Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 10

[p. 449]

[Nummer 5]

De literaire ontmoeting van België

Het Nieuw Vlaams Tijdschrift viert zijn tienjarig bestaan. Tien jaren zijn niet te veel om klaar te zien in de houding en de richting van een tijdschrift.

Sinds de oorlog heeft de internationalisering van de kunstvormen alle beschaafde volkeren aan gelijkwaardige disciplines onderworpen. De architectuur van de buildings die bezig zijn op de puinhopen van onze hoofdstad op te rijzen, zal niet langer meer verschillend zijn van wat in New York wordt gebouwd. De schilderkunst, in haar jongste vorm, inzonderheid de abstracte, bevrijdt zich zienderogen van nationale eigenheden. De muziek zelf, die zo innige diepten beroert, aanvaardt een soort wereldritmiek zonder rassenonderscheid. De literatuur zou dezelfde universele wisselwerking ervaren en hardt zich zo goed als het kan tegen het verraad der vertalingen.

Toen August Vermeylen het N.V.T. ontwierp, was de ontbolstering van een internationale cultuur ternauwernood aangesneden. De beginsels waarop hij bij de opzet steunde, hoe ruim menselijk die ook mochten zijn, hadden de druk van de aanspoelende wereldstromingen niet doorstaan. Niet zo gauw had hij, tot ons leedwezen en ontsteltenis, zijn hoofd neergelegd, of de heersende kunst kwam het begrip Vlaming, het begrip Europees overrompelen. Het tijdschrift dat wij

[p. 450]

van zijn dode hand overnamen, zou reeds elke literaire planmatigheid moeten opgeven. Wij verenigden ons tot een losse redactie van schrijvers die, elk voor zich, de grote tijd, die in aantocht was, in eigen wezen zouden belijden. Het N.V.T. is er aldus een in wording gebleven en het aanvaardt geen voorop geprogrammeerde stellingname, noch van ethische, noch van politieke, noch van esthetische aard. Alleen het Vrije Woord hebben wij op onze Ark geschreven. Wij laden er de oogst in, die onze levende dagen hebben gerijpt. En thans, na tien jaren, erkent het gehele Nederlands taalgebied dat deze Vlaamse arbeid kansrijk de hegemonie van het Nederlands proza van het Noorden mag betwisten.

Dergelijke vaststelling stemt ons niet tot overmoed. Veeleer sterkt zij ons geloof in de verdere opbouw van een literaire onderneming die hoopt op hetzelfde verheven peil eens het ganse Vlaamse geestesleven te kunnen bestrijken.

Wij hebben ondertussen afgezien van een viering die alleen voor zulke zending aandacht wou vragen.

Wij hebben haar als een voorwendsel gebruikt om bij een feestelijke receptie in de Roodkloosterabdij een eclectische keur van Waalse en Vlaamse schrijvers te verzamelen. Geen academische zitting. Een bijeenkomst zonder redevoeringen. Niets meer dan een treffen van dichters en prozaïsten die elkaar naar de ogen zien en over zovele dwalingen en misverstanden besloten zijn naar elkaar de hand te reiken.

Waarom die zogenaamde ‘Literaire Ontmoeting van België’, want gevoelsredenen alleen hebben ons niet bewogen?

Maar waarom, aan de hand van talloze culturele akkoorden, de zo graag aanvaarde ontmoetingen met Amerikanen, met Engelsen, met westerse Continentalen en verre Oosterlingen?

En zo die internationale contacten, die het bestaan van de Unesco terecht hebben gewettigd, de culturele eendracht in de wereld hebben bevorderd, kan dan onze Belgische Ontmoeting de innerlijke eendracht naar de geest niet staven, in de wederzijdse erkenning van ons beider geestelijke zelfstandigheid?

Zijn wij, de dichters van dit tweetalig land, niet boven wie ook bekleed met het gezag om te getuigen van een innerlijke eenheid, die door een eeuwenoude historische constructie

[p. 451]

werd gesmeed, en die door de culturele diversiteit veeleer toegehaald dan gespleten kan worden?

Ik weet het wel. Onze Waalse schrijvers zullen niet ophouden te worden aangetrokken door de verheven waardigheid van Frankrijks ontzaglijke letterkunde. En wij, Vlamingen, mogen onbevangen aanleuning zoeken bij de grote broer boven de Moerdijk. Maar geen van beiden kunnen wij door dergelijke neigingen, hoe constant ook, ontworteld worden aan de gemeenschappelijke geboortegrond.

Het is onmogelijk onze Guido Gezelle, Karel Van de Woestijne en Stijn Streuvels grondig bij de Hollandse letteren te integreren. Doch even onmogelijk lijkt het mij Maurice Maeterlinck, Emile Verhaeren en Charles De Coster te integreren bij de Franse.

De oorzaak daarvan is dat zij allen van eeuwen her in de ziel werden aangegrepen door de zang van onze wouden en onze stromen. Dit nationaal accent, dat bij allen weergalm vindt, is in de diepte arbeidzaam, als de verre echo van een voorvaderlijke promiscuïteit.

Het zijn beschouwingen van zulke aard die het feestelijk initiatief van het N.V.T. hebben ingegeven.

Het werd op 29 Juni l.l. met een bijval beloond, die wij ons niet zo volkomen, zo schitterend hebben kunnen voorstellen.

Vermoedelijk zal zulks te wijten geweest zijn aan het feit dat het idee, in nebuleuze vorm, al lang in de geest lag te broeien van zo talloze schrijvers, die wel Belg zijn, en het voelen ook, doch hun schrijverschap argwanend vooralsnog ‘erbuiten’ hielden. Sinds 1830 vermochten zij niet in te zien, althans met een dieper besef, dat hun letteren ook een eigen nationaal gezag hadden op te eisen vanwege een aloude correspondentie naar de ziel.

Dat deden zij nu plots, en met een soort ‘losbrekende’ spontaanheid. En wij zagen o.a. alom erkende figuren als Franz Hellens, Eugène Baie, Fernand Crommelymck, Suzanne Lilar, Luc Hommel, Roger Bodart, naast jongeren als Jean Mogin, George Sion, Liliane Wouters, aan de overkant van een roemer champagne de Vlamingen Gerard Walschap, Raymond Brulez, Urbain Van de Voorde, Richard Minne, Hugo Claus, enz., ontdekken voor de eerste maal.

[p. 452]

Moge de ontdekking voor de toekomst vruchtbaar zijn.

Moge zij licht werpen, ten overstaan van België, op een culturele verbondenheid die, meer dan welke politieke maatregel ook, de wederzijdse culturele autonomie kan voltrekken - juist omdat de nood ervan wordt erkend door hen, die er de authentiekste dragers en de onbetwistbare woordvoerders van zijn.

HERMAN TEIRLINCK