Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 34

[p. 845]

Geert van Beek
Surrogaat

Paul de Wispelaere (paul-tegenpaul):
‘Een ontzaglijke stroom van zaad wordt
dagelijks verloren geschoten tussen
eenzame clericale lakens!’

De zware ijzeren kruk kreunde, toen ik hem omlaag duwde. Ik stond in het duistere voorportaal. Een klapdeurtje, bekleed met vaalbruin leer, vormde nog een lichte hindernis. Toen opende zich voor mijn ogen de leegte: lange rijen banken voor niemand, stoelen voor niemand, heiligenbeelden in zijkapellen voor niemand, frontaal in de verte een altaar voor niemand. In elk geval was 't er lekker koel. Ik ging in een bank zitten en veegde het zweet van mijn voorhoofd. Het ritme van urenlang zomaar zwerven buiten de stad zat nog in mijn benen, dus stond ik weer op en liep een zijbeuk in, op zoek naar bezienswaardigheden. In elke kerk kom je wel een verrassing tegen.

Zo stond ik al gauw tegenover de verloren zoon die liefderijk wordt opgevangen in de armen van de verheugde vader, mooi uitgesneden in donker hout. Een bemoedigend tafereel voor een rouwmoedig hart. Onder de voorstelling bevond zich in het midden het hokje met de zitplaats voor de plaatsbekleder van God die met magische woorden en gebaren de vijandschap tussen God en mens ophief; links en rechts twee hokjes met knielbankjes voor de zondaars. Drie volkomen gesloten houten deuren. En terwijl mijn hand gleed langs het degelijke hout om de kwaliteit te taxeren, drukte mijn wijsvinger op een knopje, vergeeld van nerveuze zweethanden.

‘Belletje trekken’, dacht ik, en ik wachtte wat er zou gebeuren in een uitgestorven kerk die met zichzelf verlegen zich overeind hield aan de oprit van een brug met een ononderbroken stroom van verkeer.

En het gebeurde dat ik na enige tijd, waarin ik grauwe vliegen zag opschitteren in vlagen zonlicht door gebrandschilderde ramen, het gebeurde tot mijn verbazing dat de deur van de sacristie in de buurt van het altaar openging en een aardige man op de biechtstoel afkwam, een veertiger, schatte ik, een man met een mooie zwarte baard en

[p. 846]

zwarte haren plat neerhangend over de kraag van een groen ribfluwelen jasje, dat hij nu dichtknoopte over een open, rood hemd. Een sympathieke apostelkop aan wie het gegeven was, zonden te vergeven. In zijn linkerhand droeg hij een glanzend, paars bundeltje. Met neergeslagen ogen liep hij ernstig op de verloren zoon toe. Hij observeerde mij niet, zoals de anonimiteit van het ritueel verlangde. Hij opende de middelste deur. Ik had enige moeite om een zijdeur uit het slot te trekken. Zo, leek het, zo hadden wij dit samen afgesproken, op deze zomerdag, op dit uur; het moest bij elven zijn.

Ik knielde op het lage bankje in de donkere, nauwe cel, ik leunde met mijn handen op een uitstekend plankje dat geschaafd en korrelig aanvoelde, alsof het bij het leven opgevreten werd. Hoevelen hadden hier zitten zweten, hun rouwmoedige lichamen onttrokken aan nieuwsgierige blikken, hun rouwmoedige onderbuik vooral, die kernreactor voor 90% van alle kwaad. Ik geneerde me ontzettend dat ik op het belletje had geduwd en lijdzaam de weg van het verloren schaap bewandeld had tot in deze kooi. Wat moest ik in godsnaam aan deze charmante priester vertellen? Ik voelde het zweet in mijn handen wellen, mijn haren begonnen te jeuken.

En toen werd pal voor mijn ogen een schuifje opengetrokken en door een houten luikje met gaatjes onderscheidde ik zeer vaag zijn gezicht. Hij steunde zijn baard op een vuist, de paarse band hing om zijn nek over zijn borst. Ik wist me geen raad. Ik wachtte, en hij sprak: ‘Zes jaar geleden heb ik voor het laatst gebiecht. Ik belijd voor de almachtige God dat ik gezondigd heb in gedachte, woord en daad.’

