Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 27]

Woord en weerwoord

Discussierubriek over taal en cultuur

Deze rubriek dient als platform voor discussie over alle onderwerpen die in ons taal- en cultuurgebied van belang zijn. Als u een onderwerp ter discussie wilt stellen of wilt reageren, kunt u zich wenden tot het redactiesecretariaat. Na Dirk De Cock, die het in Neerlandia - Nederlands van Nu (2008, nr. 2, pp. 28-29) had over de verengelsing van het onderwijs, geeft Dick Wortel hierop zijn visie.

Moet de belastingbetaler meebetalen aan Engelstalig onderwijs?
Dick Wortel

De verengelsing van het onderwijs is niet in het belang van Nederland en zijn taal. Het onderwijs in het Engels wordt echter wel bekostigd uit de staatskas. Deze kas wordt gevuld met de belastingopbrengsten die de burgers van ons land betalen. Moeten die burgers verplicht worden om mee te betalen aan iets wat de internationale positie van ons land ondergraaft?

Met het belastinggeld regelt de overheid alle noodzakelijke voorzieningen die nodig zijn voor het functioneren van de samenleving, zoals infrastructuur, defensie en sociale verzekeringen. Onderwijs hoort daar ook bij. Kenmerkend voor de begroting van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen is dat er altijd geld te kort is. Onlangs stelde de minister voor om de salarisverhoging voor docenten van het middelbaar onderwijs te bekostigen met geld dat vrij zou komen door het opheffen van de basisbeurs van de studenten.

Een beter alternatief om geld vrij te maken is te stoppen met het van overheidswege financieren van lessen en colleges die het Engels als instructietaal bezigen. Dat soort onderwijs moet door de universiteiten of hogescholen zelf worden bekostigd. Zij kunnen de kosten weer verhalen op de consumenten van Engelstalig onderwijs: de studenten zelf of hun ouders. Hetzelfde zou moeten gelden voor de middelbare scholen. Ouders die hun kinderen graag tweetalig onderwijs willen laten volgen, moeten dat maar zelf betalen. Dat is het profijtbeginsel.

We allways get our sin

Nederlanders stonden vroeger in het buitenland hoog aangeschreven vanwege hun talenkennis. Zij kenden Engels, Frans en Duits. Voor heel veel buitenlandse bedrijven was die talenkennis een belangrijke reden om zich in Nederland met een hoofdkantoor of met filialen van het bedrijf te vestigen. Van die beroemde talenkennis is weinig over. Waarom zijn de lessen Engels, die op de middelbare scholen door docenten worden onderwezen in de drie of vier lesuren die voor Engels op het lesrooster staan vermeld, niet meer voldoende om de leerlingen en studenten voldoende Engels te leren om daarmee op een redelijk hoog niveau te converseren met Britten en Amerikanen?

Het lijkt erop, dat de de kennis van de Engelse taal na het afronden van de middelbare school net voldoende is voor het begrip van een songtekst van de favoriete artiest of in het gunstigste geval voor een eenvoudige conversatie. De kennis van het Duits is minimaal en die van het Frans is zelfs zeer slecht te noemen.

Het antwoord is eenvoudig: het niveau van het talenonderwijs op de middelbare scholen in Nederland is de laatste jaren in ernstige mate gedaald door allerlei omstandigheden, zoals bezuinigingen, schaalvergrotingen en het lerarentekort, vooral in het onderwijs in vreemde talen. Ook de fundamentele veranderingen in de onderwijsmethodiek, waarbij de nadruk op zelfstandig werken ligt en de docent is veranderd van lesgever voor de klas in een begeleider die - hopend op een vraag van een leerling - banjert door grote lokalen waar leerlingen achter de computer zelfstandig kennis verwerven, aan het niveau van kennis van vreemde talen ook geen goed gedaan heeft. Een reden dat veel ouderwetse ‘lesboeren’ zijn vertrokken. Deze ontwikkeling is rampzalig voor het onderwijs in vreemde talen. De kennis van de Engelse taal van studenten is als gevolg van deze ontwikkelingen volstrekt onvoldoende om daarin op wetenschappelijk niveau te denken en te creëren. Toch zet de verengelsing zich door. Steeds meer middelbare scholen geven lessen in het Engels, zelfs de basisscholen ‘want je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen’.

De buitenlandse studenten

De ambitie van de universiteiten om wetenschappelijk onderwijs te geven in het Engels om daarmee aan te sluiten op het niveau van Britse en de beste Amerikaanse universiteiten is daarom absurd. Het Engels is en blijft voor Nederlandse studenten altijd een aangeleerde taal. Native speakers zullen altijd een grote voorsprong hebben in hun vaardigheid in het gebruik van het Engels. Britse, Australische en Amerikaanse studenten zullen niet zo snel naar een Nederlandse of Vlaamse universiteit gaan om daar

[p. 28]

wetenschappelijk onderwijs te ontvangen. Die melden zich liever op hun eigen uitstekende universiteiten. Als deze studenten al komen naar een Nederlandse universiteit, dan komen zij voor hele specifieke studies, die in het algemeen van korte duur zijn en in de Engelse taal worden aangeboden, omdat ze voor deze categorie studenten zijn bedoeld. Zij worden ondergebracht in een international house of in tijdelijke logeerfaciliteiten, gastgezinnen e.d. Na afloop van zo'n studie trekken deze studenten weer verder of gaan terug naar hun eigen universiteit. Deze categorie vormt zeer zeker geen argument om de hele universiteit te verengelsen.

