De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 3

[p. 393]

[Nummer 50]

Onze gravures.

Drinken en rooken.

drinken en rooken, naar de schilderij van a. ostade.

Wie in het Museum van Antwerpen geen volslagen vreemdeling is, ziet bij den eersten oogopslag, dat hij hier met een der voortbrengselen van onze oude realistische school te doen heeft, waarvan Brouwer, de beide van Ostaden en Jan Steen de voornaamste toongevers waren Inderdaad, dit luimige schilderijtje is een Adriaan van Ostade.

Deze meester werd in 1610 te Lübeck geboren. Hij genoot te gelijk met Adriaan Brouwer het onderricht van Frans Hals, te Haarlem. Na geruimen tijd in laatstgenoemde stad verbleven te hebben, vertrok hij in 1672 naar Amsterdam, alwaar hij in 1685 overleed. Van Ostade was in hooge mate realistisch. Hij ontleende zijne keurige tafereelen aan het dagelijksch leven van het volk en wist dit op te vatten van eene schilderachtige zijde. Zijne doeken vertoonen veelal boerenkermisssen, binnenhuizen met rookende, drinkende en zingende boeren, - zooals het paneeltje onzer gravure, - zingende lieden en pratende gezelschappen. In zijne stukken liet hij niets verloren gaan wat het schilderachtig effect kon verhoogen, daarbij geholpen door zijne verwonderlijke vatbaarheid voor het schoone van kleur en harmonie, gepaard aan eene meesterlijke penseelbehandeling, aan een vluggen, geestigen toets en een breeden, doch tevens uitvoerigen stijl. Zijne stukken zijn in de voornaamste museums van ons werelddeel te vinden. In dat van Antwerpen is de school, waartoe Adriaan van Ostade behoorde, bijzonder rijk vertegenwoordigd.

[p. 394]

Hoe de houtvester zondag viert.

De oude houtvester heeft zijne bosschen lief, zonder romantische dweeperij, alleen omdat hij elken boom van het woud, als de kinderen eener groote familie, kent. Maar vandaag, met den Zondag, is hij vrij van dienst, die hem echter nooit een last is, al wil hij heden op zijne manier eens het genoegen van het te huis smaken.

Nu, zijn thuis, door de zorgen eener volwassen dochter, het evenbeeld zijner overleden vrouw en ook een eenvoudig kind der natuur, in orde gehouden, heeft veel aantrekkelijks. Op Zondagnamiddag vermaakt de houtvester dan zich ook liefst met zijne merels, vinken en lijsters, die hij een vroolijk deuntje voorspeelt, dat voor geene doove ooren verspild is, want zijne lievelingen zingen het spoedig na.

Dat de in weer en wind vergrijsde jager met zijne honden, zijne trouwe dagelijksche gezellen, op goeden voet staat, dat ze elkaar begrijpen, is uit de houding der dieren, die van gekrenkte eigenliefde, echte hondenjaloezie spreekt, op te maken. Wat sprekende oogen, waarmee zij den houtvester om een blik verzoeken, om eene liefkoozing, die hun ontstolen wordt door de nietsdoeners in de kooien. Maar die vogels zijn den zoon van het woud ook lief en morgen gaat hij weer met zijne honden door heg en gracht, door heester en struik en vangt hij onder het groene gewelf van het bosch de liederen op, die hij zijne lievelingjes voorfluit op den rustdag. De schilder Adolf Eberle uit Munchen, de evenknie van den beroemden Defregger, den schilder van het volksleven in Tyrol, heeft een uitstekend genrestuk geleverd, dat in al zijnen eenvoud en zijne frischheid ons recht aangenaam stemt; want de oude houtvester, die zijn Zondag zoo gemoedelijk en met zoo weinig tevreden viert, is benijdenswaardig, en pleit voor de eenvoudige levenswijs van het trouwhartige volk, zoo juist bespied door den grooten meester.

Lambert van Ryswyck.