Wij zuchtten precies tegelijk. Het hek was van de dam. Opgelucht liet ik hem zijn gang gaan. Ik rook zijn adem; vers gepoetste tanden, constateerde ik tevreden. Hij balde nu zijn vuisten onder zijn kin, ik hoorde het schuren van zijn stugge baard.

‘Ik heb me meermalen schuldig gemaakt aan masturbatie.’

Eén van de vele geestelijke doe-het-zelvers, dacht ik en ik zei zakelijk: ‘Aantal en omstandigheden vermelden, zoals het hoort.’ Want ik herinnerde me de benauwende voorschriften uit mijn jeugdjaren. Nooit gedacht ze nog eens op deze averechtse manier iemand onder ogen te kunnen brengen.

‘Ik heb het aantal niet bijgehouden. Meermalen, zoals ik al zei.’

[p. 847]

‘Is het een gewoonte geworden?’

‘Het overkomt me meer dan dat ik het doe. In buien van neerslachtigheid. In perioden van eenzaamheid.’

‘Als priester bent u altijd eenzaam.’

‘Dat is 't 'm juist.’

‘Maar voelt u zich dan niet voortdurend opgenomen in een gemeenschap, een woordvoerder voor velen die alle eigenbelang opzijzet en privé verlangens opgeruimd weet uit te schakelen?’

‘Dat is grotendeels theorie.’

‘Zo. Moet ik dan concluderen dat u zich aftrekt aan de lopende band?’

‘Zo zou je 't kunnen noemen, ja.’

‘Eenzaamheid is een verzachtende omstandigheid. Een eenzaam man is niets kwalijk te nemen. “Zalig de eenzamen”, staat er geschreven, en dus is dat waar. Vindt u geen troost in die tekst? En bovendien, u weet toch zeker wel dat er aan het verschijnsel op zichzelf tegenwoordig niet meer zo zwaar getild wordt? Nou dan!’

‘Ik wil me integraal houden aan de voorschriften van hogerhand, zo ben ik nu eenmaal. U vraagt de omstandigheden. Sta me toe dat ik mijn hart lucht. Ik doe veel pastoraal werk, ik ben belast met de zorg voor de opgroeiende jeugd, veel huisbezoek dus, contacten ook met jongemeisjes. Ik kom thuis in een leegte. Of ik blijf achter in de leegte van mijn kamer als de jongelui na een bijeenkomst vertrokken zijn. O, wat hebt u het hier gezéllig, zeggen ze; maar voor mij is 't onverdraaglijk.’

‘Komt u alsjeblieft ter zake!’

‘Nou, als ze weg zijn, sta ik voor dood in het hol waaruit plotseling het leven verdwenen is. Dan komt de sfeer een beetje terug als ik 'm te voorschijn haal, begrijpt u.’

‘Niets menselijks is me vreemd, zei de apostel.’

‘Dan wordt de wereld wijder. Ik ga op mijn hurken zitten voor de bank die nog warm is van hun dijen. Ik wrijf 'm langs de kussens waarin de vormen van hun billen nog afgetekend staan, en met mijn ogen dicht stel ik me ze voor, de donkere plek waar hun benen verborgen gaan onder een rok, de rits van een strakke broek, een opbollend truitje. Met mijn ogen dicht leg ik de tere plekken bloot en dag lieve-

[p. 848]

lingen zeg ik als ik 'm zo ver gekregen heb. Een paar seconden heb ik dan het gevoel dat ik van iedereen houd en dat iedereen van mij houdt.’

‘Zo bevuilt u uw meubilair. Neemt uw huishoudster daar genoegen mee?’

‘O, ik heb er een handdoekje voor in gebruik.’

Hij zweeg even. Door het luikje voelde ik de warmte van zijn adem, van zijn hele gezicht.

‘Je moet op de hoogte blijven van de actualiteit, niet? Je leest wat de jeugd leest. Stapels tijdschriften heb ik, moderne illustraties. Ik sluit de deur af, ongekleed ga ik op zoek naar een mooie verschijning en onder het zoeken begint-ie al warm te lopen, weg te lopen uit de verlatenheid. De wereld verdicht zich tot mijn kamer, al mijn levenskracht concentreert zich in mijn liezen. Eigenhandig richt ik een fallus op in bar en braak terrein. Ik tast een behaatje af, een bikini. Ik wring 'm tussen twee zachte benen en wiebel naar binnen. Och, dan valt de eenzaamheid wel even van me af. En de volgende dag breek ik aan het altaar met mijn gezalfde handen weer het lichaam van onze Heer Jezus Christus, het brood der engelen.’

