Neerlandia. Jaargang 93

Franse kinderen leren Nederlands experiment
Zuid-Wervik

In 1985 besloot de Nederlandse minister van Onderwijs en Wetenschappen dat Nederland zou gaan deelnemen aan een serie projecten op Noordfranse basisscholen waar tweetalig onderwijs werd gegeven aan kinderen vanaf 4 of 6 jaar. Tot dan toe bestond er Frans-Engels, Frans-Duits, Frans-Italiaans, en Frans-Portugees onderwijs op een twintigtal scholen in de regio Nord-Pas-de-Calais. Doelstellingen bij deze projecten zijn o.m.:

-	vergroten van de talenkennis met het oog op een verenigd Europa
-	gebruik maken van de openheid van jonge kinderen voor andere talen en culturen
-	vroege kennismaking door jeugdigen met andere culturen.

De bij de laatste doelstelling genoemde cultuur betreft in sommige gevallen de cultuur van minderheden die in de omgeving van de school sterk vertegenwoordigd zijn; voor menig leerling is dan het Frans de vreemde taal en put hij zelfvertrouwen uit de beheersing van zijn moedertaal (b.v. Italiaans): een andere, interessante benadering van de problematiek rond het onderwijs in eigen taal en cultuur.

In oktober 1985 werd onder leiding van de heer K. Gerth, ‘Chargé de Mission pour l'enseignement International’, aan deze vormen van tweetalig onderwijs de Frans-Nederlandse variant toegevoegd op de basisschool Louis Pasteur in het plaatsje Zuid-Wervik waarvan de bevolking frequente contacten heeft met het, Nederlandstalige, Belgische grondgebied en vooral met Wervik, de stad die vroeger een geheel vormde met Zuid-Wervik. De lessen Nederlands zijn in dat schooljaar gestart in de laagste drie klassen; dit tweetalig onderwijs klom met de leerlingen op naar de hogere klassen zodat in '87-'88 het Nederlands in alle leerjaren was geïntroduceerd (de Franse ‘école primaire’ kent 5 leerjaren).

Leerdoelen

Van de vrij algemene doelstellingen heeft men nog geen definitieve, expliciete eindtermen kunnen afleiden, aangezien de haalbaarheid daarvan van groot belang is en de eerste leerlingen, die tijdens de hele schoolperiode Nederlands hebben gehad, pas in juni 1990 de school zullen verlaten. Ook een afstemming op de eindtermen bij andere vormen van taalonderwijs op basisonderwijs-niveau is vrij

[p. 78]

moeilijk, gezien de geheel eigen formule van onze projecten.

Toch vindt er een reflectie plaats op de te halen doelen, die steeds weer aangepast worden aan de praktijkervaringen; eveneens wordt er kritisch bezien of de onderwijspraktijk leidt tot het gewenste doel. Om toch niet geheel ‘doelloos’ te werk te gaan, zijn er enkele richtlijnen afgesproken. Zo geldt als richtsnoer voor de spreekvaardigheid dat de leerling na 5 jaar in staat moet zijn om in het Nederlands een gesprek te voeren over dagelijkse zaken uit zijn eigen leefwereld. Wat luister- en leesvaardigheid betreft is het wenselijk dat de leerling op een vervolgopleiding (‘Collége’) ook andere vakken (b.v. aardrijkskunde en geschiedenis) in het Nederlands kan volgen.

Uitvoering

Het onderwijs Nederlands wordt gegeven door twee Nederlandstalige docenten, uitgezonden door het Nederlandse ministerie van O. en W., en door de V.V.O.B. (Vlaamse Vereniging voor Opleidingsprogramma's in het Buitenland). Zij stellen zelf het lesmateriaal samen dat regelmatig wordt geëvalueerd. De tien klassen (2 parallelklassen per leerjaar) met in totaal 232 leerlingen krijgen 4 keer per week 1 uur Nederlands.

In de lessen wordt thematisch gewerkt en qua inhoud wordt aansluiting gezocht bij het Franstalig onderwijs (b.v. ondersteuning van het reken-onderwijs door in het Nederlands met getallen te werken). Hierdoor zijn de uren Nederlands dan ook niet te beschouwen als verlies van het ‘normale’ programma.

