere antwoord, “wat zou men wel van Miguel de Cervantes zeggen? Als braaf soldaat stond ik steeds waar ik staan moest en dat zal ik ook nu doen met de koorts op het lijf. Peter is het vechtend voor God en voor mijn koning te sterven, dan beneden weg te schuilen.”

De kapitein gaf toe. De gevaarlijkste plaats werd door Cervantes ingenomen en twaalf vastberaden mannen, waarover hij het bevel zou voeren, werden hem toegevoegd. De Marquesca kwam in het hevigste van den strijd. Cervantes en de zijnen vochten als leeuwen. Lijken vielen om Cervantes heen, waarop hij, met twee kogels in de borst en een door de linkerhand, op het oogenblik der overwinning, machteloos nederzeeg. Hij werd eerst te Petela, waar de deerlijk gehavende Marquesca op de helling moest, verpleegd en vervolgens in het hospitaal te Messina, dat hij niet dan in Maart van het volgend jaar, en met verlies van den linkerarm, verlaten kon.’

De noodlottige verminking benam hem echter den moed en strijdlust van vroeger niet; een paar jaar later maakte hij weer een zeeslag mee, dien Don Juan in de nabijheid van Tunis leverde en keerde daarop met zijn regiment naar Sicilië en Italië terug, welk land hij op zijne verschillende marschen bijna geheel leerde kennen; een heel jaar lag hij te Napels in garnizoen. In 1575 kreeg hij zijn ontslag met brieven van Don Juan, die hem daarin den koning bijzonder aanbeval; doch helaas, hij mocht vooreerst de welverdiende rust na heeten strijd in het vaderland niet genieten; het schip, dat hem naar de geliefde Spaansche kust moest terugvoeren, viel in handen van kapers en Cervantes werd met tal zijner lotgenooten te Algiers als slaaf verkocht.

Hartverscheurend is het verhaal der ellende, die de held van Lepanto hier jaren achtereen had uit te staan. Achtereenvolgens was hij de slaaf van drie hardvochtige meesters, van een Griek, van een Venetiaan, en later van den Bey zelf, die hem voor elke poging om zich en zijne lotgenooten de vrijheid te bezorgen gruwzaam tuchtigde. Had Cervantes slechts aan zich zelven gedacht, wellicht zou het hem bij zijn moed en schranderheid gelukt zijn zich te bevrijden; maar hij offerde zich op voor zijne arme medeslaven. Eenmaal had hij dertien dier ongelukkigen in een hol aan de zeekust weten te verbergen en verzorgde ze daar vier weken lang, steeds uitziende naar een schip, doch toen eindelijk het heilrijk uur der bevrijding geslagen scheen, werd hij door een zijner beschermelingen verraden, en Cervantes nam alleen de straf voor de heele samenspanning op zich. Een andermaal had hij het plan beraamd, met zestig zijner landslieden te ontvluchten, doch ook dit lekte uit en hij, de aanstoker, werd weer voor allen gestraft. Eindelijk besloot hij tot het groote waagstuk, een opstand onder al de christenslaven van Algiers te bewerken, doch wederom mislukte dit en slechts als door een wonder kon Cervantes den dood ontkomen. Eens had men hem zelfs den strik reeds om den hals geslagen om hem te worgen, doch kon hem de namen zijner deelgenooten niet uit den mond persen.

Na vijf jaren harde slavernij herkreeg hij de vrijheid. Zijn oudste broeder, die te gelijk met hem in de gevangenschap was geraakt, was drie jaren te voren losgekocht en thans gelukte het zijne arme moeder, die inmiddels weduwe geworden was, met opoffering van het laatste wat zij bezat en geholpen door zelfopofferende Trinitariër-monniken, ook den losprijs voor haar jongsten zoon, 500 kronen, bijeen te krijgen. Het was hoog tijd, want reeds was Cervantes met zijn meester den Dey ingescheept, om naar Constantinopel te vertrekken, waar men hem moeilijk had kunnen bevrijden. Zoo verliet hij dan eindelijk Algiers, gevolgd door de liefde en achting van al de ongelukkige medeslaven, die daar nog moesten achterblijven.