‘Je reinste surrogaat, dat papieren contact. Een vieze boel bovendien.’

In de schemering keek ik naar zijn gezicht. Hij kneep zijn ogen stijf dicht en klemde zijn vuisten tegen zijn wangen, vastbesloten om het vuil kwijt te raken dat in zijn ogen zijn priesterlijke carrière had besmet. Eens was hij begonnen met bruidjes die confetti strooiden voor zijn pasgewijde voeten, kleine meisjes met witte rozen in hun haarvlechten en een strooien mandje aan een wit handschoentje; een jonge priester omsingeld door guirlandes, een ereboog van dennegroen voor het ouderlijk huis, gekust door zusjes met tranen in hun ogen, het sieraad der parochie, de trots van de straat, een man die medelijden had gehad met de hongerige menigte. Ik zei:

‘Geneer u niet. Gods barmhartigheid kent geen grenzen.’

Zelf was ik verwonderd over het gemak waarmee deze troostrijke gemeenplaatsen te hanteren vielen.

Zijn adem ontsnapte aan zijn keel als gas onder sterke druk.

‘Ik zoek een stevige tomaat uit in de keuken. ‘Hebt u trek in iets

[p. 849]

fris?’ vraagt de huishoudster. Ik knik. Mijn keel groeit dicht in zo'n ogenblik. Ik sluip met de verboden vrucht naar mijn kamer, ik verwarm de tomaat vóór onder de kraan, ik kleed me uit, ik snijd een flinke opening in de schil, in het vruchtvlees. En dan stop ik 'm daar in en dan denk ik aan een hele mooie ongerepte die zich beschikbaar stelt. Allerlei sap vloeit dan langs mijn vingers. Zo heb ik al heel wat jongemeisjes ontmaagd. En bij de avonddienst leg ik hemels manna in de handpalm van meisjes met neergeslagen ogen.’

‘U boft wel met al die tomatenkwekerijen zo vlak in de buurt!’

‘Ja, ik heb ze te kust en te keur. In de buurt sta ik ook bekend als een liefhebber van bananen. “Hier, een voordelige aanbieding,” zegt de bediende in de supermarkt, maar dan zijn ze meestal in vergevorderde staat. Ik verlang de beste kwaliteit. Ik meet de omvang, de doorsnee met het oog op eh... Ik sluit me op met mijn voorraad, ik breek er een van de tros, ik snijd hem in tweeën, ik lepel een behoorlijk deel van het vruchtvlees uit de schil, en dan ga ik erbij liggen en draai 'm rond in het kutje van Sonja, Truus of Marijke.’

‘Dat is een nieuw aspect van de bananenconsumptie. Weest u maar voorzichtig met uw rits, ongemerkt zit u in de grootste ellende.’

‘Dan hoor ik het zuigen van vlees in vlees. Zo stort ik mijn hart uit. En in de kerk herkent men mij aan het breken des broods en het drinken van de wijn en samen zingen wij “Nu heb je soms nog verdriet” en ik zie de ogen van Sonja, Marijke en Truus vochtig worden, want het zijn toegewijde meisjes. Ja ja, ik ben één dergenen die in het wit gekleed gaan en zich niet hebben bevlekt met vrouwen, zoals de psalmist zo mooi zingt.’

‘Wein, Weib und Gesang, bien étonnés de se trouver ensemble! U gebruikt de vruchten der aarde wel op een zonderlinge manier.’