In mei 1987 werd geconstateerd dat het onderwijs Nederlands teveel geïsoleerd was en te weinig openheid bezat naar de Nederlandstalige werkelijkheid. Sindsdien zijn er door de docenten uiteenlopende contacten gelegd met het Vlaamse Wervik: leerlingenuitwisselingen met de rijksbasisschool aldaar, regelmatig bioscoopbezoek (jeugdfilms) en gebruikmaking van de stadsbibliotheek.

Door bemiddeling van de heer Halink vond in het schooljaar '87-'88 ook een eerste contact met De Bombardon in Etten-Leur plaats.

In juni 1987 werd er door het Rectorat te Rijsel en de Inspection voor alle lesgevers twee studiedagen georganiseerd om de integratie van het project te evalueren en te verbeteren. Vanuit het rijksinstituut voor H.B.O. te Maastricht zijn er in de periode aug. '87-dec. '88 bijeenkomsten en studiedagen georganiseerd op de volgende gebieden:

-	lesmateriaal: accentverschuiving naar spreekvaardigheid
-	methodiek voor een meer communicatieve aanpak
-	bezinning op de doelstellingen
-	evaluatie van de uitwisseling met Etten-Leur
-	computer-ondersteund onderwijs Nederlands.

Resultaten

Het gaat niet aan om hier vooruit te lopen op de, door de Recteur de l'Académie en de Nederlandse staatssecretaris overeengekomen evaluatie door Franse (Persyn, Gerth) en Nederlandse (Van Tuil, Halink) specialisten, waaraan misschien ook een Belgische specialist zou moeten worden toegevoegd. Toch is het nuttig om een vergelijking te maken met de vorige tussenbalans en daaruit enkele conclusies te trekken.

Hoewel het Nederlands niet verplicht is, volgen vrijwel alle leerlingen, op één uitzondering na, dit onderwijs, ook al krijgt een groot aantal leerlingen ook nog lessen Portugees (eigen taal en cultuur). Steeds meer ouders, zelfs in België, kiezen voor hun kind de Ecole Pasteur i.p.v. de dichtstbijzijnde basisschool. Dit komt mede door de ruime aandacht voor het project in de plaatselijke pers; eveneens vanuit de hoek van onderwijsspecialisten is er belangstelling, zoals een bezoek van een Italiaanse onderwijsdelegatie ter voorbereiding op invoering van talenonderwijs in Italiaanse basisscholen.

De kwaliteit van het onderwijs Nederlands is duidelijk vooruitgegaan (efficiëntie, afstemming op de doelgroep). Ook is dit onderwijs nu beter ingepast in het overige programma. Er is een opening gemaakt naar Nederlandstalig grondgebied hetgeen ook weer geleid heeft tot internationale samenwerking op andere vlakken tussen de gemeentebesturen van het Franse en het Belgische Wervik. In september 1988 zijn de eerste leerlingen, met drie jaar onderwijs Nederlands achter de rug, doorgestroomd naar een vervolgopleiding. Op het Collége Philippe de Comines wordt de cursus Nederlands voortgezet; helaas ging ongeveer 50% van deze leerlingen naar andere scholen (‘enseignement privé’).

Bij de beoordeling van de resultaten moet niet uit het oog worden verloren dat het project degelijk ondersteund is, met name qua financiën (Nederlands ministerie, V.B.I., Vlaamse V.V.O.B., gemeente Wervik-Zuid, Conseil Régional) en in mindere mate qua begeleiding (Nederlands ministerie, Franse inspectie en Rectorat te Rijsel). Het grote enthousiasme van de twee leraressen, M. Verschoore en T. de Wit is van doorslaggevend belang geweest bij de totstandkoming van bovengenoemde verbeteringen.

Conclusies

In de toekomst zal de didactische aanpak de nodige aandacht blijven vragen; het computerondersteund onderwijs moet nog van de grond komen en kan met name nuttig zijn voor leerlingen met achterstand (zoals zij die na het eerste leerjaar nieuw op de school komen). De doelstellingen en het programma zullen vastere vorm moeten krijgen in samenwerking met soortgelijke projecten. De contacten met de basisschool in Etten-Leur moeten een grotere rol gaan spelen binnen het Nederlandse onderwijs in Zuid-Wervik. Er zal actie dienen te worden ondernomen om meer leerlingen van de Ecole Pasteur over te laten gaan naar het voortgezet onderwijs in Komen - Frankrijk. De Franse lesgevers zijn te weinig betrokken bij het Nederlandse onderwijs: het moet duidelijk het project worden van de hele school.

R. HALINK, Maastricht