Tien jaren had hij buiten zijn vaderland rondgezworven en toen hij er eindelijk mocht terugkeeren, vond hij er niets dan kommer en ellende; zijne familie zag hij in de diepste armoede terug, en van allen verlaten, zag hij geene andere uitkomst voor oogen, dan, evenals zijn broeder, maar weer in dienst te treden. Hij volgde zijn regiment naar Portugal en naar de Azorische eilanden, maar maakte van zijn verblijf in Portugal ijverig gebruik tot het bestudeeren der Portugeesche taal en letteren, die hem bijzonder aantrokken. Vandaar teruggekeerd wijdde hij zich geheel aan de letterkunde en schreef zijn Galatea, naar men verhaalt om het hart te winnen eener edele dame, die hij dan ook weldra naar het altaar mocht voeren. Hoewel van adellijke afkomst was zijne vrouw echter even arm als hij, zoodat het echtpaar, te meer daar Cervantes ook eene zijner zusters in zijn

[p. 75]

gezin had opgenomen, niet weinig door huiselijke zorgen gekweld werd, hetgeen evenwel niet belette dat zij dertig jaren in de gelukkigste vereeniging sleten. De huisvader trachtte in de behoeften der zijnen te voorzien door te werken voor het tooneel, hetgeen toenmaals de meest winstgevende arbeid voor een schrijver was; zoo schreef hij een twintig tot dertig tooneelstukken, waarvan er evenwel slechts drie tot onzen tijd zijn bewaard gebleven. Maar hij kon niet opwerken tegen de vruchtbaarheid van een Lope de Vega, die er bij honderden schreef, al waren ze niet altijd van even degelijke gehalte, en zoo was de arme Cervantes ten slotte wel genoodzaakt naar eene betere kostwinning om te zien.

Hij trok dan naar Sevilla, toenmaals de stapelplaats der Amerikaansche rijkdommen en het toevluchtsoord voor alle ongelukkigen, zooals Cervantes zelf zegt. Tien jaren lang was hij er werkzaam als invorderaar van de schulden der regeering als ook voor bijzondere personen; en schoon die prozaïsche werkkring hem maar weinig tijd voor zijn geliefden letterarbeid overliet, verschafte hij den novellenschrijver toch de gelegenheid, op zijne herhaalde reizen voor zaken, verschillende streken van Andalusië en Granada te doorkruisen en zoodoende door en door bekend te worden met de zeden en gebruiken der bewoners, wat hem later uitstekend te stade zou komen. Doch na jaren lange trouwe plichtsbetrachting trof hem op eens het ongeluk dat hij, ten gevolge der nalatigtigheid van een schuldenaar, de geïnde gelden niet op den gezetten tijd storten kon, en het gevolg was dat hij te Sevilla in de gevangenis geworpen werd. Op de dringende beden zijner begunstigers werd hij wel spoedig ontslagen, doch eerst elf jaar later van den eisch tot terugbetaling van het verschuldigde ontheven.

Onder die knellende zorgen is het natuurlijk dat zijne dichterlijke ader slechts karig vloeide; slechts nu en dan vindt men in al de jaren, die Cervantes te Sevilla doorbracht, van een enkel prijsdicht of sonnet bij de eene of andere plechtigheid of gewichtige gebeurtenis melding gemaakt, en denkelijk heeft hij te Sevilla, waar hij in het geheel twintig jaar woonde, ook enkele zijner novellen geschreven. Omtrent zijn verder leven tot aan de verschijning van Don Quixote is weinig bekend; uit verschillende toespelingen en de nauwkeurigheid der plaatsbeschrijvingen in dien roman mag men opmaken dat hij dien tijd in La Mancha heeft doorgebracht en wel in de treurigste omstandigheden. De overlevering wil dat hij er werkzaam was voor den grootprior van de orde der Malthezer ridders om de inkomsten van het huis der orde op te halen, en dat hij er, door de onwillige schuldenaars op allerlei wijze vervolgd, ten slotte gevangen gezet werd; nog wijst men daar onder den naam van Casa de Medrano een oud huis aan, waar hij in ketenen zuchtte, en van waar hij een brief zou gericht hebben tot zijn oom, beginnende met deze woorden: ‘Lange dagen en korte nachten (ten gevolge der slapeloosheid) kwellen mij in deze gevangenis, of beter gezegd, in deze spelonk.’ Als eene gemoedelijke wraakneming over de daar verduurde ellende, zou hij zijn Don Quixote hebben begonnen met de woorden: ‘In een plaatsje van La Mancha, waarvan ik mij den naam niet meer wil herinneren....’ Beslist verzekert hij overigens in zijne inleiding, dat de held zijner verbeelding ontstaan is ‘in eene gevangenis, waar alle ongemak zijn zetel en elk akelig gedruis zijne woonplaats heeft.’