Geen naam is in Antwerpen naast dien van Conscience zoo door het volk geliefd als die van Van Ryswyck. Hij herinnert aan den stamvader van de familie hier ter stede, aan den ouden en eerbiedwaardigen vader Van Ryswyck, in leven bestuurder van ons Jongens-Weezenhuis, en die in deze betrekking als een type van vaderlijke goedheid, nauwlettende plichtsbetrachting en opoffering bekend stond. Hij herinnert vooral aan diens oudsten zoon en lieveling, de schoone figuur van den Door, die in den strijd voor de rechten van zijn volk slechts het jammerlijk uiteinde van een Tasso, maar ook dezes lauweren verwierf. Hij herinnert aan den dichter Jan Van Ryswyck met zijn opwekkend woord, zijne puntige en scherpe zetten en zijne geestige liederen. Hij herinnert eindelijk, - zonder nog van het jongere geslacht te gewagen, dat ook van den stamvader èn de dichtgave èn de liefde voor de Vlaamsche zaak erven mocht, - aan het tegenwoordig hoofd der familie, aan den Vlaamschen kamper en kunstbeoefenaar Lambert Van Ryswyck.

Deze broeder van den onsterfelijken Theodoor werd geboren te Antwerpen den 30 Mei 1822. Al vroeg volgde hij de stappen zijner broeders in de verdediging van Vlaanderens rechten, maar alhoewel zijne eerste letterkundige voortbrengselen van veel aanleg getuigden, werd het hem door zijne beroepsbezigheden niet vergund, het ontluikende schrijverstalent verder te ontwikkelen. Lambert Van Ryswyck ging reeds zeer jong in de leer bij den toenmaals vermaarden zilverdrijver Verschuylen en bezocht verder trouw de Antwerpsche Academie, om zich voor het gekozen kunstberoep te bekwamen. Niettemin leverde hij in zijne jongheid een aantal vrij verdienstelijke bijdragen, meestal van luimigen aard, in Het Taelverbond en Het Nederduitsch Tijdschrift, dichtte menig gelegenheidslied en hervatte nu onlangs weer met vernieuwden ijver de pen, om eenige tooneelstukken te schrijven, die bij de opvoering veel bijval verwerven mochten. Meer onderscheidde hij zich echter op het veld onzer taalbeweging, door eene vruchtdragende werkdadigheid en door zijn kernachtig en overtuigend woord in de voornaamste letter- en staatkundige kringen, die de verdediging der Vlaamsche belangen in hunne vlag voerden. Zoo is Lambert Van Ryswyck onder anderen voorzitter geweest van de vermaarde Maatschappij Voor Taal en Kunst, dat uitgangspunt van alles wat Antwerpen in letterkunde en taalontvoogding grootsch en praktisch voortgebracht heeft. Hij nam insgelijks het voorzitterschap waar in De Nederduitsche Bond, wiens vijf en twintigjarig onverpoosd en manhaftig streven wij over een paar maanden het innige genoegen hadden met hem feestelijk te herdenken. Lambert Van Ryswyck vervult ook sinds jaren de weerdigheid van voorzitter bij de Antwerpsche Meeting, in wier openbare vergaderingen zijne geestdriftwekkende openings- en sluitreden tot eene traditioneele noodzakelijkheid geworden zijn. Kortom, hij is in den vollen zin des woord een Vlaamsch strijder, en deze hoedanigheid ware voorzeker reeds voldoende, om hem bij het volk bekend en bemind te maken, zoo daarenboven niet een duurzamere titel zich bij hem aan den voornoemden voegde.

Lambert Van Ryswyck is, of beter was de Benvenuto Cellini van Antwerpen, want sinds eenigen tijd heeft hij zijn wijdvermaard werkhuis van drijfkunst overgegeven aan zijn oudsten zoon, in wien hij het geluk smaakt zich geheel te zien herleven. Overtalrijk zijn de pronkstukken van drijfkunst, door Lambert Van Ryswyck aan de voornaamste tempels en bijzondere familiën van Zuid- en Noord-Nederland geleverd.

Aan zijne groote kunstvaardigheid is vooral te danken dat in verscheidene kerken de gewone smaaklooze altaren, door sierlijke gedrevene koperen meesterwerken vervangen werden. Dergelijke altaren zijn door hem ontworpen en uitgevoerd voor de St. Jozefs-kerk te Antwerpen, St. Rombout te Mechelen, St. Gudula te Brussel, voor 's-Hertogenbosch, Vechel, Delft enz. Kunstvolle tabernakelen werden in zijn werkhuis bij menigte vervaardigd. Onze laatste gravure geeft een dier heerlijke stukken te zien.

