Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 35

[p. 124]

Vlaamse Fabels 1
De retoriek van Ruys

Volgens mijn schoonvader kan Manu Ruys het ‘goed zeggen’. Dit is een dubbelzinnige uitspraak: heeft deze politieke commentator een vlotte taal of een juist inzicht? De meeste lezers van De Standaard moet dit distinguo byzantijns in de oren klinken: Ruys spreekt de taal van hun hart, punt. Een bewijs dat retoriek des te efficiënter is naarmate zij zich onzichtbaarder weet te maken.

Want Ruys is een retoricus. Om een beeld zit hij nooit verlegen. Onenigheid onder de regeringsleden noemt deze germanist een ‘kortsluiting in het kabinet’, het komen en gaan van premiers ziet hij als een ‘versnelde film’. Nerveuze sententies sluiten zijn stukken af. Zoals: ‘Nog dobbert het kabinet op de golven. Maar het is geen kurk. Alleen maar een lekke schuit’ (11 juni 1981). In een leesbaarheidsonderzoek zou deze rechtse copywriter hoog scoren. Hoger alvast dan de volkstribuun van De Morgen, die een betoog als volgt afrondt: ‘Men kan immers het ergste vrezen als onze diplomatie tot het laatste moment aan de kant blijft staan van een diktator, die de bevolking als hoofdverantwoordelijke van haar grauwe ellende ziet’ (grauwe ellende van een stijl, die niet eens duidelijk weet te maken, wie wie als hoofdverantwoordelijke ziet).

De captivante toon van Ruys verklaart wèl waarom zoveel mensen hem zo graag lezen, maar nog niet waarom ze hem nog geloven ook. Sinds zijn politieke hoofdartikelen geregeld in Het Nieuwsblad verschijnen (een betekenisvolle zet van VUM-baas Leysen), krijgen nu ook massa's arbeiders patronale slogans naast hun ochtendkoffie geserveerd. Kredietbank-uitspraken over de ‘dure produktiekosten’, de ‘hoge levensstandaard van de Belg’ en de ‘lasten van het bedrijfsleven’ moeten mijn schoonvader, die zijn leven lang nooit meer dan 18.000 fr. per maand verdiend heeft, toch zuur opbreken? En uitgerekend hij identificeert zich blindelings met het standpunt van een commentator die zelf His Master's Voice is.

Hoe is die identificatie te verklaren? Op het eerste gezicht is ze eigenlijk onmogelijk. Ruys gebruikt in zijn commentatoren immers nooit het woordje ‘ik’, en lijkt dus ook nooit een persoonlijk stand-

[p. 125]

punt in te nemen. Een gevolg van die stijlkneep is dat zijn betoog zuiver descriptief schijnt, terwijl het vaak prescriptief is, en objectief, terwijl het uiterst subjectief is.

Het loont de moeite na te gaan hoe een subjectieve formulering als ‘ik vind dat dit moet gebeuren’ door Ruys tot een constatering van een toestand getransformeerd wordt. In een zinnetje als ‘Dàt moet centraal staan’ (20 mei) verraadt het element ‘moeten’ nog enigszins de persoonlijke stelling. Die is al veel minder zichtbaar in uitspraken als ‘Het is nog niet te laat om...’ (2 juni), ‘Het wordt tijd dat...’ (10 juni), ‘Het ware verstandig te...’ (24 juni). Maar in de vaststelling ‘Het land wacht op...’ is de goocheltruc voltrokken. Wat een individuele opinie van de heer Ruys was, is veranderd in de mening van iedereen. En met zo'n mening kan uiteraard ieder lezer zich vereenzelvigen.

Het medium Ruys verdwijnt en laat zijn ideeën orakelen door een aantal ectoplasmen, zoals ‘de burger’, de ‘publieke opinie’, ‘men’, het ‘Vlaamse land’. In feite maakt hij misbruik van een stijlfiguur die welbekend is uit de retorica: het geheel voor het deel. Een gevaarlijk generaliserende stijlfiguur is dit, want ze laat ons bijvoorbeeld geloven dat niet een elftal, maar België een interland met 2 - 0 wint. Van die verwarring maakt Ruys schitterend gebruik. Luister maar: ‘De burger zal er niet wakker van liggen’ (12 juni), ‘De burger heeft het afgeleerd op eigen krachten te vertrouwen’ (25 juni); ‘De gewone burger volgt niet meer’ (5 mei); ‘De bevolking interesseert zich steeds minder voor de politiek’ (16 mei); ‘Men wil een stevig regeringsbeleid dat opgewassen is tegen de economische crisis’ (4 april); ‘Het land wacht op een beperkt kabinet van vastbesloten mannen en vrouwen, die bereid zijn op elkaar in te spelen en een echt reddingsplan op krachtige wijze door te voeren’ (4 april)...

Op schaamteloze wijze voert Ruys hier rechtse wensdromen op als verwachtingen van de modale Vlaming. De politieke functie van deze woordenzwendel is maar al te duidelijk: stel uw privé-belangen voor als algemene belangen en men zal u blindelings geloven.

Alleen in de ondertekening van zijn stukken verschijnt de subjectiviteit van Manu Ruys. De Naam fungeert er als teken van macht en autoriteit. Een macht en autoriteit die Schrijver Dezes zonder meer afwijst.