Wat van deze geschiedenis zij, zeker is het, dat Cervantes zich door zijn meesterwerk, tegenover de wereld, die zoo hard voor hem was, schitterend gewroken heeft. Ongezouten heeft hij haar de waarheid voorgezet en zijn talent dwong haar, die te slikken. Aan het hof, waar hij tevergeefs om ondersteuning had aangeklopt, was zijn Don Quixote later zoo bekend, dat de koning, op zekeren keer van uit zijn venster een student ziende, die met heftige gebaren, aan den oever van den Manzanares in een boek liep te lezen, uitriep: ‘Die student is krankzinnig of hij leest Don Quixote.’ Aanstonds gingen gedienstige hovelingen zich vergewissen of de koninklijke scherpzinnigheid goed geraden had, en inderdaad bleek dat de student in dien roman verdiept was, maar geen hunner dacht er aan, den koning opmerkzaam te maken, dat de gevierde schrijver van dat boek armoe leed.

Gelukkig had Cervantes intusschen ook edele weldoeners, die hem vooral op het eind van zijn leven, toen hij oud en ziekelijk geworden was, voor broodsgebrek behoedden; en daaronder bekleedde vooral de kardinaal-aartsbisschop van Toledo, wien hij nog eene maand voor zijn dood een brief vol dankbetuigingen zond, eene voorname plaats. De kapelaan van dezen letterlievenden en milddadigen prelaat deelt een merkwaardig onderhoud mede, hetwelk hij eens over Cervantes had met het gevolg van den Franschen gezant. ‘Toen ik den naam van Miguel de Cervantes noemde,’ verhaalt hij, ‘waren zij onuitputtelijk in lofspraken over 's mans geschriften: eenigen kenden zelfs geheele gedeelten van zijne Galatea en Novelas van buiten en verzekerden mij dat Cervantes' werken in Frankrijk en aangrenzende landen veel gelezen en hooggeschat werden. De betuiging hunner onbegrensde hoogachting was zoo groot, dat ik er door aangespoord werd, het voorstel te doen, hem een bezoek te brengen. Nu werd ik met vragen, zijn persoon en omstandigheden betreffende, als overstelpt en genoodzaakt te antwoorden, dat hij een grijsaard, oud soldaat, jonkheer en arm was. Waarop een der edelen mij toevoegde: “Wat! zorgt men er dan in Spanje niet voor, dat zulk een man op kosten van den staat rijk kan leven?” Maar een derde merkte met veel schepzinnigheid op: “Indien het waar is, dat nood tot schrijven dwingt, dan geve God, dat hij nimmer overvloed hebbe, opdat hij, zelf arm zijnde, door zijne schriften de gansche wereld verrijke.”’

Die wensch werd verhoord, want terwijl Cervantes' vruchtbare geest inderdaad de wereld verrijkte, bleef hij zelf arm tot aan zijn dood. De belanglooze man verlangde trouwens geen rijkdom, en ten bewijze hoe hij de christelijke armoede des geestes waardeerde, kan strekken, dat hij zich eenige jaren voor zijn overlijden liet opnemen in de derde orde van den H. Franciscus. Hij stierf, na de Heilige Sacramenten der stervenden ontvangen te hebben, den 23n April 1616, om zoo te zeggen met de pen in de hand, want een paar dagen te voren had hij nog voor een nieuw werk Persiles de opdracht aan zijn weldoener, den graaf van Lemos geschreven. Dat werk was voor zijne brave huisvrouw bestemd, die het verkoopen moest, en zoo het er op over kon schieten, nog een paar zielmissen voor haar overleden man moest laten doen; in zijn testament had hij reeds bepaald dat er twee missen voor de rust zijner ziel moesten worden opgedragen. Zijn stoffelijk overschot werd door vier broeders van de orde der Tertiarissen grafwaarts gebracht en begraven in een klooster, waar zijne dochter reeds eenigen tijd te voren den sluier had aangenomen. Dat klooster is sinds verplaatst en daarmee is elke herinnering aan de laatste rustplaats van Spanjes grootsten schrijver verdwenen; geen steen, geen opschrift wijst het graf van Cervantes aan, maar zijn meesterwerk blijft voor alle eeuwen als een onvergankelijk monument voor den man, op wien men de lofspraak van Alberdingk Thijm op onzen Vondel kan toepassen: ‘hij was niet alleen een genie, maar een karakter.’

