Neerlandia. Jaargang 99

[p. 10]

Taal
Meer dan alleen een taal
Nederlandkunde aan de universiteit van Leiden
Eglantine Weijmans

Eglantine Weijmans, redactielid, is neerlandicus. Momenteel werkzaam als pr-manager bij een museum

Ieder jaar komen er tientallen studenten uit de hele wereld naar Leiden.

Met de schilderijen van Van Gogh en Rembrandt op hun netvlies gebrand, gaan ze hier op zoek naar de Nederlandse cultuur. Thuisbasis voor deze buitenlandse studenten is de sectie Nederlandkunde aan de universiteit van Leiden. Jan de Vries, hoogleraar Nederlandse taalkunde, zwaait al acht jaar met veel enthousiasme de scepter over deze unieke vakgroep speciaal voor niet-Nederlandse studenten.

Zo'n tien jaar geleden is het idee ontstaan om een vierjarig studieprogramma op te stellen voor buitenlandse studenten Nederlands. ‘Er waren toen al veel studenten uit andere landen, met name China, en het bleek dat ze er vaak niet in slaagden om hun studie tot een goed einde te brengen. Het was dringend nodig om voor deze mensen een aangepaste studie Nederlands te creëren,’ zegt De Vries. In overleg met de hoogleraar sinologie Idema, destijds decaan, heeft De Vries de sectie Nederlandkunde op poten gezet, die nu al acht jaar bestaat.

Meer dan een taal

De studie Nederlandkunde houdt veel meer in dan alleen het leren van Nederlands.

In het eerste jaar van de opleiding ligt de nadruk op taalverwerving. De studenten beginnen met een zesweekse stoomcursus Nederlands volgens de Delftse methode. In korte tijd moeten er 1100 woorden in het hoofd gestampt worden. Deze woordenschat vormt de basis voor het verdere taalonderwijs.

De studenten maken behalve met de taal ook gelijk kennis met de Nederlandse en Vlaamse cultuur. De colleges kunstgeschiedenis, cultuur en maatschappij van de Nederlanden geven samen met de excursies naar onder meer de Tweede Kamer een goed beeld van onze samenleving.

Na het eerste jaar komt er naast taalverwerving steeds meer aandacht voor letterkunde, taalkunde, geschiedenis en kunstgeschiedenis. De student gaat zich in één van deze vakken specialiseren bij de desbetreffende vakgroepen.

De laatste twee jaar volgen de toekomstige Nederlandkundigen gezamenlijk nog een paar opvallende vakken: didactiek en 17e-eeuws Nederlands. ‘Veel studenten gaan in eigen land Nederlands doceren, vandaar didactiek,’ licht De Vries toe. ‘Het 17e-eeuws geven we omdat geschiedkundige bronnen nogal eens in het Nederlands zijn. Denk maar aan brieven uit de koloniën.’

De minst populaire afstudeerrichting is letterkunde. ‘Om literatuur goed te kunnen begrijpen moet je de taal wel heel goed begrijpen,’ legt De Vries uit. ‘Als studenten al letterkunde kiezen dan nemen ze een internationaal gericht onderwerp. De Hollandse calvinistische sfeer in de boeken spreekt ze toch minder aan. Taalkunde is meer in trek. Daar kun je internationaal gezien ook meer mee. De moderne taalkunde van bijvoorbeeld het Engels verschilt niet veel van die van het Nederlands.’

Bloeiende vakgroep

Het gaat goed met de sectie Nederlandkunde.

[p. 11]

‘We begonnen acht jaar geleden met slechts acht studenten uit China en Indonesië. Nu schrijven zich jaarlijks ongeveer zestig mensen in. De meeste studenten komen op het ogenblik uit Oost-Europa en de voormalige Sovjet Unie. Zij gaan vaak in hun eigen land Nederlands doceren,’ zegt De Vries. De andere studenten komen voornamelijk uit de VS, Canada, Australië, Duitsland en China.