In geslagen koper werden voorts nog door het huis Van Ryswyck onderscheidene beeldenwerken van grooteren omvang geleverd, zooals b.v de acht meters hooge groep van het Hôtel Continental te Brussel en de Draak en windwijzers van het Belfort te Doornik.

Lambert Van Ryswyck maakte ook eenen nieuwen haan op het kruis van O.L. Vrouwen-toren, toen de oude tengevolge zijner hooge jaren van zijne verhevene standplaats dreigde naar beneden te tuimelen en voor zijne trouwe, eeuwenlange diensten wel recht verworven had, om in het Museum van oudheden eene eereplaats te gaan innemen. Na eene onberekenbare reeks van jaren zal ook de tegenwoordige haan, evenals zoo menig ander voortbrengsel van den verdienstelijken drijver, tot den rang eener vermaarde oudheid opklimmen, die den bloei van het Vlaamsche koper- en drijfwerk der XIXe eeuw aan den nazaat zal verkonden.

Mocht zulk bij uitstek Antwerpsch werk alleen iemand aangegeven worden, die er op beroemen kan van top tot teen Sinjoor te zijn, niemand beter dan den broeder des satirieken bezingers van Druon Antigoon kon de last opgedragen worden den vermemelden en vermolmden kop van den oudsten burger der Scheldeveste door een verjongd en flink voorkomend hoofd te vervangen. Mevrouw de Reuzin heeft thans niet enkel aan Van Ryswyck eenen echtvriend te danken, op wiens verjeugdigde physionomie zij niet weinig fier wezen mag, maar ook eenen levensgezel, wiens goed humeur door 's drijvers schrander overleg voor goed verzekerd is, daar de Reus in zijn koperen kop voortaan geene muizennesten meer hebben kan.

Wij vermelden natuurlijk beide laatstgenoemde werken niet om hunne kunstwaarde, maar alleen omdat zij den Scheldezonen van het oude ras belang inboezemen en L Van Ryswyck zelf er in zekeren zin even fier op is als op zijne kunstrijkste voortbrengselen.

En onder de overgroote menigte dier laatste zijn er nogtans, die ten volle den naam van juweelen der kunst-nijverheid verdienen. Wij hoeven slechts te wijzen op het prachtige zilveren portret van Conscience, met zijne keurige omlijsting, dat op de Antwerpsche wereldtentoonstelling van 1885 aller bewondering verwekte, en waarvan wij in onzen vorigen jaargang eene schoone afbeelding gaven. Het huis van Antwerpen, dit meer dan koninklijk geschenk, door de Meeting als huldeblijk aan haren talentrijken afgevaardigde Victor Jacobs overhandigd, is misschien het meestergewrocht van den Antwerpschen kunstdrijver, en zeker een der zinrijkste en fijnbewerktste stukken, die in dat vak ooit vervaardigd werden. Naast dergelijke voortbrengsels wordt alle verdere vermelding overbodig.

Zoo als wij reeds zegden, heeft Lambert Van Ryswyck thans, na eene veeljarige praktijk, de drijfstift voor goed vaarwel gezegd en zijne zaken in vollen bloei aan de kundige handen zijns zoons toevertrouwd.

Zijn tijd, die ten volle een rusttijd zou mogen wezen, wordt thans geheel besteed aan de behartiging onzer Vlaamsche kunst- en taalbelangen.

In dit werkzame, nuttige en eervolle streven hopen wij hem nog vele jaren in goede gezondheid te ontmoeten.

Hunebedden.

't Granietgraf, uit den tijd der lang verstorven vaderen

Verschuilt het mosschig hoofd ten halven onder de aard;

De huivring van die plaats doortintelt hart en aderen;
De hinde van het wond ontziet dat oord te naderen;

Een krimpt er voor den geest die om de grafsteê waart.

Daar ligt in het dompig stof der graven

Een held, de glorie aller braven,

Om onbezweken moed door heel zijn land vermaard.

Die woorden van den blinden Ossian, den grooten Schotschen bard, komen ons onwillekeurig voor den geest bij de beschouwing der gravure, welke eene dier geheimzinnige grafsteden voorstelt zooals er over geheel Noord-Europa worden aangetroffen. Het zijn meerendeels reusachtige zerken, bij wijze van een tafelblad op andere overeind staande steenen opgericht, doch soms zijn ze ook meer samengesteld; groote brokken van Scandinavisch graniet zijn dan in den vorm van een zeer langwerpig vierkant naast elkander geplaatst en de beide langste zijden van boven door deksteenen verbonden.

