De Nieuwe Stem. Jaargang 14

[p. 782]

Ex libris

Martin Luther King, Rosa stond niet op... Geweldloze opstand in Montgomery (vert, door Margrit de Sablonière van: Stride towards freedom). Van Loghum Slaterus, Arnhem 1959.

De schrijver, de baptistische predikant Martin Luther King, is de leider en woordvoerder geweest van de voor de emancipatie der negers zo belangrijke busstaking te Montgomery. Een jaar lang hebben de negers in deze middelgrote stad in Alabama de stadsbussen, die dagelijks ca. 17.000 personen, overwegend negers vervoeren, geboycot. Ds. King doet in dit boek een verslag van de oorzaken, de aanleiding en het verloop van dit verzet dat dit bijzonder kenmerk bezit dat 50.000 negers voor hun rechten hebben leren vechten op de grondslag van de beginselen van de geweldloosheid. Dit ondanks de provocaties, intimidaties en ten slotte geweldplegingen waaraan zij zijn blootgesteld.

Uit wat King zijn verslag noemt maar in werkelijkheid een boeiende beschrijving is van een experiment dat weerklank heeft gevonden over heel de wereld, blijkt ten eerste dat King zelf een vaste overtuiging bezat over de noodzaak van een verzet en tegelijk over de enige strijdwijze die hij in overeenstemming achtte met het doel dat bereikt moest worden, niet door deze éne staking maar door een voortdurend verzet op een niveau dat de de gebruikelijke wapens tegen de negers inefficient maakte.

Het was niet zo dat er onder de negers een grote strijdvaardigheid heerste. King schrijft dat de paar ontwikkelde lieden die vooraan stonden in de strijd voor de gelijkgerechtigdheid der rassen uitzonderingen waren. ‘De grote meerderheid was onvesrchillig en liet alles rustig langs zich gaan’. De verwijdering van een ontwikkelde negervrouw, Rosa Parks, uit een bus van de plaats waar zij haar recht op handhaafde, waarbij men het op een proces heeft laten aankomen, was het sein voor een massale bijeenkomst en toen bleek de geestdrift voor een boycot overweldigend. Toch vreesde King voor een stroovuur en pas toen de volgende dag de bussen werkelijk leeg bleven en in plaats van een succes van 60%, waarop gehoopt werd, van begin af er een van meer dan 99% werd behaald, verdween zijn angst voor een echec.

De overwinning in de buskwestie, die intussen nog zorgen genoeg heeft gekost, was niet het voornaamste voor King. ‘De werkelijke overwinning voltrok zich in de massabijeenkomst waar duizenden zwarten zich bewust waren geworden van een nieuw gevoel van waardigheid en lotsbestemming’.

[p. 783]

De geweldloze verzetshouding berustte op de christelijke overtuiging die in de woorden van Jezus wordt uitgedrukt: ‘Heb uw vijanden lief, zegent hen die U vervloeken en bidt voor hen die U vervolgen’. De methode is die van Gandhi die op King een diepe indruk heeft gemaakt. King wil niet het pacifisme dat zegt dat het kwaad niet wederstaan moet worden; hij wil een geweldloze weerstand. Dat hij dat van de negers in Montgomery gedaan heeft kunnen krijgen - niet alleen voor korte tijd, maar een jaar lang toen aan het eind de terreur van de tegenpartij niet schroomde met bommen te werpen en de negers de handen begonnen te jeuken er op los te slaan - is iets unieks. De betekenis van zijn strijd en van die achter hem stonden was King zich zelf ook wel bewust. In zijn toespraak op 5 december 1955, de dag van het begin van de boycot, zegt hij dat wanneer het boek der geschiedenis door volgende generaties zal worden bijgeschreven, zij zullen zeggen: ‘Toen leefde er een groot volk - een zwart volk - dat een nieuwe betekenis en waardigheid inbracht in de aderen der menselijke beschaving...’ Inderdaad, zoiets ervaart men bij lezing van dit boek dat verder reikt dan Montgomery, Alabama of ook de Verenigde Staten.