Studenten die naar een Nederlandse universiteit gaan om daar een langere, eenjarige of een meerjarige studie te volgen, om bv. een mastergraad te verwerven, komen dan ook niet uit Engelstalige landen als Groot-Britannië, de VS, Australië. Het mag ook geen verbazing wekken dat zich hier buitenlandse studenten van de tweede garnituur aanmelden, die zelf ook niet met de Engelse taal zijn opgegroeid. Veel Aziaten en Oost-Europeanen zijn in de gebouwen van de universiteiten waar te nemen. Onderling spreken ze hun eigen moedertaal en in hun contacten met de medewerkers van de kantine is hun Engels net zo belabberd als die van de doorsnee-Nederlander of -Vlaming. Verder wonen zij bij elkaar in zo'n international house en mengen zich niet met de samenleving die hen omringt. Zij kennen de taal niet en bemoeien zich niet met de samenleving. Alleen daarom al verdient het de voorkeur dat de universiteit snelcursussen Nederlands aanbiedt aan deze buitenlandse studenten, zodat zij een basis hebben om Nederlands te spreken en daarmee voor hen interessante contacten te leggen met de samenleving die hen als gast ontvangt. Zo krijgen zij de kans kennis te nemen van de taal en cultuur van het land waarin zij tijdens hun studie verblijven. Deze studenten vormen eveneens geen reden om de universiteit te verengelsen.

Toenemende verengelsing van de instructietaal

Steeds meer universiteiten, hogescholen, middelbare scholen en zelfs basisscholen bieden onderwijs aan in de Engelse taal. Het gaat niet meer om lessen Engels, maar om vakken als geschiedenis, aardrijkskunde die in het Engels worden gegeven. In veel gevallen nog als alternatief voor dezelfde lesstof in het Nederlands, maar meer en meer ook als enige mogelijkheid om de in de lessen over te brengen kennis te vergaren.

Dit alles gebeurt in het kader van de internationalisering. Met name geldt dit argument voor universiteiten en hogescholen. De universiteiten willen ook steeds meer naar het Engels overschakelen, formeel omdat zij willen aansluiten bij het wetenschappelijk onderwijs in het buitenland, lees: Amerika. Maar eigenlijk als reactie op de voortdurende bezuinigingen op het universitaire onderwijs door de regering. Buitenlandse studenten brengen geld in de universiteitskas. Zij hopen daardoor aantrekkelijk te worden voor buitenlandse studenten.

Bedreiging voor de Nederlandse taal als taal van wetenschap

De bijdrage in deze rubriek van Beyersbergen van Henegouwen (Neerlandia 2007, nr. 4, p. 28-29) gaf op een overtuigende wijze aan dat dit een desastreuze ontwikkeling is. De verengelsing in met name het universitaire onderwijs tast de positie van de Nederlandse taal als taal van wetenschap ernstig aan. Beyersbergen van Henegouwen betoogde dat ‘Nederland een tweederangsmogendheid zou worden als we onze wetenschap zouden gaan bedrijven in een andere taal dan die waarin wij hebben leren fantaseren en creëren’.

Een taal is pas een volwaardige taal, in de letterlijke betekenis van het woord volwaardig, als deze ook een belangrijke rol speelt in het domein van de wetenschap.

De wetenschap dient daarom te worden bedreven in de Nederlandse taal, het moet daarin kunnen worden geformuleerd, de theorie moet in het Nederlands kunnen worden gesteld en worden uitgelegd. Onderzoeksresultaten moeten met trots door de wetenschappelijke onderwijsinstellingen worden gepresenteerd in de Nederlandse taal, niet in Engelstalige artikelen in buitenlandse tijdschriften of in proefschriften die in het Engels zijn geschreven en zijn uitgevoerd door Nederlandse wetenschappers op Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen. Daar kan niet genoeg belastinggeld naartoe! Dat is een goede besteding ten voordele van de Nederlandse wetenschap.

De Nederlandse samenleving heeft niets aan Engelstalig onderwijs. Wel aan beter Nederlandstalig onderwijs. Daar zouden de vrijkomende middelen aan kunnen worden besteed: het vak van leraar aantrekkelijker te maken door een beter salaris. Leraren Engels, Duits en Frans zullen dan weer enthousiast les gaan geven in het middelbaar onderwijs. Dat is altijd voor verbetering vatbaar. En een mooi doel voor het belastinggeld dat de bevolking opbrengt.

Nederlands in onderwijs en onderzoek

Laten de universiteiten eentalig Nederlands blijven, met het Engels waar dat noodzakelijk en nuttig is, in hun onderwijs en onderzoek. De proefschriften dienen in de Nederlandse taal het licht te zien. Alleen dan verwordt Nederland (en Vlaanderen waar de Engelse ziekte ook om zich heen slaat) niet tot Beyersbergens ‘tweederangsmogendheid’.

Als Amerikaanse wetenschappers aan de poorten van onze universiteiten rammelen en bedelen om kennis te nemen van onderzoeksresultaten in het Engels, dan kunnen zij daar een vertaling van krijgen, een vertaling verzorgd door professionele vertalers, ook in dienst van de universiteit en betaald van ons geld.