Neerlandica extra Muros. Jaargang 1977

[p. 1]

[Neerlandica extra Muros - voorjaar 1977]

In memoriam

Prof. dr. Dirk Bax 29.6.1906-24.12.1976 †

Op Kerstavond 1976 overleed in het Groote Schuur Ziekenhuis te Kaapstad in zijn 71ste levensjaar de kultuurhistoricus emeritus professor Dirk Bax. Hij werd geboren op 29 juni 1906 te Hoofddorp in de Haarlemmermeer, studeerde Nederlands, Geschiedenis en Kunstgeschiedenis aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam (1926-1932) en promoveerde in 1949 aan de Universiteit van Nijmegen met een dissertatie Ontcijfering van Jeroen Bosch.

Na zestien jaar leraar Nederlandse Letterkunde en Geschiedenis te zijn geweest - achtereenvolgens te Harlingen, Den Haag en Amsterdam - verhuisde Dirk Bax in 1949 (hij had in 1938 de Zuidafrikaanse Marie Botha gehuwd) naar Kaapstad alwaar hij vanaf 1950 de leerstoel Nederlandse Kultuurgeschiedenis aan de Universiteit bekleedde tot aan zijn aftreden in 1971 toe.

Uit zijn pen zijn verschenen elf boeken, meerdere bijdragen tot boekwerken (w.o. een hoofdstuk in De Geschiedenis van de Letterkunde der Nederlanden, red. F. Baur, over het wereldlijke lied van de XVIe eeuw), 27 artikelen in wetenschappelijke tijdschriften en ca. 120 artikelen van een meer populaire aard in tijdschriften en dagbladen, vooral in Die Burger te Kaapstad.

Bax publiceerde over de Nederlandse kultuur in Nederland en Zuid-Afrika en over dat deel van de Zuidafrikaanse kultuur dat uit het contact met de Lage Landen ontstond. Door zijn inspanningen droeg hij in een belangrijke mate bij tot de opsporing, restauratie en bewaring van Zuidafrikaans kultuurbezit, m.n. historische gebouwen, schilderijen en kerkzilver. Hij publiceerde tevens uitvoerig over Nederlandse en Vlaamse schilderijen in Zuidafrikaans openbaar en privébezit; over oud Kaaps zilver; over de architectonische schoonheid van de Compagniestuin te Kaapstad en over de vroegste Zuidafrikaanse openbare verzameling op het gebied van de kunst en de etnologie. Zijn studies over de schilderijen van Jeroen Bosch stempelden hem tot een vooraanstaand deskundige op dit gebied.

Dirk Bax was lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam; lid van Het Historisch Genootschap te Utrecht; en trustee van de Michaelis-verzameling te Kaapstad. Hij ontving erepenningen van de Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging (1970) en Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (1967). In 1969 werd hij door Koningin Juliana benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.

[p. 2]

Benevens zijn docerend werk als hoogleraar, in welk opzicht hij een belangrijk departement aan de Universiteit van Kaapstad opbouwde, beijverde Bax zich jarenlang Nederlandse en Vlaamse kunstwerken in privébezit in en om Kaapstad onder de aandacht van het publiek te brengen. Daartoe arrangeerde hij jaarlijks kleine tentoonstellingen in het oude Stadhuis aan het Groentemarkplein te Kaapstad en stelde tevens de catalogi daarvoor op. Het allerlaatste artikel van zijn hand was een inleiding tot de laatste van deze exposities waar hij een hand in mocht hebben en verscheen elf dagen voor zijn dood.

Als kunsthistoricus die ten aanzien van de Nederlands-Zuidafrikaanse stoffelijke kultuur over een formidabele kennis beschikte doch steeds een even innemend, bescheiden en gevoelig mens bleef, liet Dirk Bax bij zijn heengaan een lege plaats achter. Men vraagt zich met huivering af of die weer gevuld zal kunnen worden.

R.H. Pheiffer

Kaapstad