Studenten Nederlandkunde doen het even goed als hun collega's bij andere studies. De uitval in het eerste jaar is zoals bij iedere richting 25%. Ieder jaar studeren er vijf Nederlandkundigen af. Een aantal mensen is zelfs al gepromoveerd. Zo heeft de Indonesische Moeharti Soesani Moeimam een proefschrift geschreven over het ideale woordenboek Nederlands-Indonesisch. Moeimam geeft nu Nederlands aan de universiteit van Jakarta. De Vries hoopt dat er ondanks het verbreken van de culturele betrekkingen met Indonesië toch geld komt voor zo'n Nederlands-Indonesisch woordenboek.

Met de Chinese promovendus Ding Xu heeft De Vries grootse plannen. Ding Xu heeft een aanbieding gekregen om in Shanghai te gaan werken. Nergens in China kun je op dit moment Nederlands leren. ‘Ik wil dat Ding Xu in Shanghai een afdeling Nederlands gaat beginnen. Ik ben aan het praten met de hoogleraar sinologie Idema en we hopen dat de Nederlandse Taalunie geld wil geven. Er moet een kleine bibliotheek komen en een redelijke infrastructuur zoals een tekstverwerker en dergelijke. Het plan is om Nederlandse studenten Chinees die een jaar in China studeren

Külli Prosa (Estland)

Waarom ben je Nederlands gaan studeren?

Ik heb Estische taal- en letterkunde gestudeerd. Ik wilde nu eens een taal leren die in Estland niet bekend was. Ik heb getwijfeld tussen Noors en Nederlands en het is het laatste geworden. In de Hermitage in St. Petersburg zag ik de schilderijen van Rembrandt en Nederland begon voor mij te leven. Ik las boeken van Multatuli en Annie M.G. Schmidts Wiplala in vertaling en die werken spraken me aan. Ik vond in Estland een docent die op vrijwillige basis Nederlands gaf. Er waren echter geen leerboeken en literatuurboeken in het Nederlands en daarom besloot ik om in Nederland te gaan studeren.

Wat is moeilijk aan de Nederlandse taal?

De dingen die je in je eigen taal niet hebt zijn altijd het moeilijkst om aan te leren. In het Estisch kennen we geen lidwoorden, dus voor mij is het heel lastig om de juiste lidwoorden in het Nederlands te gebruiken. Verder moet ik nog aan mijn woordenschat werken. Ik leer nog steeds nieuwe woorden.

Welk onderdeel van de studie vond je het leukst?

Kunstgeschiedenis sprak me erg aan. Ik had altijd letteren gestudeerd en dit vak was nieuw voor mij. Ik heb me uiteindelijk toch maar in taalkunde gespecialiseerd.

Wat vond je van de opzet van de studie?

De opzet is goed. Ik vind alleen dat de vakken uit de eerste twee jaar ook wel in één jaar gegeven kunnen worden. Maar dat is mijn persoonlijke mening. Mensen die nog helemaal geen Nederlands kennen hebben die langere tijd waarschijnlijk wel nodig.

Wat ga je met het Nederlands doen?

Ik ben in februari afgestudeerd. Ik doceer nu Nederlands aan de universiteit van Tartu in Estland. Nederlands is daar een bijvak bij Duits. We hebben nauwe contacten met de Groningse universiteit en daardoor kunnen we geregeld gastcolleges verzorgen.

[p. 12]

met een beurs, een jaar langer te laten blijven. Ze kunnen dan in die extra tijd Chinezen Nederlands leren. Een goedkope en efficiënte manier waar iedereen wat aan heeft,’ aldus De Vries.

Waarom Nederlands?

Hoe komen mensen van de andere kant van de wereld op het idee om Nederlands te gaan studeren? Volgens De Vries heeft dat alles te maken met de mondiale belangstelling voor de Nederlandse kunstgeschiedenis en aspecten uit de vaderlandse geschiedenis zoals de 17e eeuw, de VOC en de koloniale geschiedenis. ‘Slechts weinigen komen hier voor de Nederlandse literatuur,’ weet De Vries.