Pater Anderledy,
Generaal der sociëteit van Jesus.

Geheel de katholieke wereld zal zich ongetwijfeld aansluiten bij de hulde, die den Generaal der Jesuïeten, pater Antonius Maria Anderledy door zijne ordebroeders op 5 October zal worden gebracht, ter gelegenheid van de vijftigste verjaring zijner intrede in de Sociëteit van Jesus.

Als zoon van het vrije Zwitserland den 3en Juni 1819 te Berisal in het kanton Wallis geboren, genoot pater Anderledy van zijne vroegste jeugd in het ouderlijk huis het voorrecht eener voorbeeldig christelijke opvoeding, en ontwaakte reeds vroeg in hem de begeerte, zich met hart en ziel geheel aan God te wijden. Hij voltooide in het naburige Brieg bij de paters Jesuïeten zijne studiën en trad daar den 5en October van het jaar 1838 in hun noviciaat.

Nadat hij twee jaren in het collegie te Freiburg had geleeraard, zonden zijne oversten hem ter ontwikkeling zijner buitengewone gaven in 1844 naar Rome, den hoofdzetel zijner orde; en toen hij, vóór zijn vertrek, van zijne ouders afscheid nam, was het de laatste maal dat hij zijne dierbare betrekkingen hier op aarde aanschouwde. Van dat oogenblik zou voor hem een leven beginnen van aanhoudende zwerftochten, van vervolging en ballingschap, van onverpoosden arbeid in den dienst des Heeren. Te Rome, waar hij zijne wijsgeerige en godgeleerde studiën zou doen, bleef hij slechts twee jaren; zijn zwak gestel bleek tegen de verandering van klimaat niet bestand Vandaar keerde hij naar Freiburg terug, doch ook hier was hem geen rustig verblijf voor zijne studiën vergund. De vervolging, die in 1847 al de collegies der Jesuïeten in Zwitserland sloot en hunne bewoners over de grenzen dreef, dwong ook pater Anderledy tot de vlucht, waarbij hij slechts ternauwernood aan zijne belagers ontsnapte.

Te Chambéry in veiligheid aangekomen, werd hij door de Februari-revolutie van 1848 ook vandaar verdreven, en door zijne oversten naar Amerika gezonden, waar hij eindelijk, in het collegie van St. Louis, zijne godgeleerde studiën voltooien en de heilige priesterwijding ontvangen mocht. Met welk een ijver aanvaardde de jeugdige dienaar des Heeren zijne verhevene priesterlijke bediening, toen hem als eerste apostolische werkkring de pas opgerichte missie van Greenbay aan het Erie-meer werd aangewezen! Doch ook hier zou zijn arbeid slechts van korten duur zijn, daar reeds in 1850 zijne oversten hem naar Europa terugriepen, om te Drongen bij Gent zijne ascetische vorming te voltooien.

Weldra zou hij in de Oude Wereld gelegenheid vinden, zijn apostolischen ijver in hernieuwden priesterlijken arbeid te ontwikkelen. De verstrooide Zwitsersche Jesuïeten hadden zich namelijk inmiddels weer verzameld en in Duitschland een veel uitgestrekter en dankbaarder veld voor hunne zegenrijke werkzaamheid gevonden. Van de Rijnoevers tot in Dantzig weerklonk nu zijn bezield apostolisch woord, alom in de harten zijner hoorders het geloof versterkend en hun opwekkend tot een hooger christelijk leven. Onberekenbaar waren er dan ook de vruchten, voor het christelijk familieleven, de opvoeding der jeugd en de algemeene verlevendiging van geloof en godsdienstzin, door zijn priesterlijken arbeid ingeoogst. Maar helaas, ook hier bleek zijn ijver te groot voor zijne krachten; zijn gestel was niet opgewassen tegen de aanhoudende vermoeienissen van het predikambt, en eens dat de vurige zielenijveraar, door zijne edele toewijding meegesleept, zich al te sterk had ingespannen, benam een hevige bloedhoest hem voor langen tijd het gebruik der spraak.