O.N.

D.E. Krantz en E.V.W. Vercruijsse, De jeugd in het geding. Amsterdam, De Bezige Bij, 1959.

Eén goed ding kan men al dadelijk vaststellen bij lezing van dit boek: dat begrippen als ‘massajeugd’, ‘ongrijpbare jeugd’ en ‘nozems’ onbruikbaar zijn bij het onderzoek van gedrag en mentaliteit van de jeugd. Deze begrippen worden niet slechts in de pers gehanteerd maar - wat bedenkelijker is - ook door pedagogen, jeugdleiders, geestelijken, enz. die zich met de jeugd occuperen. De schrijvers van dit book voorzien ze met grote vraagtekens en tonen de ideologische lading ervan aan, zodat zij ze, ontsproten als ze zijn aan idealen van gevestigde groepen, ongeschikt achten zowel voor onderzoek als voor beleid.

De auteurs hebben geen breed opgezet ondervragingsonderzoek ingesteld maar een observatie-studie gemaakt van een dansclub van (zgn) Leidse ‘nozems’. De basis van hun onderzoek mag dan smal zijn, dit is met nauwgezetheid gedaan en wettigt o.i. de algemene conclusies waartoe de schrijvers komen. Hun onderzoek heeft een ruime achtergrond. Eerst analyseren zij de krantenverslagen van de gedragingen van het jeugdig publiek op verschillende jazz-concerten, onderzoeken de betrouwbaarheid van de berichtgeving en stellen de vraag of agressiviteit en vernielzucht werkelijk typische

[p. 784]

trekken zijn van deze jeugd. Zij kritiseren de stereotiepe voorstelling van de jeugd en gaan aan de hand van vondsten uit een historische verkenning de opvatting controleren van Prof. v.d. Berg in zijn Metabletica alsof er pas te beginnen met Rousseau nagedacht en geschreven is over de volwassenwording. Hun korte excursie leert beter.

Daarna volgt het verslag van het eigen onderzoek te Leiden, dat zóvele gegevens oplevert dat de schrijvers tot een herformulering komen van het jeugdprobleem, waarvan ze na hun historische excursie al hebben ingezien dat het stellig niet het resultaat is van een unieke en recente ontwikkeling. Ze hebben nu begrepen dat de kern van de tegenwoordige jeugdproblematiek hierin gezocht moet worden dat de thans volwassen generatie (en niet in de laatste plaats zij die in hun tijd jeugdbewegingen hebben gesticht of geleid) de voorstelling volhoudt dat de vanzelfsprekendheid van de verhouding tussen jeugd en volwassenen teloor is gegaan door normverlies bij de jongeren, terwijl ze juist haar grond vindt in het aangetast worden van een specifieke, tijdgebonden vanzelfsprekendheid, slechts eigen aan een deel der volwassenen.

Uit de eindconclusies releveer ik o.a.:

De jeugd zelf, die ook leest, wordt een vals beeld gegeven over het optreden van leeftijdgenoten uit andere kringen en andere plaatsen. Ook het optreden van autoriteiten wordt op dit valse beeld gebaseerd. Van de jazz gaat geen specifieke pathogene werking op de jeugd uit. Er is een behoefte aan een meer open vorm van jeugdzorg, onder voorwaarde dat het nu bestaande fnuikende tekort aan zaaltjes wordt opgeheven en dat het toezicht op de achtergrond komt: de jongeren zelf moeten doel en vorm van hun clubs bepalen. Het gaat om de besteding van de eigen, zelfverworven vrije tijd. Het gebrek aan eigen terrein thuis drijft een groot deel van de jeugd de straat op. Ook jonge adolescenten uit de arbeiderskringen hebben grote behoefte aan een eigen kamer. Betreurenswaardig is dat sinds 1945 de woningbouwpolitiek bij voorkeur gericht is op het bouwen van (te) kleine woningen.

Een bijzonder aanbevelenswaardig boek.

O.N.