Dat deze steenen inderdaad grafteekenen moeten zijn, dat hebben de urnen, wapenen en vaten, die men er binnen gevonden heeft, voldoende uitgewezen. Maar welk reuzenvolk zich die monumenten heeft opgericht valt moeielijker uit te maken. Op de benaming Hunnebed of Hunebed afgaande, zou men allicht denken dat zij aan de Hunnen moeten worden toegeschreven, doch de geleerden meenen stellig te weten dat die grafsteden nog tot eene veel hoogere oudheid moeten opklimmen, en sommigen verzekeren dat men het woord Hunebed eenvoudig als reuzenbed of reuzengraf heeft uit te leggen, gelijk dan ook op het oogenblik het woord Hune in het Duitsch nog voor een reus of held uit den oud-Germaanschen tijd gebezigd wordt.

Lang heeft men er ook over nagedacht, hoe het toch mogelijk was, in een tijd, waarin de werktuigkunde nog moest uitgevonden worden, zulke zware denksteenen op de wanden te brengen. Bij nader inzien blijkt echter dat dit gemakkelijk door middel van eenvoudige hefboomen geschieden kon, wanneer men eerst maar den bodem tot aan de kruin der wandsteenen opgehoogd en zoodoende eene helling verkregen had, waartegen men den zwaren steen omhoog kon rollen.

[p. 395]

Dergelijke Hunebedden, die in Engeland den naam van dolmen dragen, vindt men zoowel daar te lande als in Duitschland, Nederland, Frankrijk, Denemarken en Zweden, - vooral ook in het Zuiden van Rusland en de Krim. Behalve deze grafsteenen treft men ook zoogenaamde hunenkringen aan, namelijk kringvormige perken, doorgaans op vlakke bergkruinen gelegen en door steenklompen afgesloten. Men heeft er een te Stonehenge in Engeland en onderscheidene in Duitschland, vooral in Nassau, Opper Hessen en Westfalen, en men is van oordeel dat de oude Germanen binnen zoodanige kringen hunne goden vereerden, offeranden opdroegen en rechtsplegingen hielden.

Een der schilderachtigste Hunebedden is dat bij Rolde in Nederland, waarvan Hofdijk in zijne Historische Landschappen de volgende dichterlijke beschrijving geeft:

‘Scherp teekent zich een lankwerpige donkere steenmassa tegen het doorzichtig luchtazuur af: op twee reien grauwe, half in den rijzenden grond gezonken granietklompen, zeven aan elke zijde, rust een gelijk getal grootere rotsbrokken; het geheele gevaarte beslaat een omvang van twee-en-dertig ellen, en rijst ongeveer twee ellen boven den bodem op. Half door het maanlicht bestraald, half in zwarte schemerschaduw gedompeld, met mosch bedekt, schouwt de grauwe steenheuvel ernstig en zwijgend, als in zich zelf verzonken, over de landstreek verre in het rond. Fluisterend ritselt het gebladerte van den ouden eerwaardigen eik daarnevens, en hoog daarboven welft zich de blauwe hemel met zijn eeuwige starrenvonken, en smelt samen aan het grenzenlooze verschiet met de schemerende heide, sluimerende in het tedere licht der drijvende maan.

‘Zelf zwijgend, gelijk de nacht rondom u heen, doet gij uw blik rusten op dat saamgestapeld graniet, ten deele zoo helder en kantig door het maanlicht omvloeid, en eene onwillekeurige huivring bevangt u; gij gevoelt het - onzichtbaar omzweven u daar in het ruischen der eikenbladeren de wieken des doods, en zijne dorre hand rust er op de grijs-grauwe steenen. En zoo is het: gij staat voor een grafgesteente; gij staat voor een Hunebed. En gij zinkt weg in sprakelooze mijmering, want het is als rolden de eeuwen, over dit aloude gedenkteeken heen gevaren, zich open voor uw oog, en traden de geesten der geslachten, die sints ten onder zijn gegaan, langs u voorbij.’