Maar daarmee was zijne overige werkkracht nog niet verlamd: mocht hij niet langer als missieprediker werkzaam zijn, welnu, voortaan zou hij zijne rijke gaven van geest en hart wijden aan de leiding en wetenschappelijke vorming zijner ordebroeders. Te Keulen bevonden zich tot 1856 de studenten in de godgeleerdheid van de Duitsche provincie; van 1853 tot 56 was pater Anderledy, behalve professor in het canoniek recht, hun rector, om vervolgens te Paderborn tot 1859 dezelfde functiën uit te oefenen. Van 1859 tot 65 rustte op hem de gansche leiding der Duitsche provincie, wier werkzaamheid zich tot Oost-Indië en Brazilië uitstrekte. Als Provin-

[p. 76]

ciaal stichtte hij in 1863 het wijdvermaarde collegie Maria-Laach, dat zich weldra tot den rang van het grootste collegie der Sociëteit van Jesus verhief. Hij regelde er de vorming der jeugdige ordebroeders geheel naar de hooge eischen van den tegenwoordigen tijd. Vandaar dat de godgeleerde en klassieke studiën er hand aan hand gingen met de ruimste beoefening der nieuwere wetenschappen en letterkunde. Vooral moedigde hij letterkundigen arbeid aan, en diegenen onder zijne jeugdige kweekelingen, welke daartoe bijzonderen aanleg toonden, werden ter ontwikkeling van hun talent naar Duitsche universiteiten gezonden of aan de leiding van in de letteren bedreven oudere paters toevertrouwd.

een bergpredikatie in de tiroler alpen, naar de teekening van f. neumann.

Zoo was de hoogbegaafde priester op telkens afwisselend gebied ten nutte der Sociëteit van Jesus werkzaam, tot in 1870 de toenmalige Generaal, de grijze pater Petrus Beckx, hem in den hoogsten raad der orde riep, en wel als assistent voor de gezamenlijke Duitsche, Oostenrijksche, Gallicische, Belgische en Nederlandsche provinciën. Daar was de ijverige man

[p. 77]

cervantes laatste oogenblikken, naar de schilderij van e. oliva.

[p. 78]

met zijne rijke ervaring de rechterhand van pater Beckx, en toen deze bijna negentigjarige grijsaard zich eindelijk de kracht voelde ontzinken, om langer aan het roer te staan, was pater Anderledy de aangewezen man, om de hooge verantwoordelijkheid der opperste leiding over te nemen. Zoo groot was het vertrouwen, door de gansche orde in zijne bekwaamheid gesteld, dat toen in 1883, met het oog op den hoogen leeftijd des Generaals, een Coadjutor met recht van opvolging moest benoemd worden, reeds bij eerste keuze met nagenoeg eenparige stemmen pater Anderledy tot dat gewichtig ambt werd uitverkoren. En Paus Leo XIII, die de benoeming met bijzondere voldoening vernam, schonk daaraan onmiddellijk zijne hooge bekrachtiging.

Feitelijk voerde pater Anderledy van dat oogenblik het opperbestuur over de gansche orde, terwijl zijn afgeleefde voorganger zich van alle beslommeringen terugtrok, om zijne laatste levensdagen in rust te slijten. En toen pater Beckx den 4^en Maart van het vorig jaar het moede hoofd ter eeuwige ruste neigde, kon hij onbezorgd de oogen sluiten, want kloek en krachtig was reeds zijn opvolger als Generaal gezeteld.

Moge de geharde strijder nog lange jaren het bewind voeren over het uitgestrekte gebied der Orde, dat hij in alle richtingen heeft doorkruist, overal, hetzij als zielzorger of prediker, als professor of als overste, de sporen der zegenrijkste werkzaamheid achterlatend.