Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 16

Interviews met Europa's voorvaders

I.

Vanmiddag zat ik in de trein Rotterdam-Anderlecht. Ambtshalve in eerste klasse en voor één keer in niet-rokers met de verse geheugenis van een bronchitis.

Voor me leefde een kouwelijk mannetje, ouderwets van kledij, met een sjapka op uit ottersvel. Zijn handen bewaarde hij onder een bruine sjerp, als oude pastoors plegen te doen in het zwart. Tegenover zijn scherp aangezicht weifelde ik. Dat van een verweerd bloemist of van Erasmus. Ik vroeg het hem met de argeloze klem die vrienden me benijden.

- Rozenkweker of Erasmus? opperde ik met onderweg een glimlach.

[p. 476]

- Erasmus, antwoordde hij. Maar ik houd ook veel van rozen.

- Rosa, rosa, rosae, rosae, rosam, rosa, murmelde ik, ten einde humanistische toenadering te verwekken. Dan, na weloverwogen aarzeling:

- We rijden door Europa, zei ik.

- Men zou het kunnen denken, sprak Erasmus. Het is in elk geval te zien aan de bovenlaag.

- Aan de bovenlaag? vroeg ik.

- Aan de sneeuw, zei hij. Van Moskou tot Portugal.

Toen kwam de conducteur binnen.

Einde eerste interview.

II.

Vanavond luisterde ik naar het Derde Programma van de Belgische Radio en Televisie. Naar een eigen tekst over Europese figuren, Miguel de Cervantes Saavedra. Toen het uit was, draaide ik de knop dicht en dadelijk rinkelde de telefoon.

- Allo? vroeg ik.

- Cervantes, antwoordde een verbrande stem.

- Hoe zo, zei ik blij, spreekt gij Nederlands?

- Hoe weet ge dat? vroeg Cervantes.

- Ik hoor het aan uw uitspraak van het Spaans, zei ik.

- Dit hoeft u toch niet te verbazen, jongeman. Een Engels kolonel, hij was weliswaar gepensioneerd, heeft onomstotelijk bewezen dat ik, Cervantes, Bill Shakespeare en uw Joe Vondel een en dezelfde persoon zijn.

- Ik herinner het mij, moest ik toegeven.

- Ziehier waarom ik u opbel. Ge hebt me zoëven ondergebracht in een reeks voorlopers van Europa. We hebben zitten luisteren, Sancho Panza en ik. Dulcinea ligt met onze griep in een andere kamer. Ik heb u begrepen, Sancho niet. Meent gij het werkelijk met dat Europa en mij?

- Ze hebben me gevraagd dat ik het zou zeggen. Hebt ge er iets op tegen? Uw boek...

- Welk boek? ‘Midzomernachtsdroom’ of ‘De Leeuwendalers’?

- Uw ‘Don Quichotte’ natuurlijk. Dat boek werd toch dadelijk vertaald in het Frans, het Engels enzovoort.

- Denkt ge dat dit uit Europese beweegredenen was of alleen om het boek te verkopen?

- Luister, Miguel. Als het kon verkocht worden, dan ging het toch naar diverse nationaliteiten die Europa bewoonden?

- Misschien. Maar nadien werd het ook vertaald in niet-Europese

[p. 477]

talen, in evenveel als die waarin de Bijbel werd omgezet. Dit hebt ge toch zelf verteld!

- Inderdaad, moest ik toegeven. Het was dus meer dan Europees.

- Ik hoor het u gaarne zeggen, vriend uit de Nederlanden. Mag ik u mijn opinie over Europa ten beste geven?

Ik vroeg niet beter, had intussen gemerkt hoc mijn vrouw die de waarde van het moment meebesefte en even zenuwachtig was, verward zat in de vele draden van onze ouderwetse klankopnemer. Ik gaf haar een wenk dat ze het mocht opgeven.

- Ik ben Spanjaard, ging Cervantes historisch-kalm verder. De meest uitgesproken en uitgezwegen Spanjaard die Spanje ooit heeft gebaard. Ik heb niets tegen Europa als dat Europa Spanje maar Spaans laat. Als ik Spaans zeg dan bedoel ik alles wat Spaans spreekt of niet wil spreken, zoals Catalanen, Basken en anderen. Als ik u een raad mag geven, doe voor Europa wat ge kunt maar laat het u vooral niet vervreemden van u zelf. Ook niet na een oorlog. Europa is een mooie, dus dure fictie. Het kan maar één voordeel bieden.

En dat is?

- Een leuze zijn om te beletten dat de mensen uit Europa elkaar bevechten. Schrijf braaf uw gedichtjes verder en laat diegenen over Europa bazelen die niets anders te doen hebben. Want zij die niets anders te doen hebben zijn de gevaarlijksten. Europa lijkt me een goed en onschuldig spel voor hen. Wees er niet tegen. Dit is het voornaamste, anders wordt gij een kiem van oorlog. Adios, Dulcinea heeft dorst. Ik heb nog één appelsien voor haar, de andere zijn vervroren.

Einde van het tweede interview.

III.

Vannacht was ik te gast op de Muiderkring bij P.C. Hooft. Zijn tweede vrouw, Heleonora Hellemans, vroeg me te blijven overnachten. Er was weinig cultureel volk geweest. Vondel was verkouden, Kasper van Baerles paard had balgpijn, de Tesselschaadjes waren grieperig in Amsterdam gebleven en de andere gasten waren reeds op weg naar huis, in de omgeving, Weesp en zo.

Terwijl Heleonora mijn kort bed aan het opmaken was, na Pieter-Cornelus en mij een grogje te hebben geschonken, vroeg ik mijn bereisde gastheer:

- Ge zijl in Italië geweest en in Frankrijk, hebt daar met briljante en voorlopende geesten geconverseerd. Hebt gij ooit met die mensen over Europa gesproken?

- Wat bedoelt ge? vroeg Piet. Over Europa, de mythologische dochter van de Fenicische koning Agenor en zuster van Kadmos? Die door Zeus in stier vermomd naar Kreta werd verplaatst, waar ze gezamenlijk de ouders werden van Minos, Radamantys en Sarpedon?

[p. 478]

Ja, we hebben het daar wel eens over gehad, het is een gracielijk verhaal.

- Pardon, Hooft, zei ik. Niet over die Europa maar over dat, de harmonie van alle naties in dit vasteland.

Even dacht hij na, sikjepluizend. Toen, en in één teug was zijn grogje uit:

- Neen. Nooit. Laten we liever over wat anders praten. Hebt ge in uw tuin te Rijmenam soms aromatische kruiden die ik nog niet bezit?

Einde derde interview.

K.J.