‘Zonderling, maar wel effectief. Alles is door de schepper gemaakt tot zijn meerdere eer en glorie. Een keer stond ik met zo'n halve banaan voorop voor het raam. Wij hebben van hieruit een mooi uitzicht op de oprit naar de brug, let u maar eens op als u weer buiten bent. Ik draaide de banaan af en toe wat bij, want dan houd je 'm flink groot, hè. Ik wou de gordijnen wegrukken en de ruit in stukken slaan en met mijn dubbeldikke apparaat in het kozijn klimmen en schreeuwen naar de meisjes op hun brommers met hun kutjes in het zadel:

[p. 850]

‘Kom tot mij! Ik heb er ook eentje! - ‘Oh,’ zouden ze roepen, ‘kijk eens, wat een grote!’ En ze zouden afstappen en met hun borsten leunend op het stuur van hun brommer omhoog kijken naar dit natuurverschijnsel. Een oploop zou je krijgen, automobilisten stoppen, vrouwen zwengelen nieuwsgierig aan de ruiten en ik zou schreeuwen met twee handen onder mijn ballen: ‘Neemt en eet!’

‘Dat zou openbare schending van de eerbaarheid betekenen, een strafbaar feit, de vrome beschuldigingen van blasfemie nog daargelaten.’

In de schemering van het benauwde hokje, waar, op kerkelijk voorschrift, geen blad voor de mond genomen mocht worden, zag ik zijn hoofd berustend knikken. Hij nam zijn handen voor zijn slapen weg, blies met bolle lippen en leunde toen achterover in zijn zetel, waar hij anders gewend was adviezen te geven en vergiffenis. Het was volbracht.

‘Uw problematiek is bij officiële kerkelijke instanties in discussie. Dat moet voor u een grote voldoening zijn, een houvast in deze ongetwijfeld moeilijke en onzekere tijden.’

Opnieuw hoorde ik hem blazen.

‘Ik heb daar geen hoge verwachtingen van’, zei hij. ‘Nog altijd wordt de mens ondergeschikt gemaakt aan de leer.’

‘Het resultaat van dit intensief prudent beraad kunt u misschien bespoedigen door massaal - want uw naam is Legio - de door u zo treffend beschreven hoogstandjes op te voeren voor bisschoppelijke of pauselijke paleizen. De groenteboeren zullen stellig enthousiast meewerken. Voor een dergelijke stroom van opgekropt celibatair sperma bezwijkt zelfs een steenrots.’

‘Dat is geen reëel advies.’

Hij schudde het hoofd. Hij zou na deze opmonterende belijdenis binnenkort de fruitstalletjes weer inspecteren, en dus sprak ik tot hem wat de Geest in zo'n geval blijkbaar ingeeft te spreken: ‘Vertrouw u toe aan de hand van God. De Heer is immers uw herder, nooit zal er u iets ontbreken. Maak nu het voornemen om uw leven te veranderen.’

Zijn hoofd knakte voorover op zijn borst, hij prevelde woorden in zijn attractieve baard. Toen hij opzag lichtte zijn oogwit vaag op in

[p. 851]

het duister. Nietszeggend keken we elkaar een ogenblik aan. Het leer van zijn zetel kraakte toen hij opstond en een kruis sloeg.

‘En dit alles,’ vroeg ik, ‘dit alles geschiedt in de naam van onze Heer Jezus Christus door wie gij geroepen zijt?’

Hij schudde het hoofd.

‘Dit alles geschiedt in de naam van onze Moeder de Heilige Kerk.’

Hij nam de paarse band van zijn schouders en verliet het norse hok van de verloren zoon. Ik opende de deur eveneens, mijn knieën waren stijf geworden, ik rekte me uit.

De priester zat geknield in een bank. Ik aarzelde, greep hem toen bij een arm. Schuin keek hij naar me op, er zaten druppels op zijn baard.

‘Met welke wil je 't liefst?’

‘Marijke!’ zei hij zonder bedenken.

‘Hartstikke gek als je vanavond geen afspraak maakt. Of trouw met haar. Wees een man, en trouw met haar, dat doen er zoveel. En als je dat allemaal niet durft, ga dan minstens naar een oprechte hoer. Alles beter dan dit. Gelooft gij dit?’

Zijn reactie wachtte ik niet af. Ik liep door de middengang naar het priesterkoor. In een smeedijzeren arabesk dreef op gele olie een klein vlammetje, teken van Gods bestendige aanwezigheid. Ik blies. Het vlammetje in het glaasje sputterde tegen op de doorzichtige olie, maar ik won gemakkelijk. Ik hoorde de deur van de sacristie dichtslaan.

Mijn stappen klonken hol tot ik weer in het zonlicht stond.

Toen de zware deur achter me dichtviel, sloeg ik roestschilfers van mijn handen.