Veel studenten hebben door hun studie Duits belangstelling gekregen voor het Nederlands. Ze doen in hun eigen land germanistiek en moeten dan naast Duits nog een andere taal bestuderen. Een aantal jaren was Zweeds erg in. Nu mag het Nederlands zich in een zekere populariteit verheugen.

Economische motieven spelen volgens De Vries ook een rol. ‘Sommigen hopen op een baan in het Nederlandse bedrijfsleven.’

De veelgehoorde kreet dat het Nederlands een moeilijke taal is om te leren, kan volgens De Vries naar het rijk der fabelen worden verwezen. ‘Het Nederlands is niet moeilijker dan andere talen. Alleen de uitspraak van bepaalde klanken zoals de “ui” en “eu” kan weleens problemen opleveren.’ De grootste struikelblokken voor de studenten zijn grammatica en het schrijven van teksten.

Toekomst

De Vries ziet de toekomst van de sectie Nederlandkunde zonnig in. Terwijl de hele universiteit te kampen heeft met bezuinigingen, gaat

Xiao Lin Song (China)

Waarom ben je Nederlands gaan studeren?

Ik heb van de Chinese overheid een beurs gekregen om hier Nederlands te studeren. Ik heb het Nederlands nodig voor mijn werk.

Wat vind je het moeilijkst aan Nederlands?

Chinees en Nederlands zijn twee heel verschillende talen. Het taalsysteem is heel anders. Ik heb vooral moeite met het verstaan en spreken. De grammatica gaat wel goed. Met schrijven heb ik ook niet zo veel moeite.

Welk onderdeel van de studie vind je het leukst?

Ik houd veel van literatuur. Ik lees graag romans en poëzie. Geschiedenis vind ik ook heel interessant.

Wat vind je van de opzet van de studie?

Ik zit nu in het tweede jaar en ik krijg 13 uur college. Dat is voldoende. Ik besteed thuis ook nog veel tijd aan mijn studie. Over de methode die gebruikt wordt om Nederlands te leren ben ik heel tevreden.

Wat is je indruk van Nederland?

Het is een mooi land. Jammer dat het vaak geen mooi weer is. Ik heb de indruk dat de mensen heel ijverig zijn. In het studentenhuis waar ik woon is iedereen tenminste altijd hard aan het werk. Economisch gaat het in Nederland heel goed vind ik. In China gaat het ook goed, maar we zitten nog niet op het niveau van Nederland.

[p. 13]

Prof. dr. J.W. de Vries, hoogleraar Nederlandse Taalkunde aan de RUL en hoofd van de sectie Nederlandkunde. Op de achtergrond het gebouw van de vakgroep Nederlands, waar ook Nederlandkunde is ondergebracht.

het met Nederlandkunde steeds beter. ‘Een aantal docenten die niet meer voltijds bij hun eigen vakgroep kunnen werken, verlenen nu hun diensten aan onze vakgroep,’ zegt De Vries.

Nederlandkunde heeft geen echte concurrentie. Er is geen enkele andere universiteit in Nederland die buitenlandse studenten een volwaardige studie Nederlandkunde van vier jaar heeft te bieden. ‘We worden trouwens ook steeds bekender door congressen en internationale organisaties,’ aldus De Vries.

In september 1995 komt er een heel nieuw project. De secties Nederlandkunde, politicologie en rechten gaan samen het study abroad program starten. Dit studieprogramma behandelt diverse culturele, politieke en economische aspecten van Nederland en de Europese Unie. De colleges zullen in het Engels gegeven worden, maar een intensieve cursus Nederlands behoort tot het vakkenpaket. De Vries zegt dat ze met dit programma met name op Amerikaanse studenten mikken die belangstelling hebben voor Nederland en Europa.