De Nieuwe Stem. Jaargang 18

[p. 271]

Elisabeth Augustin
Met woorden alleen...

Ik zeg ja. Mijn lippen zeggen ja. Maar heb ik daarbij nagedacht? Heb ik vooraf iets gedacht? Wilde ik ja zeggen? Of hebben alleen mijn lippen ja gezegd, automatisch gehoorzamend aan de een of andere vluchtige impuls? Aan welke impuls? Herinnerden zij zich soms de vele malen dat ik, dat zij ja hebben gezegd? Maar ik, zij, wij hebben ook vele malen nee gezegd? Waarom herinnerden zij zich, herinnerden wij ons het ja en niet het nee? Waarom gehoorzaamden mijn lippen de ene impuls wel en de andere niet? Kunnen lippen zich trouwens iets herinneren? Kunnen zij aan een impuls gehoorzamen? Behoort bij het gehoorzamen niet een wil, een zenuwcentrum, een centrale die bevelen geeft? Het is wel waar, lippen kunnen zich openen en sluiten. Ja, nu komen we de zaak op het spoor! Ik kom erachter, het zijn immers niet de lippen die ja of nee zeggen. Zij openen of sluiten zich alleen maar als de hele mond, de stemlippen, de stemspleet, het strottenhoofd, de stembanden bewegen. Zij worden gewoonweg meegesleurd. Zij gehoorzamen niet aan een impuls, zij klappen alleen maar open of dicht, hun spieren openen of sluiten zich, soms wijd soms nauw, soms breed soms hoog, door een druk die wangen, kin en tong op hen uitoefenen. Het ja komt uit het keelgat omhoog en zet alle spieren in de mond mee in beweging, tot aan de opperhuid van de lippen toe. En de keel, de huig, de stembanden, de adem, worden natuurlijk in beweging gebracht door een wil, door een zenuwstelsel. Zij vormen woorden. Hoorbare woorden. Dat noemt men dus spreken. Spreken is nog geen meedelen. Meedelen is het pas als er iemand is die luistert. Maar wacht even, kan men niet ook aan God iets meedelen of aan de lucht of... aan zich zelf? Jawel, dat kan men. Dus is een mededeling een voor iemand of

[p. 272]

iets bestemde reeks woorden, om het even of er iemand is die luistert of niet. (Je zou immers ook aan een dove iets kunnen meedelen zonder te weten dat hij doof is! Ook dat zou een meedelen zijn. Of niet soms? Als je iemand iets meedeelt, deel je toch wel iets met iemand? En als die ander het niet hoort of als hij er niet is, niet bestaat, dan kan men met hem niets delen! Ziezo!) Zo ver zijn we dus: We konstateren dat spreken, meedelen, niet een prestatie van de lippen alleen is, geen kreatieve prestatie om zo te zeggen maar een reproduktieve De prestatie van een heel mechanisme waarvan de lippen alleen maar deel uitmaken. Maar de wil, hoe staat het met de wil? Hij moet het bevel hebben gegeven om ja te zeggen. Had hij dus ja willen zeggen of willen laten zeggen? Had hij een ja willen horen? Kan de wil horen? Ik zei het al, ik weet niet of ik van te voren heb nagedacht toen ik ja zei. Ik was er helemaal niet bij met mijn gedachten. Waarom dus hebben mijn hersenen een ja doorgeseind terwijl ik nog geen besluit had genomen? Was ook die ene automatische beweging voortgekomen uit de herinnering aan de vele malen dat ik ja heb gezegd? Maar wat eerst voor de lippen gold geldt ook hier: ik heb even vaak nee gezegd. Waarom herinneren zich mijn hersenen, mijn zenuwen de vele malen dat ik ja heb gezegd en niet de vele malen dat ik nee heb gezegd? Omdat ja zeggen prettiger is soms? Omdat het minder inspanning, minder nadenken vergt? Of heeft dit oneindig fijn gekonstrueerde zenuwnetwerk soms aangevoeld dat ik eerder ja dan nee zou zeggen? Wist het meer van mij af dan ik zelf? Ik weet het niet. Ik weet alleen maar dat mijn lippen ja hebben gezegd zonder dat ik het bewust heb gewild. Ik moet zeggen dat mij dat niet bevalt, dat ik er niet mee akkoord ga. Wat moet ik nu doen? Moet ik herroepen? Moet ik achteraf nee zeggen? Nee, want mijn instinkt had gelijk! Het heeft in mijn plaats ja gezegd. Plaatsvervangend. Per prokuratie om zo te zeggen. Ik zou ongelijk hebben als ik mij ertegen zou verzetten. Ook het zenuwstelsel maakt deel uit van mijzelf. Het kent mij. Het kent mij beter dan mijn bewustzijn. Het kent mij als het ware in mijn slaap. Het zegt niet ja als het niet voelt dat ik

[p. 273]

ja gezegd zou hebben als ik met mijn gedachten erbij was geweest. Ik beken, ik geef toe dat ik ja zou hebben gezegd. Ik verklaar mij akkoord met dit voorbarig uitgesproken ja, met dit fait accompli, ik bevestig het niet alleen maar, nee, ik herhaal het en dit keer bewust, met al mijn gedachten op dit woord gekoncentreerd, mij rekenschap gevend van zijn mogelijke gevolgen en bereid de verantwoordelijkheid ervoor op mij te nemen: JA!